Osmanlıdan Cumhuriyet’e Antalya’da Bir Nahiye: Manavgat’ın Taşahuru/Taşağıl Nahiye’sinin Kuruluşu ve Tarihi Seyri (1914-1973)

Yıl 2025, Sayı: 17, 43 - 80, 31.07.2025

Muhammet Güçlü

Öz

Manavgat’a bağlı Taşahur/Taşağıl köyü tarihi Kesikbeli yol güzergâhında XVII. Yüzyılda kurulmuştur. Yol avantajından dolayı bölgenin önemli bir köyü olmuştur. Bundan dolayı Osmanlı döneminde Taşahur’da bir medrese ile Tugayoğlu Cemal Bey’in 1904 yılında yaptırdığı ilkokul bulunmaktadır. 1914 yılında Teke Sancağı Müstakil Mutasarrıflık, Manavgat kaza merkezi olunca Taşahur/Taşağıl köyü de nahiye merkezi yapılmıştır. Nahiye olmasından sonra Hükümet Konağı, Telefon Santrali ve Belediye Dairesi açılmıştır. Cumhuriyet döneminde çevre köylerin çocuklarının gideceği pansiyonlu okul dahil devletin bütün birimleri Taşağıl nahiye merkezinde kurulmuştur. Nahiyenin toprakları dağlık ve ovalık olmak üzere iki kısımdır. Hayvancılık, pamuk tarımı ile armut ve zeytin yetiştiriciliği ağırlıktadır. Taşağıl nahiyesi sınırlarında Köprü Çayı üstünde Selçuklu Köprüsü, Döşeme Yolu, Kargı Han, Beldibi Han, Atizi, Uçurmak, Kesikbeli ve birçok tarihi harabeler bulunmaktadır. Bu çalışmada amacımız Taşağıl nahiyesinin idari, ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan kaydettiği aşamaları tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi , Antalya , Manavgat , Taşağıl , İdari Durum.

Kaynakça

• BOA., DH. İUM., 45.3.72.1.
• BOA., DH. EUM., 6. Şb. 36.12.
• BOA., BEO., 2441/183001, 18 Teşrinievvel 320.
• BOA., MÜZ. ARK., 19 (39).55.1.
• BOA., MÜZ. ARK., 19.55.2.
• Dahiliye Vekaleti Arşivi, Vilayetler İdaresi Umum Müdürlüğü, 22. 4. 1936 tarihli Manavgat Kaymakamlığı’nın teşkilat-ı mülkiyeyi gösteren belgesi.
• Ali Cenani Bey. “Sahil Anadolu’nun İktisadi Vaziyetine Dair Notlar.” Ayın Tarihi 7, sayı 21, (1341): 819-836. Antalya İl Yıllığı/1967. Ajans Türk Matbacılık Sanayi, bty.
• Antalya Vilayetinin Dört Yıllık Çalışmaları. İstanbul Matbaası, 1954.
• 1973 İl Yıllığı. Cumhuriyet’in 50. Yılında Antalya. Duran Ofset Basımevi, bty.
• CHP. 1936 İl Kongreleri. Ankara, 1937.
• Dahiliye Vekaleti. Son Teşkilatı Mülkiyede Köylerimizin Adları. İstanbul, 1928.
• İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü. Antalya İli. Kitapçık, 1961.
• Resmi Antalya. 22 Mart 1929.
• Salname-i Konya Vilayeti. Mali 1330, Cihan Matbaası, 1332.
• Salname-i Vilayet-i Konya. Def’a: 5, (12)89, Konya Vilayet Matbaasında Tab’ Edilmiştir.
• Salname-i Vilayet-i Konya. Def’a: 6, (12)90, Konya Vilayet Matbaasında Tab’ Edilmiştir.
• TC. Resmi Gazete. 12 Nisan 1992, sayı 21197.
• Türk Akdeniz. sayı 11-12 (29 İlkteşrin 1938), (Antalya Halkevi Dergisi, Cumhuriyet’in 15. Yılı Sayısı).
• Türk Akdeniz. 4. sayı 23 (Haziran 1941).
• Türkiye Cumhuriyeti Malul Gaziler Ticaret Salnamesi, 1927. Sahip ve Naşiri: İsmail Hakkı ve Şürekası, Arşak Garonyan ve Mahdumu Matbaası.
• Türkiye Salnamesi, 1927. Üçüncü Kısım. Sahib-i İmtiyaz: Hasan Hulki, Anadolu Matbaası.
• Ak, Mehmet. “Manavgat’ta Bir Ayan Ailesi Tugayoğulları.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3, sayı 12 (Yaz 2010), 27-36.
• Ak, Mehmet. “19. Yüzyıl Nüfus Sayımlarına Göre Alaiye Sancağı.” SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 32 (Ağustos 2014): 67-96.
• Ak, Mehmet. “Antalya’da İdari Yapı ve Nüfus (1915).” Adalya, sayı XVII (2014): 311-349.
• Ak, Mehmet. Teke Yörükleri (1800-1900). TTK Yayınları, 2015.
• Alptekin, Coşkun. “Begtekinliler.” İslam Ansiklopedisi, cilt 5. TDV, 1992.
• Alptekin, Coşkun. “Erbil’de Bir Türk Beyliği-Beyteginliler.” Türklük Araştırmaları Dergisi, sayı 3, (1987): 1-10. Antalya 1932. hazırlayan Muhammet Güçlü. Er Yayıncılık, 2018.
• Baykara, Tuncer. “Cumhuriyet Döneminde Türkiye Mülki Taksimatının Gelişmesi.” Hacettepe Beşeri Bilimler Dergisi 10, sayı 3 (Haziran 1980): 116-120.
• Baykara, Tuncer. Türkiye’nin Sosyal ve İktisadi Tarihi (XI-XIV. Yüzyıllar). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Bilgi, Necdet. “Cumhuriyet’in İlk Döneminde Mülki Yapının Gelişimi (1920-1950).” Türkler, cilt 17, editör Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca. Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Erdmann, Kurt. “Alanya Yakınlarındaki Kargı Han.” çeviren Mehmet Uysal-Muhammet Güçlü, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 18 (Aralık 2008): 237-246.
• Erdmann, Kurt. “Der Kargı Han bei Alanya.” Kunst des Orients, sayı III (1959): 5-13.
• Erdoğru, M. Akif. Fatih Sultan Mehmed Zamanında Ala’iyye Sancağı: 1475 Tarihli Suret-i Defter-i İcmal-i Vilayet-i Ala’iyye (Metin ve İnceleme). yayına hazırlayan Faruk Nafiz Koçak, Alanya Kültür Sanat ve Turizm Vakfı-Alanya Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, 2013.
• Güçlü, Muhammet. “Antalya (Pamphylia) Bölgesinde Yollar: Kesikbeli Yolu ve Son Yüzyıldaki Durumu.”, Adalya, sayı V (2001-2002): 237-248.
• Güçlü, Muhammet. “Cumhuriyet Döneminde Manavgat Kazası (1923–1950).” USAD, sayı 13 (Güz 2020): 149–212.
• Güçlü, Muhammet. ed. Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Antalya’da Tüccarlar, Meslekler ve Meslek Erbapları. Çizgi Kitabevi, 2024.
• Güçlü, Muhammet. “II. Dünya Savaşı Sırasında Cumhuriyet Halk Partisi Serik Teşkilatı ve Halkevi’nin İnşası.” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 17, sayı 35 (2017 Güz): 249-273.
• Güçlü, Muhammet. “Müstakil (Antalya) Sancağı’nın Kurulması ve İdari Düzenlemeye İlişkin Bir Belge.”, Adalya, sayı II (1997): 289-319.
• Halaçoğlu, Yusuf. XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskan Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi. TTK Yayınları, 1988.
• Hiç, Süreyya. Antalya’da Bir Âyân (Hanedan) Ailesi Tugayoğulları. DER Yayınları, 2020.
• Karaca, Behset. XV. ve XVI. Yüzyıllarda Manavgat Kazası. Fakülte Kitabevi, 2009.
• Kısa, Ahmet. Osmanlı Modern Eğitim Anlayışının Antalya’ya Yansımaları, İbtidai Mektepler (İlkokullar)/Rüştiyeler (Ortaokullar). Nobel Bilimsel, 2023.
• Konyalı, İ. Hakkı ve Ali Yıldız. Abideleri ve Kitabeleri ile Manavgat Tarihi. derleyen ve yayına hazırlayan Ali Yıldız. Manavgat Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, 2010.
• Konyalı, İbrahim Hakkı. Alanya Tarihi-Turistik Klavuzu. yayına hazırlayan Alanyalı M. Ali Kemaloğlu, redaktör Faruk Nafiz Koçak. Alanya Ticaret ve Sanayi Odası-Alanya Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayını, 2016.
• Manavgat Tarih ve Turizm. derleyen Orhan Tunçdemir. Manavgat Matbaası, bty., (Manavgat Belediyesi tarafından Cumhuriyet’in 50 Yılı Onuruna yayınlanmıştır).
• Orak, Hüseyin. Türkiye Kılavuzu, C. I, İbrahim Horoz Basımevi, Ankara, 1946.
• Öğütçen, Hüseyin. Antalya’da Dört Yıl (8 Temmuz 1971-8 Temmuz 1975). Kitapcık, 1975, (Kitapçık Eki).
• Saraçoğlu, Hüseyin. Akdeniz Bölgesi. MEB Öğretmen Kitapları Dizisi, 1989.
• Sarıçelik, Kerim. “Teke (Antalya) Sancağı’nın Konya Vilayetinden Ayrılarak Bağımsız Hale Getirilmesi ve İdari Yönden Yeniden Düzenlenmesi.” Bilig, sayı 93 (Bahar 2020): 85-114.
• Selekler, Macit. Yarımasrın Arkasından, Antalya’da Kemer, Melli-İbradı, Serik. Orhan Mete ve Ortağı Kolektif Şirketi Matbaası, 1960.
• Şaşmaz, Musa. Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), cilt 3. Türk Tarih Kurumu Yayını, 2014.
• Yamaner, Reşat. “Antalya-Manavgat.”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi. 1946.
• Yılmaz, Duran. Yörük Hikayeleri. Palet Yayınları, 2020.
• Ahmet Sevinç, Kısalar, 1930, Çiftçi-Pazarcı, Görüşme Tarihi: 23. 2. 2025.
• Metin Yiğit, Kısalar, 1956, Çiftçi, Görüşme Tarihi: 23. 2. 2025.
• Mevlüt Yiğit, Kısalar, 1965, Motor Tamircisi, Görüşme Tarihi: 23. 2. 2025.
• Ramazan Gezer, Kısalar, 1945, Çiftçi, Görüşme Tarihi: 23. 2. 2025.
• Manavgat Nahiyesi Sakinlerinden Cemal Efendi’nin (Tugayoğlu) Taşağıl İbtidai Mektebi’nin Açılmasına Dair Sadaret Makamına Verdiği Dilekçe Üzerine Konya Vilayeti’ne Yazılan 31 Ekim 1904 Tarihli Yazı.