Seyahatnamelere Göre XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Bodrum ve Çevresi

Yıl 2024, Sayı: 14, 69 - 89, 29.03.2024

Muhammet Güçlü

Öz

Bu çalışmada öncelikle Bodrum’a uğrayan ilk seyyahlar hakkında bilgi verilmiştir. Sonra XIX. yüzyılın başı ile ortalarına doğru Anadolu kıyılarını dolaşırken Bodrum ve çevresine değinen Sir Francis Beaufort ve Charles Texier’in notları üzerinde ağırlıklı olarak durulmuştur. İlaveten Charles T. Newton ile Otto Benndorf’un Bodrum hakkında verdiği bilgiler aktarılmıştır. Ayrıca karşılaştırma yapmak amacıyla Aydın Vilayet Salnamesi’nin Bodrum kazası hakkında verdiği bilgiler üzerinde durulmuştur. XX. Yüzyılın başlarına kadar doğru dürüst kara yolu olmayan Bodrum’a uğrayan seyyahların çoğu deniz yolu ile gelmiştir. XX. Yüzyılın başlarında bile Bodrum’a Ticaret Vekili Ali Cenani Bey deniz yolu ile gelirken, Mavi Sürgün adlı eserin yazarı Cevat Şakir Bey (Kabaağaçlı) dağ yolundan gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

XIX. Yüzyıl, Bodrum, Seyyah, Sir Francis Beaufort, Charles Texier

BODRUM AND ITS SURROUNDINGS IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY ACCORDING TO TRAVELS

Öz

In this research, firstly, the information is provided about the travelers who visited Bodrum. Then, the focus has placed primarily on the notes of Sir Francis Beaufort and Charles Texier who wrote Bodrum and its surroundings while travelling Anatolian shores from the early to mid-19th century. Additionally, the information given by Charles T. Newton and Otto Benndorf about Bodrum is conveyed. Besides, to make comparisons, the information provided by Aydın Provincial Yearbook is emphasized. Until the beginning of the 20th century, when there was barely proper land route, most travelers visited Bodrum by sea. Even at the beginning of the 20th century, while trade minister Ali Cenani Bey arrived by sea, Cevat Şakir Bey (Kabaağaçlı), the author of the “ Mavi Sürgün”, arrived by ridgeway.

Anahtar Kelimeler

19th century, Bodrum, Travelers, Sir Francis Beaufort, Charles Texier

Kaynakça

• ALİ CENANİ, “Sahil Anadolu’nun İktisadi Vaziyetine Dair Notlar” , Ayın Tarihi, C. 7, S. 21, 1341.
• ALPÖZEN, Oğuz, Bodrum-Antik Halikarnassos, III. Bs. , Ankara, 1990.
• BAYKARA, Tuncer, “Bodrum Adına Dair” , Belleten, C. 45/2, S. 178, Nisan 1981.
• BAYKARA, Tuncer, “Bodrum” , TDV-İA. , C. 6, İstanbul, 1992.
• BAYKARA, Tuncer, Anadolu’nunTarihi Coğrafyasına Giriş I-Anadolu’nun İdari Taksimatı, Ankara, 1988.
• BEAUFORT, Francais, Karamanya, Çev. Ali Neyzi-Doğan Türker, Antalya, 2002, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Çeviri Dizisi: 1.
• BENNDORF, Otto-NİEMANN, George, Reisen in Lykien und Karien, Wien, 1884.
• BODRUMLU, Avram Galanti, Bodrum Tarihi, Işık Basım ve Yayınevi, İstanbul, 1945.
• BORAK, Sadi, Halikarnas Balıkçısı ve Bir Duruşmanın Öyküsü, II. Bs. , Ankara, 2002.
• Celalzade Mustafa Çelebi, Kanuni’nin Tarihçisinden Muhteşem Çağ Kanuni Sultan Süley-man-Tabakatü’l- Memalik ve Derecetü’l-Mesalik, Notlandırarak Hazırlayan: Ayhan Yılmaz, Kariyer Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, 166 Numaralı Muha-sebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri 937/1539, Ankara, 1995, Yayın No. 27.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmet Zılli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Yücel Dağlı vd. , 9. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005.
• FELLOWS, Charles, An Account of Discoveries in Lycia, C. I-II, London, 1839, 1841.
• FELLOWS, Charles, Travels and Researches in Asia Minor, London, 1852.
• FREELY, John, Türkiye Uygarlıklar Rehberi 3-Ege Kıyıları, Çev. Tuncay Birkan vd. , Ed. Mert Tanaydın, II. Bs. , İstanbul, 2003.
• FRIENDLEY, A. , Beaufort of the Admiralty-The life of Sir Francis Beaufort (1774-1857), London, 1977.
• Halikarnas Balıkçısı, Mavi Sürgün, 13. bs., Ankara, 2003.
• IŞIN, Gül, “The Ruins at Kozan-Bodrumkaya: Pednelissos” , Adalya, S. 3, 1998.
• KRICKL, Ernst, 1892 Likya Günlüğü, Yay. Haz. Nezih Başgelen, İstanbul, 2005.
• LEAKE, William Martin, Journal of A Tour Asia Minor, With Comparative Remarks on The Ancient and Modern Geography of That Country, London, 1824.
• NEWTON, Charles T. , A History of Discoveries At Halicarnassus, Cnidus and Branchidae , Vol. I, London, 1862.
• NEWTON, Charles T. , Further Papers Respecting the Excavations Bodrum And Cnidus, London, 1859.
• NEWTON, Charles T. , Papers Respecting The Excavations At Bodrum, London, 1858.
• Piri Reis, Kitab-ı Bahriye, C. II, Ed. Ertuğrul Zekai Ökte, Ankara, 1988.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, Sene: Hicri 1299.
• SARIÇELİK, Kerim, “Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin itilaf Devletleri’ne Karşı Anadolu’nun Akdeniz Kıyılarında Aldığı Bazı Tedbirler” , Selçuk Üniversite-si Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 21, Bahar 2007.
• SPRATT, T.A.B.-FORBES, Edward, Travels in Lycia, C. I, London, 1847.
• SPRATT, T.A.B.-FORBES, Edward, Milyas, Kibyratis ve Likya’da Yolculuklar, çev. Doğan Türker, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayını, C. I-II, Antalya, 2008.
• STRABON, Geographika-Antik Anadolu Coğrafyası, Çev. Adnan Pekman, IV. Bs. , İstan-bul, 2000.
• TEXIER, Charles, Küçük Asya-Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Çev. Ali Suat, Latin Harfle-rine Aktaran: Yaşar Kopraman, Sadeleştiren. Musa Yıldız, Proje ve Koordinasyon: Hasan Duman, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı yayını, C. I, Ankara, 2002.
• THEVENOT, Jean, 1655-1656’da Türkiye, Çev. Nuray Yıldız, İstanbul, 1978, Tercüman, No. 120.
• TIZLAK, Fahrettin, “Tekelioğlu İsyanı” , XIII. Türk Tarih Kongresi, 4-8 Ekim 1999, Kong-reye Sunulan Bildiriler, C. III, Kısım. I, Ankara, 2002.
• WITTEK, Paul, Menteşe Beyliği, Çev. O. Şaik Gökyay, II. Bs. , Ankara, 1986.