İşârî Tefsirlerde Hz. Nuh

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 47, 279 - 309, 04.06.2021

Selim Çakıroğlu

Öz

Kur’an’ın üçte ikisini oluşturan kıssalar arasında peygamberlere ait anlatımlar önemli bir yer tutmaktadır. Kıssaların ibret ve nasihat dolu içeriğinden sûfîler de istifade etmişler; tasavvuf klasiklerinde ve işârî tefsirlerde tasavvufî hayata dâir pek çok ilke ve uygulamanın örneğini çıkarmışlardır. Bu makalede Hz. Nuh peygamberin Kur’an’da zikredilen kıssası işarî tefsirler bağlamında incelenecektir. Kur’an’ı yorumlamaları bakımından işârî tefsirler kendine özgü metodolojisi ile tefsir ve te’vilden ayrışmaktadır. Bu metodun temelinde akıl ve naklin dışında keşf ve ilhâma dayalı olarak elde edilen bilgiler vardır. Burada makalenin sınırları içinde sûfîlerin Hz. Nuh kıssası ile ilgili âyetlere yaklaşımı belirlenmeye çalışılacaktır. Konunun tasavvuf düşüncesindeki seyrini görmek için öncelikle Hz. Nuh’un tasavvuf klasiklerinde nasıl ele alındığı üzerinde durulacaktır. Daha sonra meşhur işârî tefsirlerden hareketle sûfîlerin Hz. Nuh ve kıssası ile ilgili âyetlere getirdiği yorumlar tespit edilecektir. Böylece İslâm ilim geleneği içinde Hz. Nuh kıssasına dâir yapılan yorumlara sûfîlerin katkısı ortaya çıkarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Nuh, İşârî Tefsir, Tufan, Kıssa, Seyr ü Sülûk

Kaynakça

• Abdulbaki, Muhammed Fuad. el-Mu’cemu’l-Mufehres li elfazi’l-Kur’âni’l-Kerim. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1988.
• el-Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-Hafa ve müzîli’l-ilbâs ammâ iştehera ala’n-nâs, thk. Yusuf b. Mahmûd el-Hâc Ahmed, 2 Cilt. Mektebetül-İlmi’l-Hadîs, tsz.
• Akkaya, Veysel. Şeyhi Ekber İbn Arabi’de İdris Peygamber: Semavi Kutub-Hakimlerin Piri. İstanbul: Erkam Yayınları, 2010.
• el-Baklî, Ebû Muhammed Sadrüddîn Rûzbihân b. Ebî Nasr. Arâisü’l-beyan fi hakâiki’l-Kur’an. thk. Ahmed Ferid el-Mizyadi, 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• Başer, Hacı Bayram. “Doğru Düşünmenin Aracı Olarak Nefis Terbiyesi: Tasavvufta Akıl-Kalp Karşıtlığının Anlamı Üzerine”, Sabah Ülkesi, Üç Aylık Kültür-Sanat ve Felsefe Dergisi, 55/68, 2018.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. A. H. Abdurrahman. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 4. Baskı, 2018.
• Coşkun, İbrahim. İslâm Düşüncesinde İnkâr Problemi. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2. Baskı, 2014.
• Erkaya, Mahmut Esat. “İşârî Yorumlarda Nuh Kıssası”. 1. Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Yeni Ufuklar Kongresi Bildiriler Kitabı, ed. Hayrullah Kahya. 99-107. (Elazığ: Asos Yayınları, 2018).
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-dîn. çev. Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınları, 2002.
• Güneş, Hüseyin. “Temel İslâm Tarihi Kaynaklarında Geçen İbn Abbas Rivâyetleri Bağlamında Nuh Tufanı”. Uluslararası Hz. Nûh ve Cudi Dağı Sempozyum Bildirileri. 33-43. İstanbul: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Harman, Ömer Faruk. “Nuh”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/224-227. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• el-Hasenî, Ahmed İbn Acîbe. el-Bahru’l-medîd fi tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Ömer Ahmed er-Râvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Baskı, 2002.
• Hücvirî. Keşfü’l-mahcûb (Hakîkat Bilgisi). çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 6. Baskı, 2018.
• Izitsu, Toshihiko. İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’ndaki Anahtar-Kavramlar. çev. Ahmet Yüksel Özemre. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1998.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fusûsu’l-Hikem. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2006.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. 18 Cilt. İstanbul: Litera Yayınları, 2008.
• Karadaş, Cağfer. “Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin İtikadı”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1). 9/21, (2008), 67-94.
• Kâşânî Abdürrezzak. Te’vîlât-ı Kâşânî [Muhyiddin İbnü’l-Arabî. Tefsîru İbnü’l-Arabî. ed. Semir Mustafa Rebab. 2 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi Türâsi'l-Arabî, 2001.]
• Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. Letâifuʼl-işârat. thk. Abdullatif Hasan Abdurrahman. 3 Cilt. Beyrut: Dâruʼl-Kütübiʼl-İlmiyye, 2. Baskı, 2007.
• Konuk, Ahmed Avni. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. hzl. Mustafa Tahralı - Selçuk Eraydın. 4 Cilt. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 4. Baskı, 2005.
• Köksal, Asım. Peygamberler Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
• Mevlânâ. Mesnevî. çev. Velid İzbudak. 6 Cilt. İstanbul: Meb Yayınları, 3. Baskı, 1995.
• er-Râzî, Necmeddin Dâye. et-Te’vilâtu’n-Necmiyye. thk. Ahmed Ferid Mizyâdî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Sâ’lebî. Arâisu’l-Mecâlis. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, tsz.
• es-Sülemî, Ebû Abdurrahman Hüseyin. Hakâiku’t-tefsîr. thk. Seyyid İmran. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• es-Sülemî, Ebû Abdurrahman Hüseyin. Kitâbü’l-Fütüvve -Tasavvufta Fütüvvet-. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
• Şeker, Necmeddin. “Hz. Nuh (as) ile İlgili Hadislerin Değeri ve Yorumu”. III. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu. ed. Oktay Belli. 504-511. (İstanbul: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayınları, 2011).
• et-Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr. Tefsîru’t-Taberî. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Tek, Abdürrezzak. “İbnü’l-Arabî’yi Müdâfaa Amacıyla Kaleme Alınan Fetvâlar”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2). 23/10 (2009). 281-282.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Mârifet Yayınları, 1991.
• Uludağ, Süleyman. “Mârifet”, “Ma’rifetü’n-nefs”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/54-57. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Uludağ, Süleyman. “Akıl”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/246-247. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Yaşaroğlu, M. Kamil. “Nûh Sûresi”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/231. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.