Human Dualism in Haji Bayram Veli's Poems

Yıl 2023, Sayı: 52, 61 - 90, 30.12.2023

Musa Kaval

Öz

Haji Bayram Veli is one of the undeniable figures of Anatolian Sufi tradition. Having different reflections on Sufi institutions and schools, he influenced different cultural instruments produced by Turks. His poems on land and city in the context of human, is a clear example of this aspect. It can be said that his knowledge is the manifestation of enlightenment overflowing from a cosmic consciousness when he brings together the time and space with people. While presenting the message of tawhid with correct information to people he shares the same geography, he engraves wisdom into hearts with simple expressions. Also, while addressing the hearts of human, he draws attention to their enemy which is the soul (nafs). His skillful use of the relationship between the soul and, the stone and soil, the main elements of the earth, in a metaphorical sense, shows that he is well-versed in the context of cosmology and metaphysic. For, man's struggle with stone and soil isn’t independent from the world. The stone-soil connection of human being was established with the vitality of the big realm. He discovered these secrets and benefitted from the structural similarities of both realms so that people know and realize themselves. In this study, human dualism will be evaluated along with this relation in his poems.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Haji Bayram Veli, Human Being’s Dualism, Stone, Soil

معضلة الإنسان في قصائد الحاج بيرم ولي

Öz

الحاج بيرم ولي أحد الشخصيات المهمة التي لا يمكن إنكاره في التقاليد الصوفية الأناضولية اليوم. حاجي بيرم وليله انعكاسات مختلفة فيما يتعلق بالمؤسسات والمدارس الصوفية، يظهر أيضًا في الأدوات الثقافية المختلفة التي ينتجها المجتمع التركي. وقصائده التي تتناول الأرض والمدينة في السياق الإنساني هي أمثلة واضحة على هذا الجانب من شخصيته. ومما لا شك فيه أن كونه شخصًا عالمًا له أهمية كبيرة في هذا الأمر. ومع ذلك، يمكن القول أن الزمان والمكان الذي أجمع فيه معرفته للناس كانا من مظاهر التنوير المتدفق من الوعي الكوني. وبينما يقدم رسالة التوحيد بمعلومات دقيقة للأشخاص الذين يشترك معهم في نفس الجغرافيا، فإنه يُرى أيضًا أنه ينقل الحكمة إلى قلوبهم بشرح بسيط. وهو يخاطب القلب الذي هو سلطان أرض الإنسان، يجذب الانتباه إلى عدوه النفس. إنه يستخدم ببراعة العلاقة بين النفس والتربة- الحجرية، التي هي العنصر الأساسي في تكوين العالم، بالمعنى المجازي. وهذا يدل على أنه يدرك العلاقة بين علم الكونيات والعلوم الميتافيزيقيةلأنه من المعلوم أن صراع الإنسان بين الحجر والتراب ليس مستقلاً عن الحركة الحيوية للأرض. إن العلاقة بين الحجر والتراب التي يراها الإنسان في خلقه، وهو العالم الصغير، قد تأسست مع نهضة العالم الكبير. وقد استفاد الحاج بيرم ولي الذي اكتشف هذه الأسرار من التشابه البنيوي بين العالمين حتى يتمكن الإنسان من تحقيق ذاته. وفي هذا المقال سنحاول فهم معضلة الإنسان من خلال قصائده..

Anahtar Kelimeler

الصوفية, الحاج بيرم ولي, المعضلة الإنسانية, الحجر, التربة

Hacı Bayram Veli’nin Şiirlerinde İnsanın İkilemi

Öz

Anadolu tasavvuf geleneğinde günümüzde yadsınamaz derecede önem taşıyan şahsiyetlerden biri de Hacı Bayram Veli’dir. Tasavvufi kurum ve ekoller açısından farklı akisleri olan Hacı Bayram Veli’nin Türk toplumunun ürettiği farklı kültürel enstrümanlarda da etkisinin olduğu görülür. İnsan bağlamında toprak ve şehrin konu edildiği şiirleri onun bu yönünün açık örneği olmuştur. Kuşkusuz âlim bir şahsiyet olmasının bunda büyük önemi vardır. Zira ilminin, insan ile buluşturduğu zaman ve mekânın kozmik bir bilinçten taşan aydınlanmanın tezahürleri olduğu söylenebilir. Aynı coğrafyayı paylaştığı insanlara tevhid mesajını doğru bilgi ile sunarken basit bir anlatımla hikmeti de gönüllere nakşettiği görülür. İnsan yurdunun padişahı olan kalbe hitap ederken düşmanı olan nefse dikkat çeker. Nefis ile dünyanın oluşumunda ana unsur olan taş-toprak arasındaki ilişkiyi metaforik anlamda ustalıkla kullanması, onun kozmoloji ile metafizik ilimleri arasındaki bağlama vakıf olduğunu göstermektedir. Zira anlaşılmaktadır ki, insanın taş ve toprak arasındaki mücâhedesi dünyanın yaşamsal deviniminden bağımsız değildir. Küçük âlem olan insanın kendi yaratılışında gördüğü taş-toprak bağlantısı büyük âlemin canlılık kazanmasıyla kurulmuştur. Bu sırları keşfeden Hacı Bayram Veli, insanın kendini bilip gerçekleştirebilmesi için her iki âlemin yapısal benzerliklerinden istifade etmiştir. Bu çalışmada onun şiirlerinde bu bağıntı eşliğinde insanın ikilemi anlaşılmaya çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Hacı Bayram Veli, İnsanın İkilemi, Taş, Toprak

Kaynakça

• Arslantürk, Zeki ve Amman, Tayfun. Sosyoloji. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2000.
• Balasubramanıan, A. “Soil Forming Processes”. Centre for Advanced Studies in Earth Science, Mysore: University of Mysore, 2017.
• Bayramoğlu, Fuat. Hacı Bayram Velî, Yaşamı, Soyu, Vakfı. Ankara: TTK Yay., 1983.
• Bolulu Himmet. Dîvânçe. İstanbul: Millet Kütüphanesi, nr. AEmnz509.
• Bouton, M. E., Woods, A. M., Byrne, J. H., Sweatt, D.; Menzer, R., & Eıchenbaum, H. Learning and memory: A comprehensive reference. US. Elsevier, 2008.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Şerh-i Ebyat-ı Hacı Bayram-ı Velî. İstanbul: Süleymâniye Kütüphanesi, Esat Ef., No:1521.
• Bursevi, İsmail Hakkı. Şerh-i Rumuzât-ı Hacı Bayram Velî. haz. Suat Ak. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Cebecioğlu, Ethem. Hacı Bayram Veli. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınevi, 1991.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yay., 2004.
• Demirli, Ekrem. İbnü’l Arabi Metafiziği. İstanbul: Sufi Kitap, 2013.
• Gazali Muhammed. İhya. çev. Mustafa Çağrıcı. İzmir: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, (I-IV), 2020.
• Goldhaber, M. and BANWART, S. A. “Benefits of Soil Carbon Ch.9”, Soil Formation, 2015.
• Harîrîzâde, Kemâleddin. Tibyânü Vesâili’l-Hakaik fî Beyani Selâseti’t-Tarâik. İstanbul: Süleymaniye Ktp.,Fâtih, nr.430-432.
• Hay, L.; Bryne, M. and Butler, C. “Evaluation of a Conflict-Resolutionand Problem-Solving Programme to Enchance Adolesence' Self- Concept”, British Journal of Guidance and Counseling, 2000.
• Honıg, Werner K. and Fetterman , J. Gregor. Cognitive Aspects of Stimulus control. London: Psychology Press, 2016.
• Jung, C. G. Keşfedilmemiş Benlik. çev:Barış İlhan, CananEner Sılay. İstanbul: İlhan Yayınevi, 1999.
• Karaşahin, Hakkı. “Gençlik ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. Niyazi Akyüz ve İhsan Çapcıoğlu. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Kaval, Musa. “Hacı Bayram Veli’s Personality Construction Theory in His Poems”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C. 10, S. 49 Volume: 10, 2017.
• Kaval, Musa. “Modern Gençlik, Din ve Tasavvuf”. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. C.14, S.76, 2021.
• Konevi, Sadreddin. Fusûsü’l Hikemin Sırları. trc. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Nelson, J.B. “Context specificity of excitation and inhibition in ambiguous stimuli” Learning and Motivation 33.2 (2002): 284-310.
• Newsom, G. A Work Behavior Analysis of Executive Coaches. North Carolina Univercity, 2008.
• Okudan, Rifat. “Hacı Bayrâm Velî’nin Şiirinde Şehir Metaforu”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012.
• Tajfel, H., Differantiation between Social Groups: Studies in the Social Psychology of Intergroup, London: Academic Press, 1978. Todd, T. P. “Mechanisms of renewal after the extinction of instrumental behavior.” Journal of Experimental Psychology: Animal Behavior Processes, 39 (3), 193. Yunus Emre. Divan. ter. Mustafa Tatcı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 2003. Nuffield Council on Bioethics. How Do Genes Work Within Their Environment?. London: y.y, 2002.