SERBEST TİCARET ANLAŞMALARININ TÜRKİYE’NİN SEKTÖREL İHRACATINA ETKİSİ: ÇEKİM MODELİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, - , 29.04.2021

Melisa Bolat Fatih Kaplan

Öz

Serbest Ticaret Anlaşması (STA), iki ya da daha fazla ülke arasında ticaret engellerinin ortadan kaldırılarak taraflar arasında bir serbest ticaret alanı oluşturulmasını sağlayan kısmi ekonomik entegrasyon olarak tanımlanmaktadır. 2021 yılı itibariyle toplam 38 STA imzalayan Türkiye’de hâlihazırda yürürlükte bulunan 22 STA bulunmaktadır. Bu çalışmada, çekim (Gravity) modeli kullanılarak Türkiye’nin STA imzaladığı ülkelere olan sektörel ihracatı incelenmektedir. 20 ülkenin 2010-2019 dönemini kapsayan yıllık verilerinin kullanıldığı modelde, Türkiye’nin sektörel ihracatı bağımlı değişken, ülkelerin gayrisafi yurt içi hasılası (GSYİH), başkentleri arasındaki mesafe ve kukla değişken olan ortak alfabe ise bağımsız değişken olarak yer almaktadır. PPML yönteminin kullanıldığı analiz sonucuna göre, ihracat partneri ülkelerin GSYİH’leri ile Türkiye’nin sektörel ihracatı arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki, mesafe değişkeni ile sektörel ihracat arasında negatif ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bununla birlikte, Türkiye’nin GSYİH’si ile sektörel ihracatı arasında ilişkinin olmadığı ve modelde kukla değişken olarak yer alan ortak alfabenin ise sektörel ihracat üzerinde negatif etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bu sonuçlara göre, Türkiye’nin sektörel ihracatında çekim modelinin geçerli olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Serbest ticaret anlaşmaları, sektörel ihracat, çekim modeli, panel veri, Türkiye

Kaynakça

• Anderson, J.E. ve Yotov, Y.V. (2015). Terms of trade and global efficiency effects of free trade agreements. 1990–2002. Journal of International Economics, 1-20.
• Aslan, N. (2013). Ekonomik küreselleşme: tarihi, boyutlar ve sonuçları. O. Küçükahmetoğlu, H. Çeştepe ve Ş. Tüylüoğlu (Ed.) Ekonomik Entegrasyon Küresel ve Bölgesel Yaklaşım içinde (ss. 7-28). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Ateş, E. ve Seymen, A.D. (2019). Türkiye’nin imzaladığı serbest ticaret anlaşmaları: iki yanlı-sektörel bir analiz ve dış ticaret politikası açısından bir değerlendirme. Sosyoekonomi, 27(42), 255-282.
• Baier, S. L. ve Bergstrand J.H. (2009). Estimating the effects of free trade agreements on international trade flows using matching econometrics. Journal of International Economics, 77 (1) 63–76.
• Baldwin, R. ve Jamovich, D. (2012). Are free trade agreements contagious? Journal of International Economics, 88 (1), 1–16.
• Bayraktutan, Y. (2005). Coğrafi unsurlar ışığında küreselleşme, bölgeselleşme ve Orta Asya. Journal of Social Policy Conferences, 0 (49).
• Bozkurt, O. (2017). Vaka çalışması: Türkiye-Ürdün serbest ticaret anlaşması ve ikili ticarete etkileri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (31), 613-630.
• Demiroğlu, Ö. (2019). Serbest ticaret anlaşmalarının dış ticarete etkisi: Türkiye için karşılaştırmalı bir analiz. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi. Yayımlanmış Doktora Tezi, 1-309.
• Doğan, A. ve Uzun, A. (2014). Serbest ticaret anlaşmalarının Türkiye’nin dış ticaretine etkileri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15 (1), 325-344.
• Eren, M. T. (2013). Türkiye’nin serbest ticaret anlaşmalarının dış ticaretine etkileri ve sorunlar. Maliye Finans Yazıları, 98.
• Gül, H. ve Yerdelen Tatoğlu, F. (2019). Turizm talebinin panel çekim modeli ile analizi. Turizm Akademik Dergisi, 6 (1), 49-60.
• İnceacar, T. ve Koç Konu, A. (2018, Eylül). Türkiye’nin dış ticareti üzerinde serbest ticaret anlaşmalarının etkileri [Tam metin bildiri]. A. Karakaş ve C. İyem (Ed.), IV. Uluslararası Kafkasya-Orta Asya Dış Ticaret ve Lojistik Kongresi içinde (ss. 1060-1072). Aydın.
• Kalaycı, C. (2017). Serbest ticaret anlaşmalarının Türkiye’nin dış ticaretine etkileri: Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler endeksi uygulaması. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 3 (2), 133-147. Kaplan, F. (2016). Türkiye’nin meyve ve sebze ihracatı: bir çekim modeli uygulaması. Journal of Yasar University, 11 (42), 77-83.
• Kıvılcım, F. (2013). Küreselleşme kavramı ve küreselleşme sürecinin gelişmekte olan ülke Türkiye açısından değerlendirilmesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5 (1), 219-230.
• Koçtürk, M. O. ve Kocaefe, A. (2014). Serbest ticaret anlaşmalarının Türk dış ticareti üzerine etkileri. Tarım Ekonomisi Dergisi, 20(2), 65-77.
• Küçüksakarya, S. (2016). Türkiye’nin serbest ticaret anlaşmaları kapsamında endüstri-içi ticareti üzerine bir inceleme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (2), 27-41.
• Levy, I. P. (1997). A Political-economic analysis of free-trade agreements, The American Economic Review, 87(4), 506- 519.
• Martínez-Zarzoso, I. (2011). The log of gravity revisited. Applied Economics, 45(3), 311-327, DOI: 10.1080/00036846.2011.599786
• Özer, Y. (2013). Dünya ekonomisinde bölgeselleşme hareketleri. O. Küçükahmetoğlu, H. Çeştepe ve Ş. Tüylüoğlu (Ed.) Ekonomik Entegrasyon Küresel ve Bölgesel Yaklaşım içinde (ss 29-54). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Özkaya, H. (2011). İkili ve çok taraflı anlaşmaların Türkiye’nin ihracatı üzerine etkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12 (2) 2011, 279-288.
• Pınar, Ö., Boran Ş. ve Sevilmiş G. (2013). Küreselleşme sürecinde yükselen aktör: serbest ticaret anlaşmaları ve Türkiye. AR&GE Bülten.
• Silva, L. M. C. S. ve Tenreyno S. (2006). The log of gravity. The Review of Economics and Statistics, 88(4), 641-658.
• Tür, İ. (2016). Serbest ticaret anlaşmalarının Türkiye’nin ticaret hacmi üzerine etkileri: tarım sektörü örnegi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, 1-130.
• Türkcan, K. ve Pişkin, E. (2014). Ticaret anlaşmalarının Türkiye’nin ihracat dinamiğine etkisi: yaygın ve yoğun ticaret. Discussion Paper, No. 2014/10.
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2021). Serbest ticaret anlaşmaları. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/serbest-ticaret-anlasmalari/ adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 20.01.2021
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2020). Dış ticaret istatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 08.05.2020
• Yanık, E. (2017). Türkiye’nin EFTA ülkeleri ile arasında imzaladığı serbest ticaret anlaşmasının dış ticaret hacmine etkisi. İstanbul: Okan Üniversitesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, 1-103.
• Yılmaz, D. (2020). Bölgesel ticaret anlaşmaları (BTA)’nın gelişimi ve derin ticaret anlaşmaları: Türkiye’nin serbest ticaret anlaşmaları (STA) açısından bir analiz. Tesam Akademi Dergisi, 7(1), 39-64
• World Bank. (2020). Gdp (current $). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 15.05.2020