Safiyyüddîn Ahmed Kuşâşî’nin Vera’ İle İlgili Görüşleri

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 49, 121 - 149, 30.04.2022

Ömer Akdoğan

Öz

“Kuşâşî” lakabıyla tanınan Ahmed b. Muhammed b. Yunûs el-Kuşâşî on yedinci yüzyılda Medine’de yaşamıştır. Başta Kâdiriyye, Nakşibendiyye, Rifâiyye, Çiştiyye, Şettâriyye, Şâzeliyye ve Kübreviyye olmak üzere birçok tarikattan icazetli bir sûfîdir. Kuşâşî, zâhirî ve bâtınî ilimlere vakıf bir şahsiyet olup başta Hicaz bölgesi olmak üzere Fas'tan Endonezya’ya kadar insanlar onun zaviyesi altında toplanmışlardır. Kuşâşî’nin ilim halkası ve manevi mirası diğer sûfîlerden daha coşkulu bir şekilde anılmıştır. Bu ilim halkası on dokuzuncu yüzyıldan önce Hint Okyanusu bölgesindeki yerlere ulaşan önemli bir ilim mektebidir. Bu ekolden Hindistan’ın büyük uleması da istifade etmiş ve Kuşâşî’nin eserleri onlara yol göstermiştir. O, kelam, fıkıh, tefsir, hadis ve tasavvufa dair elliden fazla eser telif etmiş velûd bir yazardır. Eserlerinin çoğu yazma eser olup bir tanesi de Kitâbu tebşîri’s-sâil bi istikmâli verâi’l-kâmil adlı eseridir. Bu makalede mezkûr eser ışığında Kuşâşî’nin vera‘ hakkındaki görüşleri ele alınacak olup bu konudaki diğer sûfilerle benzer ve farklı görüşleri ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kuşâşî, tasavvuf, makam, vera'

Kaynakça

• Dündar, Abdulkadir. “Osmanlıların Mekke’deki İmar, İnşâ ve Tamir Faaliyetlerine Genel Bir Bakış”. İslam ve Sanat Tartışmalı İlmî Toplantı, 392. İstanbul: 2015.
• Ayyâşî, Ebû Sâlim b. Ebî Bekr Sicilmâsî Abdullah b. Muhammed. er-Rihletü'l-'ayyâşiyye l'il bikâil hicaziyye. 2 cilt. Lübnan: Dâru'l Kütübi'l-İlmiyye. 2011.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid Şerif. Kitabu’t-ta’rifât. Lübnan: Mektebet-u Lübnân, 1985.
• Muhibbî, Muhammed el-Emîn b. Fazlililâh b. Muhibbillâh el-Ulvânî el-Hamevî ed-Dımaşkî. Hulâsatü'l-eser fî ‘ayâni'l-karni'l-hâdî 'aşer. Cilt 1. Beyrut: Dâru's-Sâdır.
• Ensârî, Abdürrahman. Tuhfetü'l-muhibbîn ve'l-ashâb fî ma'rife mâ li'l-medeniyyîne mine'l-ensâb. Tunus: Mektebetu'l-Atîka, 1970.
• Hamevî, Mustafa b. Fethullâh, Fevâidü'l-irtihal ve netâici's- sefer fî ahbâri ehli'l-karni'l-hâdî 'aşer, cilt 2. Dımaşk: Dâr'un-Nevâdir, 2011.
• Hammâde. Mevsuetû ‘alâmü'l-Filistin. Cilt 2 Dımaşk: Dâru'l-Vesâik, 2000.
• Hanbelî, Muhammed b. Abdülbakî el-Bâlî ed-Dımaşkî. Meşihetu Ebi’l-Mevâhib el-Hanbelî. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1714.
• İbn Manzûr, Ebû’l Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el- Ensârî. Lisanu’l-Arab. Cilt 25. Beyrut: Daru Sadr, 1999.
• Kur’ân- Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2006.
• Kûrânî, Ebu'l-İrfan Burhânüddîn İbrahim b. Hasan b. Şihâbüddîn. el-Emem li ikâzi'l-himem, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reisülküttâb, 1180/2, 48a-50b.
• Kuşâşî Safiyyüddîn Ahmed. Simtü’l-mecîd fî telkini’z-zikrî li ehli’t-tevhid. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa 1197.
• ____________________. el-İfâde bimâ beyne’l-iḫtiyâri’l-ilâhî ve’l-irâde. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 428.
• ____________________. Kitabü menniyeti ehl’il-vera’i fî ‘adedi men tessihû bihimü’l-cumu’a. Medine: Mektebetü Mescidi’n-Nebevî, 126/80.
• ____________________. Simtü’l-mecîd fî selâsili ehli’t-tevhid. Beyrut: Kitabu’n-nâşirûn, 2013.
• ____________________. Kelimetü’l-cûd ʿale’l-ḳavli bi-vaḥdeti’l-vücûd. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 428.
• ____________________. Simtü’l-mecîd fî selâsili ehli’t-tevhid. Beyrut: Kitabü’n-Nâşirûn, 2013.
• ____________________. Dav’ul-hâle fî zikri hüve ve’l-celâle. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1491.
• ____________________. el-Vasiyyetü li’l-evlâdî ve’l-beriyyeti, Aralık 2020. almajidcenter. org.
• ____________________. el-vesiletu bi süret’l-ihlasi lillahi ila neyli’l-fadile. Mısır: Mektebu’l- merkeziyetu’l li’l-mahtutati’l-islamîyye, 3133/1212.
• ____________________. Enneu’s-sânî minel istitâeti li’l-hacci bi’l-gayri. Mart 2021, https:app.alreq.com.
• ____________________. Hâşiyetün ‘alâ mevâhibü’l-ledüniyye. Medine: Medine İslam Üniversitesi Kütüphanesi, 761.
• ____________________. İthâfü’l-mübtedî bi halli akîdeti men hudâ. Kahire: Mektebü’l-Ezheriyye, cc6/ 31.
• ____________________. Kenzü’l-esnâ fi’s-Selât ve’s-Selâm. Konya: Konya Kütüphanesi, Burdur Koleksiyon, 15 Hk 79.
• ____________________.Kitâbu terğib fî ferîd fadli’l-lâhi’l-azîm. Aralık 2021. http://arks.princeton.edu/ark:/88435/dch415pm74c.
• ____________________. Kitabü'l-mikyâs fî neylî mâ’rifeti’l-'urefâ billâhi’l-ekyâs, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 428.
• ____________________.Miftâh min mefâtîhi’r-rahme fî izâʿati kerâme min kerâmeti’l-ümme İstanbul: Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Kemankeş 246.
• ____________________. Nesâihü’l-ilâhiyye, Medine: Mektebü Mescidi’n-nebevî.
• ____________________. Nesihatu’l-decânî. Mart 2020. https:app.alreq.com.
• ____________________. Risâletü fî vaḥdeti’l-vücûd li imam Ahmed Kuşâşî. Aralık 2020. almajidcenter.org.
• ____________________. Risâletü fi’tevhid. Medine: Medine İslam Üniversitesi Kütüphanesi, 5293-10.
• ____________________. Simṭü’l-Mecîd fî şe’ni’l-bey’ati ve’z-zikrî ve telkinihî ve’l-ilbâsî’l-hırkati ve selâsili ehli’t-tevhid. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1221.
• ____________________. Simtü’l-mecîd fî telkini’z-zikrî ve itâi’l-bey’atî ve’l-ilbâsî ve şasili ehli’t-tevhid. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1491.
• ____________________. Şerhu ‘akideti ibni hafif eş-şirâzî. Medine: Câmi’etu İslamiyet’i bil Medine’til-Münnevvere, Mektebetü Muhammed Mazhar Fârukî, 14/1781.
• ____________________. Akâdetü’l-manzûmiyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Efendi, 1251.
• ____________________. ed-Dürretü’s̱-s̱emîne fîmâ li-zâʾiri’n-nebî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1971.
• ____________________. el-Cevâbu’l-kâfî ‘ala suâli’l-muâfî. Aralık 2021. http//ricasdb.ioc.u-tokyo.ac.jp, To:www.al-mostafa.com.
• ____________________. el-İsâbe bimâ yesserellâhû mine’l-icâbe. Kahire: Mektebü’l-Ezheriyye, cc6/ 31.
• ____________________. İcâbetü'l-ehi'l-fâdıli'l-kâmilî bî halli'l-ebvâbi'l-arbe'a min kitâbi'l-İnsânü’l-kâmil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 428.
• ____________________. Kavlu’l-ma’ruf ‘inde muteşâbihî li ehli’l-vukûf. Medine: Mektebü’l-Mescidi’n-Nebevî.
• ____________________.Kitâbu cevâbu’l-meseleti limen fataha’l-lahu ‘ayne’l-basiretihi (kalbihi) ve kahalehu. Aralık 2021.
• http://arks.princeton.edu/ark:/88435/dch415pm74c.
• ____________________.Kitâbu menseku’n-nâsikin li efdali’l-hacci ve’l-menâsik. http://arks.princeton.edu/ark:/88435/dch415pm74c.
• ____________________.Kitâbu tebşiri’s-sâil bî istikmali verail-kâmil. Aralık 2021. http://arks.princeton.edu/ark:/88435/dch415pm74c.
• ____________________.Kitâbu tembihu’ş-şâkirîn bi zikri imâdüddîn ve kurbânu’l-muttakîn. Aralık 2021. http://arks.princeton.edu/ark:/88435/dch415pm74c.
• ____________________.Kitâbu tetimeu’l-arbain min ehadisi seyyidi’l-murselin. Aralık 2021. http://arks.princeton.edu/ark:/88435/dc9s161h348.
• ____________________.Kitabu’l-intisâr li’l imâmü’l-haremeyni fîmâ şenne’e ‘aleyhi ba’du nezzâr mine’l-müteahhirîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 428.
• ____________________.Kitâbü Sûreti’s-saʿâde bi-tilâveti kitâbi’l-ibdâʿ ve’l-iʿâde, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 428.
• ____________________.Mesâiü’l- fikhiyye. Mart 2021. almajidcenter.org.
• ____________________. Nefhetü’l-yâkîn ve zülfetü’l-temkin l’il-muvaffikîn. Aralık 2021. almajidcenter.org.
• ____________________.Risâletün fî idâhi kavlu’l-gazâliyyi leyse fi’l-imkâni ebde’e mimmâ kâne. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 428.
• ____________________. Terğibu’r-râğib fî mudâefi’l-vahib. Aralık 2021 http://arks.princeton.edu/ark:/88435/dch415pm74c.
• ____________________. Şerhu’l-Hikemi’l-‘atâ’iyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Hüsnü Paşa, 791.
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri “Hicaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/432. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri “Medine”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/318, Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Mâlihî, Muhammed Riyâd. Mahtutâtu Dâru’l-Kütübi’l-Zâhirîyye: Tasavvuf, cilt2 Dımaşk:1398/1978.
• Müdeyris, Abdurrahmân el-Medînetu’l-Münevvere fî asri’l-Memlûkî. Riyad: Merkezu Melîk Faysal li’l-Buhûsi ve’d-Dirâseti, 2001.
• Serkîs, Yûsuf b. İlyân b. Mûsâ ed-Dımaşkî. Mu'cemü'l-matbû'âti'l-Arabiyye ve'l-mu'arrebe. Cilt 2 Kahire: Mektebu's-Sekâfeti'd-Diniyye, 1919.
• Serrâc, Ebu Nasr et-Tûsî. el-Luma’. Mısır: Dâru’l-Kutubi’l-Hadis, 1960.
• Tehânevî, Muhammed b. A’la b. Ali el- Farûkî. Keşşâfu Istılâhâti’l-Fünûn. Cilt 2. Beyrut: Dâru sadr.
• Terâbişi, George. Mu’cemü’l-felasife. Beyrut: Dâru't-Talia, 2006.
• Uceymî, Ebu'l-Bekâ (Ebu Ali) Hasan b. Ali b. Yahya el-Hanefî el-Mekkî, Hebâyâ ez-zevâyâ. Aralık 2020. http//www.ketabpedia.com.
• Umam, Khairul Zacky. “The Life, Circle, and Ahmad al-Qushashi”, Qiraat, 6, (Ekim-Kasım 2016), 1-40.