Bir Bilgi Olarak Sûfîlerin Marifet Anlayışı

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 47, 339 - 358, 04.06.2021

Yakup Pekdoğru

Öz

Marifet sûfîlere Hakk tarafından verilen bir bilgidir. Marifete erişmede iki husus dikkat çekmektedir: Seyr ü sülûk ve Hakk’ın iradesi. Bu makalenin amacı erken dönem tasavvuf klasiklerinde marifet anlayışını incelemektir. Bu klasikler hicrî dördüncü ve beşinci asırlarda kaleme alınmıştır. Makalede sûfîlerin bilgi kaynaklarına da yer verilecektir. Dini disiplinlerde bu kaynaklar haber, akıl ve duyudur. Bilgiye ulaşma yöntemi disiplinler arasında farklılık arz etmektedir. Kelam ve fıkıh disiplinleri bilgiye istidlal yoluyla erişirken tasavvuf marifete sülûkla ulaşmaktadır. Marifete erişmede yöntem kabul edilen seyr ü sülûk ahlâklanma sürecini ifade etmektedir ve bu da makalede değinilen konular arasındadır. Sûfîlerin sülûk anlayışında başat unsur ibadetlerdir. İbadetlerden sonra mücâhede ve riyâzât gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Marifet, Bilgi Kaynakları

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l-Alâ. Tasavvuf: İslâm’da Manevî Hayat. çev. Ekrem Demirli - Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Attâr, Ferîdüddîn Muhammed b. Ebû Bekr İbrahim. Tezkiretü’l-evliyâ. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.
• Aydınlı, Yaşar. Fârâbî’de Tarı-İnsan İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed et- Temîmî. Usûli’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2002.
• Bakıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyip b. Muhammed el-Basrî. Kitâbu’t-temhîd. Beyrut: el- Mektebetü’ş-Şarkıyye, 1957.
• Başer, Hacı Bayram Başer. Şeriat ve Hakikat & Tasavvufun Teşekkül Süreci. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Bozkurt, Mustafa. Fahreddin Razi’de Bilgi Teorisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2006.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyîd eş-Şerîf. Taʿrîfât: Tasavvuf Istılahları. çev. Abdülaziz Mecdî Tolun. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Çakmaklıoğlu, Mustafa. İbn Arabî’de Ma’rifetin İfadesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Çüçen, A. Kadir. Bilgi felsefesi. İstanbul: Sentez Yayınları, 2017.
• Demi̇rli̇, Ekrem. “‘Zahirî’ İlimlerin Otoritesi Karşısında Tasavvuf’un Meşriyet Arayışı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2007), 219-244.
• Durusoy, Ali. İbn Sina Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. İstanbul: İfav Yayınları, 2012.
• Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed el-Gazâlî. Mustasfâ. çev. Yunus Apaydın. İstanbul: Klasik, 2017.
• Fehmi Soğukoğlu. Sîfî ve Şiîlerde Bilgi Anlayışı. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2017.
• Filiz, Şahin. İslam Felsefesinde Mistik Bilginin Yeri. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Göztepe, Yüksel - Akbak, Yusuf. “Sûfî Terminolojide Yakîn”. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2018), 229-247.
• Heyet. el-Mu’cemu’l-Arabî el-esâsî. Bsy.: el-Munazzamatü’l-Arabî li’t-Terbiye, Trs.
• Hücvirî, Ebu’l-Hasan Gencbahş Ali b. Osman b. Ali. Keşfu’l-mahcûb. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. Kahire: Dâru’l-Maârif, Trs.
• Karadaş, Cağfer. “Yakîn ve İtikad”. İlahiyat Fakülteleri V. Kelam Anabilim Dalı Eğitim-Öğretim Meseleleri ve Koordinasyon Toplantısı ve Kelam’da Bilgi Problemi Sempozyumu. Bursa, 2000.
• Kâşânî, Abdürrezzak. Istılâhâtu’s-Sûfiyye: Sûfîlerin Kavramları. çev. Abdürrezzak Tek. Bursa: Emin Yayınları, 2014.
• Kaya, Emrah. “Knowledge in the Main Sources of the Philosophy of Sufism in the Pre-Ghazzali Period”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (2020).
• Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhim el-Buhârî. et-Taarruf li-mezhebi ehli’t-tasavvuf. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Köksal, Asım Cüneyd. “Hanefî Fıkıh Düşüncesinde Akıl Kavramı ve Dört Mertebeli Akıl Anlayışı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2014), 5-44.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin el-. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2017.
• Matürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbü’t-tevhîd. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
• Mekkî, Ebû Tâlib Muhammed b. Ali b. Atıyye el-Hârisî. Kûtü’l-kulûb fî muâmeleti’l-mahbûb ve vasfu tarîki’l-mürîd ilâ makâmi’t-tevhîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, Trs.
• Nicholson, Reynold. İslam Sufileri. çev. Ethem Ruhi Fığlalı vd. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2014.
• Öngören, Reşat. “Bir Bilgi Kaynağı Olarak Tasavvufta Keşfin Değeri”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2002), 85-96.
• Pekdoğru, Yakup. Erken Dönem Tasavvuf Klasiklerinde Marifet: 4.-5. Yüzyıllar. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2020.
• Serrâc, Ebû Nasr Serrâc et-Tûsî. el-Lüma’. Kahire: Dâru’l-Mukattam li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 2018.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed es-. Tabakâtu’s-sûfiyye. çev. Abdurrezzak Tek. Bursa: Bursa Akademi, 1. Basım, 2018.
• Şa’bân, Zekiyyüddin. Usûlü’l-fıkhi’l-İslâmî. Bsy., Trs.
• Şaşa, Mehmet. Kelam ve Tasavvuf Açısından Marifetullah. Ankara: Nobel Yay., 2018.
• Taftâzânî, Sa’duddîn Mes’ud b. Ömer b. Abdullah el-Herevî el-Horasanî el-Allame el-Fakîh el-Edîb el-Hanefî. Şerhu’l-akâidi’n-Nesefiyye. Beyrut: Dâru İhyâ’i-Türâsi’l-Arabî, 2014.
• Tirmizî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Hasen. Hatmu’l-velâye. Beyrut: Bsy., Trs.
• Türker, Ömer. “Nefis”. 32/529-531. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Uludağ, Süleyman. “Firâset”. C. 13. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Uludağ, Süleyman. “İbadet”. C. 19. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Uludağ, Süleyman. “Keşf”. 25/315-317. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Uludağ, Süleyman. “Sülûk”. 38/127-128. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2012.
• Yıgın, Adem. Klasik Fıkıh Usulünde Bilgi Anlayışı. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2013.