MİMARİDE ANLAM; YAPIDAKİ “SEMBOLİK DİL” ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 18 - Cilt: 10 Sayı: 18, 18 - 35, 12.07.2016

Alev Erarslan

https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.239593

Öz

Mimarlık simgesel bir söylem tarzıdır ve simgenin olmadığı yerde mimari yoktur. Kavram ve sembollerle biçimler arasındaki çok katmanlı ilişkinin doğası mimarlığın araçlarıdır. Bir iletişim aracı olarak mimarlık durağan değidir. Kültür, sosyal oluşumlar, inanç ve yaşam şekilleri onu etkiler. İnsanoğlunun tüm toplumsal ve dinsel doğasına biçim veren mimari, bir iletişim biçimi ve bir simgedir. Tüm sanat dalları gibi iletişimsel ve simgesel bir söylem kipi olan mimarlık, insan düşünce ve özleminin fiziksel bir temsili, ürettiği kültür değerleri ve inançlarının kaydıdır. Mimari nesnenin düzanlamı kültürel bir şifreyle belirlenmiş olan işlevdir. Ancak bu anlam üzerinde mimari nesneye “iletişimsel ve simgesel” nitelikli bir işlev veren ve işlev ve mimari nesnenin gösteren olarak birleştikleri bir yananlam düzeyi vardır. Mimarlık, kavramlar ve sembollerle çalışan bir iletişim dilidir ve bir mimar bunları biçimlerle dile getirir. Kavram ve sembollerle biçimler arasındaki çok katmanlı ilişkinin doğası mimarlığın araçlarıdır. Bir iletişim aracı olarak mimarlık durağan değidir. Kültür, sosyal oluşumlar, inanç ve yaşam şekilleri onu etkiler. Bu çalışmada göstergebilimsel çözümlemeler ile mağaradan başlayarak Post-Modernist dönem sonuna kadar bir gösterge ve anlatı olarak mimaride anlam, imge, sembol ve ileti olguları, seçilen örnekler üzerinden tartışılarak, yapıların ardındaki göstergelerin şifreleri ve izleyen bireylerle kurdukları diyaloğun tercümesi yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mimari Anlam, Sembolik Mimarlık, İmge, İleti

Kaynakça

• Agrest, D. ve Gandelsonas, M. 1996. Semiotics and Architecture: Ideological Consumption or Theoretical Work. Theorizing A New Agenda for Architecture: An Anthology of Architectural Theory 1965-1995. ed. Nesbitt, K. New York: Priceton Architectural Press, pp. 110-122.
• Akkach, S. 2005. Cosmology and Architecture in Premodern Islam. An Architectural Reading of Mystical Ideas. New York: State University of New York Press.
• Akyürek, E. 1994. Ortaçağ’dan Yeniçağ’a Felsefe ve Sanat (Philosophy and Art from Middle Ages to New Age). İstanbul: Kabalcı.
• Arpacıoğlu, B. 2006. Camii Sembolizmi Üzerine Bir Deneme. Yeni Yüksektepe Dergisi 53, pp. 36-50.
• Atasoy, N. 1985. 17. ve 18. Yüzyıllarda Avrupa Sanatı. Istanbul:İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Broadbent, G. 1996. A Plain Man’s Guide to the Theory of Signs in Architecture. Theorizing A New Agenda for Architecture: An Anthology of Architectural Theory 1965-1995. ed. Nesbitt, K. New York: Priceton Architectural Press, pp. 124-142.
• Catholic Encyclopedia. http://www.newadvent.org/cathen/ 03744a.htm
• Eco, U. 1976. A Theory of Semiotics. Bloomington: Indiana University Press.
• Eliade, M. 1999. Şamanizm. Çev. İsmet Birkan. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ergun, P. 2004. Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• Esin, E. 1978. İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş (Türk Kültürü El-Kitabı, II, Cilt I/b’den Ayrı Basım). Istanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Esin, E. 2004. Şaman Geleneğinden İslamiyete Simgecilik. Varlık Dergisi, Eylül 2004 (72/1164), s. 6-8.
• Eyice, S. 1993. Ayasofya. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 1, s. 446-457.
• Friedman, A. T. 2007. Women and the Making of the Modern House. Yale University Press.
• Germaner, S. 1997a. Barok Üslup. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi 1, s. 194-197.
• Gombrich, E. H. 1985. Sanatın Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Grabar, O. 1988. İslam Sanatının Oluşumu. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınlar.
• Kahn, L. I. 1965. Remarks. Perspecta, the Yale Architectural Journal 9-10, p. 305.
• King, J. K. 2008. Cosmic Semiophysics in Ancient Architectual Vision: The Mountain Temples at Deir el Bahari, the Dead Sea Temple Scroll, and the Hagia Sophia. The Internatıonal Journal of The Humanities 6, pp. 17-26.
• Kuban, D. 1995. Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kuban, D. 1996. İstanbul Bir Kent Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 98.
• Lemagny, J. C. 1968. Visionary Architects, Houston: Gulf Printing Company.
• Nauman, R. A. 2004. On the Wings of Modernism, Illionis: the United States Air Force Academy.
• Necipoğlu-Kafadar, G. 1985. The Süleymaniye Complex in Istanbul: An Interpretation. Muqarnas III: An Annual on Islamic Art and Architecture, (ed). Oleg Grabar, Leiden: E.J. Brill, 93-117.
• Necipoğlu, G. 1992. The Life of an Imperial Monument: Hagia Sophia after Byzantium. Hagia Sophia: From the Age of Justinian to the Present. eds. Mark, R et al eds.London: Cambridge University Press, pp. 195–225.
• Mango, C. 1972. The Art of the Byzantine Empire 312- 1453. Sources&Documents in the History of Art Series, New Jersey.
• Mcvey, K. 1983. Domed Church as Microcosm: Literary Roots of An Architectural Symbol. Dumbarton Oaks Papers 37, pp. 91-121.
• Miranda, B. M. 2004. The Ilustrated Book of Signs and Symbols. London: Dorling Kindersley Limited.
• Mumford, L. 1961. The City in History: its Origins, its Transformations and its Prospects. New York: Harcourt, Brace & World.
• Mülayim, S. 1994. Sanat Tarihi Metodu. İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
• Ortaylı, İ. 2011. Fransa’nın Güneş Kralı’na Versailles’da Sergi. Milliyet Gazetesi, 04 Eylül 2011, Pazar.
• Ögel, B. 1995. Türk Mitolojisi, II. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ögel, S. 1994. Anadolunun Selçuklu Çehresi. İstanbul: Akbank Yayınları.
• Pagliano, A. 2011. Heaven in the Stone. Proceedings of the IMProVe 2011 International Conference on Innovative Methods in Product Design, June 15th – 17th, 2011, Venice, Italy.
• Paskaleva, E.G. 2010. The Architecture of the Four-IwÇn Building Tradition As A Representation of Paradise and Dynastic Power Aspirations. Doctoral Thesis, Leiden University.
• Peker, A. U. 1996. Anadolu’nun Onüçüncü Yüzyılını Anlamak. Semra Ögel’e Armağan. Mimarlık ve Sanat Tarihi Yazıları, İstanbul: Ege Yayınları, s. 107-117.
• Polatkan, A. H. 1997. Iustinianus Ayasofyası Üzerine Bir Anlam Araştırması. İstanbul Teknik Üniversite si, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ringgren, H. 1973. Religions of the Ancient Near East. Philadelphia:The Westminster Press.
• Roth, L. M. 2003. American Architecture: A History. New York: Westview Press.
• Roth, L. M. 2006. Mimarlığın Öyküsü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sennett, R. 1996. Ten ve Taş. Batı Uygarlığı’nda Beden ve şehir. İstanbul: Metis.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. 1996. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şenyapılı, Ö. 1994. Görsel sanatlarda Üslup Ne İletir?”. Kent, Planlama, Politika,Sanat. Tark Okyay Anısına Yazılar. ed.Tekeli İ. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, 2. Cilt, s. 525-548.
• Tanju, B. 1997. Mimarlıkta Göstergebilim. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi 2, s. 1257-1258.
• Taş, I. 2002. Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji, Konya: Kömen Yayınları.
• Turani, A. 1997. Dünya Sanat Tarihi, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Unwin, S. 2003. Analysing Architecture. London: Psychology Press.
• Venturi, R. 1977. Complexity and Contradiction in Architecture. New York: the Museum of Modern Art.
• Vitruvius. 1990. Mimarlık Üzerine On Kitap. İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı.
• Walton, J. H. 1995. The Mesopotamian Background of the Tower of Babel Account and its Implications. Bulletin for Biblical Research 5, pp. 155-175.
• Whittle, A. 1997. Remembered and Imagined Belongings. Stonehenge in Its Traditions and Structures of Meanings. Proceedings of the British Academy 92, pp. 145-166.
• Yücel, C. 1997. Boullée, Etienne-Louis. Eczacıbaşı Sanat
• Ansiklopedisi 1, s. 278.