Bir Cumhuriyet Entelektüeli: Fahrünnisa Kadıbeşegil ve Oluşum Dergisi

Yıl 2023, Sayı: 13, 355 - 391, 01.08.2023

Gülben Mat

Öz

Son dönemlerde toplumda farklı alanlarda iz bırakmış kişilerin yaşam öyküleri hakkında yapılan çalışmalar artmıştır. Bir toplumun modernleşmesinde kadınların yeri şüphesiz çok önemlidir. Atatürk’ün liderliğinde devrimlerin yapıldığı, Cumhuriyetin ilk döneminde yetişmiş ve gayretleri ile topluma çağdaşlaşma açısından katkı sağlamış olan Fahrünnisa Hanım’ın yaşam öyküsü, çalışmaları ve Oluşum dergisi, kendisi ve çocukları ile yapılan görüşmelerden elde edinilen bilgiler ile hazırlanmış ve değerlendirilmiştir.
Fahrünnisa Kadıbeşegil 30 Ekim 1926'da Bursa'da doğmuş, 9 Ekim 2009'da İzmir'de vefat etmiştir. Oyun çevirmenliği, ressam ve dergicilik alanlarındaki çalışmalarını eş zamanlı olarak sürdürmüştür. "Hangisi Babası", "Korkak", "Boyfriend", "Sadık Zevce", "Adım Adım" adlarıyla birçok tiyatro oyununu Türkçe'ye çevirmiştir. Çevirdiği tiyatro oyunlarından bazıları Bursa ve Ankara Devlet Tiyatrolarında sahnelenmiştir.
Fahrünnisa Hanım'ın "Esintiler" adıyla yayınladığı şiir kitabı, "Geçmişteki Gölgen" adını taşıyan çeviri romanı ve pek çok çevirisi vardır. Resimlerini Anadolu'da açtığı resim sergileri ile tanıtmış, o dönemin şartlarında kendi imkânları ile bu sergileri açmış ve topluma resim sergisi gezme alışkanlığı kazandırmak için çabalamıştır.
Yetiştiği dönemde iyi bir eğitim almış, Türkiye'nin yakın tarihinde meydana gelen birçok olaya şahitlik etmiştir. 1960'lı yıllardan başlayarak edebiyat ve sanat çevrelerinde birçok kişiyi evinde ağırlamış, kültür ve sanat içerikli sohbetler yapılmasını sağlamıştır. Bu sohbetlerde ortaya atılan bir fikir sayesinde, arkadaşlarının teşviki ve desteği ile edebiyat ve sanat içerikli “Oluşum” adında bir dergi yayınlama kararı almıştır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Çeviri, Oluşum, Tiyatro, Resim

BİYOGRAFİ DENEMESİ: FAHRÜNNİSA KADIBEŞEGİL VE OLUŞUM ÜZERİNE

Öz

In recent years, studies on the life stories of people who have left their marks in different fields in society have increased. The place of women in the modernization of a society is undoubtedly highly significant. In this respect, the studies, the magazine ‘Oluşum’ and the life story of Fahrunnisa Kadıbeşegil, who grew up during the first years of the yo-ung Turkish Republic, when revolutions were made under the leaders-hip of Atatürk, and who contributed to the society with her struggles in terms of modernization, have been prepared and evaluated through the interviews made with herself and her children.
Fahrünnisa Kadıbeşegil was born on 30 October 1926 in Bursa and died on 9 October 2009 in İzmir. She carried on her works in the fields of play translation, painting and magazine publishing simultaneously. She translated many theater plays into Turkish, with the names as "Hangisi Babası" (Which is her / his dad ?), "Korkak" (Coward), "Boyfriend" (Erkek Arkadaş), "Sadık Zevce" (Constant Wife), "Adım Adım" (Step by Step). Some of the theater plays she translated were put on the stage in Bursa and Ankara State Theaters.
Fahrunnisa Hanım has a book in the field of poetry which was publis-hed under the name of "Esintiler", a translation novel called "Your Shadow in the Past" and many translations. She promoted her pain-tings with the painting exhibitions which she opened in Anatolia, ope-ned these exhibitions through her own means under the conditions of that period, and tried to inculcate the habit of visiting painting exhibi-tions in the society.
She had a chance to receive a highly good education during her upbringing and she became a witness to a lot of events that took place in Turkey's recent history. Starting from the 1960s, she showed her per-fect hospitality to many people in the literary and artistic circles at her home and triggered conversations related to culture and art. Thanks to an idea which was put forward in these conversations, with the encou-ragement and support of her friends, she decided to publish a literary and artistic magazine under the name of "Oluşum".

Anahtar Kelimeler

Literature, Translation, Oluşum, Thetare, Painting

Kaynakça

• Aksoy, Yaşar, “Hayran Olduğum Kadın”, Hürriyet, 4 Ekim 2009
• Apaydın, Talip, “Dergi İçin Düşündükleri”, Oluşum, C.III, Sayı:25, Yıl:3, Mayıs 1976, Ankara
• Atilla, Nedim, “Oluşum Dergisi Sonsuza Dek Yaşayacak” mobil.egedesonsoz.com’da, 9 Ekim 2022.
• Bayraktutan, Zeynep, “Bir Broadway Klasiği: Erkek Arkadaş”, https://tiyatronline.com/erkek-arkadas_-istanbul-devlet-tiyatrosu-2667, Erişim 1 Temmuz 2023
• Elal, Melih, “Edebiyat ve Sanatı Dert Edinen Bir Dergi Oluşum”, Hayal Dergisi, S.30, İstanbul, 2009.
• Elal, Melih, “Edebiyat ve Sanat Ortamını Dert Edinen Bir Dergi: ‘Oluşum”, Akatalpa, Mayıs 2004, Aylık Edebiyat Dergisi, Sayı:53, Bursa, 2004
• Erol, Aydil, Şarkılarla Şiirlerle Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız, Türk Kül-türünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, 1992
• Hazırlayan: Fahrünnisa Kadıbeşegil, MUSTAFA KEMAL’i anlamak, Oluşum, Ankara, 1981, 157 s.
• Hazırlayan: Nisa Kadıbeşegil, Oluşum’da Cemal Süreya, Oluşum, İzmir, 1992, 79 s.
• Kadıbeşegil, F. Nisa, Esintiler, İzmir, 2008
• Kadıbeşegil, Ahmet, “Aile”, https://www.dokuzeylul.com/birey-aile, Erişim 15 Haziran 2023 “Karşıyaka’da Vefa Günü”, Milliyet, 17 Mart 2014
• Maugham, W. Somerset, Sadık Zevce (The Constant Wife), Türkçesi: F.Nisa Kadıbeşe-gil, Duyal Matbaası, İzmir, 1993, 109 s.
• Rayburn, Joyce, Hangisi Babası, Çev. F.Nisa Kadıbeşegil, Duyal Matbaacılık, İzmir, 2001, 80 s.
• Sarkadi, İmre, Korkak, Çeviren: Nisa Kadıbeşegil, Kalite Matbaası, İstanbul, 136 s.
• Şan, Deniz Çaba, “Tam Bir Cumhuriyet Kadını Nisa Kadıbeşegil”, İzmir Life, Yıl:6, Sayı:61, Eylül 2006, İzmir
• Özdemir, Mustafa, “Osmanlı’dan Günümüze Dergiler ve Dergicilik, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Sayı:1, Ağustos 2013
• Taşhan, Penbe, “(Fahrünnisa) Nisa Kadıbeşegil”, Oluşum, Yıl:11, S.78/120, Ankara, 1984.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003
• Türkçe Sözlük, C.I -II, TDK, Ankara, 1998
• Usman, Erkin, “Mezarlıkta Nihavent”, Yeni Asır, 12 Ekim 2010
• Yabancı Kalemlerden Seçkiler, Çeviri: F.Nisa Kadıbeşegil, Duyal Matbaacılık, İzmir, 2001
• Yalım, Özcan, “Oluşum’dan Birkaç Anı”, https://www.olusumdostlari.com/olusum/hayal-dergisi/olusumdan-birkac-ani/ Erişim 30 Haziran 2023
• Yücel, Şükran, “Edebiyatımızda Bir Dergicilik Serüveni: Oluşum”, https://www.olusumdostlari.com, Erişim 1 Temmuz 2023
• Wilson, Sandy Müzikal Oyun Erkek Arkadaş “The Boy Friend”, Çev.: Fahrünnisa Kadı-beşegil, Şenyuva Matbaası, Ankara, 1969, 72 s.
• Wilson, Sandy, Boşa Beni Sevgilim!, (Müzikal Oyun), Çev.: Nisa Kadıbeşegil, Karınca Matbaacılık, İzmir, 1990, 93 s.