The Lausanne Peace Conference Standing Out With Its Difference and Its Value According To Akşam and Yeni Asır Newspapers (1935-1944)

Yıl 2023, Sayı: 13, 219 - 241, 01.08.2023

Yaşar Özüçetin , Melih Tuğcu

Öz

The Treaty of Lausanne made the Treaty of Sèvres inapplicable and was an international document that demonstrates that the newly established independent Turkish state, the victors of the First World War, and other major states considered and accepted reasonable.
The provisions of the National Pact, which determined the political direction and targets in the struggle with the Treaty of Lausanne, were realized to a significant extent in the context of the conditions of the period.
The thought and object that was understood from the Treaty of Lausanne and reminded of it attracted attention, and in this context, the essence of the opinions and evaluations made in the newspapers "Akşam" and "Yeni Asır", which also witnessed the National Struggle and the first years of the Republic, manifested itself as follows;
It has been revealed that the Treaty of Lausanne cleared the decays of an empire, which was the product of centuries, and laid the honorable foundations of a young and vigorous state and Treaty of Lausanne was seen as; “Lausanne is an energy product as well as an energy source. Lausanne is a constitution that frames the internal moves of the Republic of Turkey”.
It has been clearly stated that the Treaty of Lausanne reserves the light that will always illuminate the spirit of the youth. It was emphasized that holding Lausanne was as difficult as realizing it. It is accepted as “There is an expression of great faith in every sentence of the Treaty of Lausanne. Every word has passed through the frequent sieves of vicious scrutiny. Lausanne is the product of a determination, a conviction, a belief. The school that will make the young generation believe how insurmountable difficulties can be solved and show them how to work in the service of the country is this training center”.
Newspaper articles are short articles published in newspapers or magazines in which opinions and thoughts on any subject or daily events are explained without going into details, and they are texts whose meaning frames can be followed. For this purpose, the meaning load of the Treaty of Lausanne, the common area created by this treaty and various newspaper articles were examined.
The research model, whose purpose is to collect information about the characteristics of the universe and to describe people, situations or events fully and accurately, is based on. The articles and copyright-reviewed works of the Akşam and Yeni Asır newspapers were used.

Anahtar Kelimeler

Treaty of Lausanne, National Pact, İsmet İnönü, New Turkish State, Republic of Turkey.

Farklılığıyla Öne Çıkan Lozan Barış Konferansı ve Bu Barış Konferansının Akşam ve Yeni Asır Gazetelerine Göre Kıymeti (1935-1944)

Öz

Lozan Antlaşması, Sevr Antlaşması’nı uygulanmaz duruma getirmiş, yeni kurulan bağımsız Türk devletini, Birinci Dünya Savaşı’nın galipleri ve diğer başlıca devletlerin makul gördüğünü ve kabul ettiğini ortaya koyan uluslararası özellikte bir belge olmuştur.
Lozan Antlaşması ile mücadelede siyasî istikamet ve hedefleri belirleyen Misak-ı Millî hükümleri dönemin şartları nezdinde önemli bir oranda gerçekleştirilmiştir.

Lozan Antlaşması’ndan anlaşılan ve onun hatırlattığı düşünce ve nesne dikkat çekmiş, bu bağlamda Millî Mücadele ve Cumhuriyetin ilk yıllarına da tanıklık etmiş olan “Akşam” ve “Yeni Asır” gazetelerinde yapılan mütalâa ve değerlendirmelerin özü kendini şu şekilde belli etmiştir;
Lozan Antlaşması’nın bir imparatorluğun asırlar mahsulü olan çürüklerini temizleyerek genç ve dinç bir devletin şerefli temellerini attığı ortaya konulmuş ve Lozan Antlaşması; “Lozan bir enerji mahsulü olduğu kadar bir enerji kaynağıdır. Lozan, Türkiye Cumhuriyeti’nin dâhili hamlelerine destek olacak şekilde çerçeveleyen bir anayasadır” şeklinde görülmüştür.
Lozan Antlaşması’nın, bünyesinde gençliğin ruhunu her zaman aydınlatacak ışığı saklı tuttuğu açıkça söylenmiş, Lozan’ı elde bulundurmanın onu gerçekleştirmek kadar güç bir iş olduğu vurgulanmış ve bu durum; “Lozan Muahedesinin her yerinde, her cümlesinde büyük bir imanın ifadesi vardır. Her kelimesi hırçın bir incelemenin sık eleklerinden geçmiştir. Lozan, bir azmin bir kanaatin, bir imanın mahsulüdür. Genç nesli altından kalkılmaz müşküllerin nasıl halledilebileceğine inandıracak, ona çalışmanın vatan hizmetinde nasıl olacağını gösterecek mektep, bu terbiye ocağıdır” tarzında kabul edilmiştir.
Gazete yazıları, herhangi bir konu ya da günlük olaylara ilişkin görüşlerin, düşüncelerin ayrıntılara inmeden anlatıldığı gazete veya dergilerde yayımlanan kısa yazılar olup, anlamlandırma çerçeveleri izlenebilen metinlerdir. Bu amaçla araştırmada, Lozan Antlaşması’nın anlam yükü, bu antlaşmanın oluşturduğu ortak alan ve muhtelif gazete yazıları incelenmiştir.
Araştırmada amacı, evrenin özellikleri hakkında bilgi toplamak, kişileri, durumları veya olayları tam ve doğru olarak betimlemek olan araştırma modeli esas alınmış, “Akşam” ve “Yeni Asır” gazeteleri yazılarından ve telif-tetkik eserlerden istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lozan Antlaşması, Misak-ı Millî, İsmet İnönü, Yeni Türk Devleti, Türkiye Cumhuriyeti

Kaynakça

• Akçakayalıoğlu Cihat, Atatürk (Komutan, Devrimci ve Devlet Adamı Yönüyle), Ankara, 1980.
• Aralov, S.İ., Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Hatıraları, (Çev. Hasan Ali Ediz), İstanbul, 1967.
• Arı, Kemal, Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), İstanbul, 1995. Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), Atatürk Araştırma Merkezi, (Bugünkü Dille Hazırlayan: Prof. Dr. Zeynep Korkmaz), Ankara, 1994.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt II, 13. Baskı, İstanbul, 1973.
• Aybars, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, İzmir, 1984.
• Basında Dumlupınar Başkumandan Meydan Muharebesi 1922, Rumi Matbaa, İstanbul, 2019.
• Bayur, Yusuf H., Türk Devleti’nin Dış Siyaseti, İstanbul, 1992.
• Bayur, Yusuf H., Türkiye Devleti’nin Dış Siyasası, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1995.
• Belen, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1983.
• Bilsel Cemil, Lozan, Cilt II, İstanbul, 1933.
• Bilsel Cemil,Lozan, İstanbul, 1933.
• Bolat, Mahmut,“Hasan Saka (1885-1960)”, Atatürk Ansiklopedisi, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı,
• https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/Erişime Açılma Tarihi: 29.10.2020.
• C., Kılıçoğlu, Osmanlı’da Son Paşalar, Kum Saati Yay., 2006.
• Cebesoy, Ali Fuat, Ali Fuat Cebesoy’un Siyasî Hatıraları, İstanbul, 1957.
• Çoker, Fahri, Parlamento Tarihi Millî Mücadele ve TBMM I. Dönem (1919-1923), C. I, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
• Goloğlu, Mahmut, Türkiye Cumhuriyeti, Ankara, 1971.
• Grew, Josef, Atatürk ve İnönü, (Çev. M. Aşkun), İstanbul, 1966.
• Himmetoğlu, Hüsnü, Kurtuluş Savaşında İstanbul ve Yardımları, Cilt II, Ülkü Matbaası, İstanbul, 1975.
• İnönü, İsmet, Hatıralar 2. Kitap, İstanbul, 1987.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, (Haz. Sabahattin Selek), C. 1, İstanbul 1985.
• Karacan, Ali Naci, Lozan Konferansı ve İsmet Paşa, İstanbul 1943.
• Karacan, Ali Naci, Lozan, İstanbul, 1971.
• Karacan, Ali Naci, Lozan, Milliyet Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1971.
• Kılıçoğlu, Cemil, Osmanlı’da Son Paşalar, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2006.
• Kürkçüoğlu, Ömer-Erhan Çağrı, “Lozan Görüşmeleri”, Yaşayan Lozan (Ed. Çağrı Er-han), Ankara, 2003.
• Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler, (Çev. Seha L. Meray), Cilt I, Kitap 1, Yapı Kredi Yayını, İstanbul, 1993.
• Meray, Seha-Olcay Osman, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri, Ankara Üniver-sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay., Ankara, 1977.
• Ökçün, Gündüz, Türkiye İktisat Kongresi 1923 İzmir, Ankara, 1968.
• Öke, M. Kemal, Kerkük Musul Dosyası, İstanbul, 1991.
• Sonyel, Selâhi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
• Şimşir, Bilal N., Lozan Telgrafları I, (1922-1923), TTK Yayını, Ankara, 1990.
• Şimşir, Bilal N., Doğunun Kahramanı Atatürk, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999.
• Şimşir, Bilal N., İngiliz Belgeleri ile Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922), Ankara, 1984.
• Tansel, Selâhattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar IV, İstanbul, 1994.
• Tevetoğlu, Fethi, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, TTK Basımevi, Ankara 1991.
• Topaloğlu Seyhan, Lozan Barış Konferansı ve İki Aşamalı Oyun, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ, 2018.
• Tuncel, Bedrettin, Atatürk ve 30 Ağustos Zaferi’nin İlk Kutlanışı, TTK Yay., Ankara, 1-Sloven Krallığı ve Yunanistan; boğazlara ilişkin görüşmeler Sovyet Rusya, 972.
• Tuncel, Bedrettin, Atatürk ve 30 Ağustos Zaferi’nin İlk Kutlanışı, TTK Yay., Ankara, 1972.
• Türk İstiklâl Harbi, Batı Cephesi, C. II, Kısım 6, Kitap 4, Genelkurmay Başkanlığı Yayın-ları, Ankara, 1969.
• Türk İstiklâl Harbi, Batı Cephesi, C. II, Kısım: 6 Kitap 3, Büyük Taarruzda Takip Ha-rekâtı, Genelkurmay Başkanlığı Yayınları Ankara, 1994.
• Türk İstiklal Harbi, Genelkurmay. ATASE Yay., Ankara.
• Türkgeldi, Ali Fuad, Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara, 1948.
• Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Lozan (1922-1923), T.C. Dışişleri Bakanlığı Yayını, Anka-ra, 1973.
• Uğurlu, Nurer, Mustafa Kemal, Fevzi Çakmak, Salih Bozok, Muzaffer Kılıç, Cevat Abbas Gürer, 30 Ağustos Hatıraları, Çağdaş Yay., İstanbul, 2000.
• Uluğ, Naşit Hakkı, Emperyalizme Karşı Türkiye (1922-1924), Belge Yayınları, İstanbul, 1971.
• Ünsal, Yavuz, İmparatorluktan Millî Devlete Atatürk “Mustafa Kemal’in 30 Ağustos 1924 tarihli Dumlupınar Söylevi ve Bir Fransız Belgesi, TTK Yay., Ankara.
• Yalçın, E. Semih, Atatürk’ün Millî Dış Siyaseti, 2. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2007.
• Arı Kemal, “1923 Türk Rum Mübadele Anlaşması Sonrası İzmir’de Emval-i Metruke ve Mübadil Göçmenler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.VI, S.18, Temmuz 1990, (627-657).
• Bolat, Bengül - Ertürk Suzan, “Lozan Barış Antlaşması’nda Bulgaristan”, 90. Yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Sempozyumu, (13-15 Kasım 2013 An-kara), Atatürk Araştırma Merkez, Ankara, 2015, (75-91).
• Bolat, Salman Bengül-Demiraslan Tekin, “Lozan Görüşmeleri Sırasında Meclis’te Orta-ya Çıkan II. Grup Muhalefeti ve Basına Yansıması”, Atatürk Yolu, S.53 (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), 2013, (29-60).
• Bolat, Mahmut, “Genel Hatlarıyla Atatürk Dönemi Türkiye’nin İkili İlişkileri”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7/1, 2006, (45-74).
• Çınar, Burak-Yalçınkaya Haldun, “Blitzkrieg’in II. Dünya Savaşı Öncesi Uygulaması: Büyük Taarruz, CTAD, 9, 2009, (77-96).
• Demirci, Hasan, 24 Temmuz 1923 Tarihli Lozan (Lausanna) Barış Antlaşması’nın Türk ve Dünya Tarihi Açısından Yeri ve Önemi, Ansay, S.2 Kasım 2017, (247-263).
• Jeffey, Keith-Sharp Alan, “Lord Curzon ve 1922-23 Lozan Konferansı’nda Gizli İstih-baratın Kullanımı”, 70. Yılında Lozan Barış Antlaşması Uluslararası Seminer, An-kara, 1994.
• Kara Bülent, “Dramatik Bir Huzur Mücadelesi: Mübadele”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5/1, 2005, (187-198).
• Kara Bülent, “Savaş Hazırlayan Barış Konferansı: Londra Konferansı”, Gazi Akademik Bakış 3/5, 2009, (143-170).
• Kayış, Yasin, “Lozan Konferansı ve Lozan Antlaşması”, Ana Hatları İle ATATÜRK DÖNEMİ Türk Dış Politikası (Editörler, Ersin Müezzinoğlu-Latif Pınar-İsmail Şahin), İdeal Kültür Yayıncılık, I. Baskı İstanbul, 2019, (137-175). Özkaya, Yücel, “I.ve II. İnönü Başarılarının Türk ve Dünya Kamuoyu ve Basın Tara-fından Yorumlanışı” Prof. Dr.
• Şükrü Esmer’e Armağan, Ankara, 1981, (229-247).
• Özüçetin, Yaşar-Ataş Nermin, “Meclis Celse Zabıtlarında Sevr Muahedesi’ne Karşı Tepki ve Yorumlar”, Kongre, I. Uluslararası Tarih Sempozyumu: Berlin Konferansından Günümüze Büyük Güçler ve Türkiye, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 12-14 Ekim 2011.
• Özüçetin, Yaşar, “Lozan Antlaşması’nın Anlam ve Önemi”, Türk Dünyası Araştırmala-rı, 134, 2001, (59-74).
• Özüçetin, Yaşar,“Lozan Antlaşmasının 10. Yıldönümünde Dr. Hans Froembogen'in Millî Mücadele ve Lozan Konferansına İlişkin Değerlendirmeleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14/77, Nisan 2021, (352-360).
• Özüçetin, Yaşar-Altay Emrah, “Demiryolu İnşası Fikri ve Sahibinin Adıyla İfade Edilen Bir Proje: Chester Projesi”, The International Journal Of Social Science (JASSS), 6 (1) Ocak 2013, (1193-1232).
• Özüçetin, Y. ve H. Mehmet Dağıstan, “Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun Müzakereleri ve Kabulü”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5, Nisan 2011, (252- 281).
• Sarıhan Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü III, Ankara, 1995.
• Yaman, Ahmet Emin, “Mudanya Bırakışması ve Yankıları”, Atatürk Yolu Dergisi, 5/18, 1996, (189-203).
• Yüceer, S., “Bir Ütopyanın Gerçekleşmesi: Tam Bağımsız Türkiye ve Misak-ı Millî, Yeni Türkiye, Misak-ı Milli Özel Sayısı, 23/ 93, 2017, (141-148).