DOĞAL AFETLER VE OLAĞANÜSTÜ DURUMLARDA GÖRÜLEN SALGIN HASTALIKLARIN YAYILIMI

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 47 - 64, 28.04.2023

Şenay Canbulat

Öz

Doğal afetler ve olağanüstü durumlar deprem, sel, yıldırım çarpması, volkanik patlama gibi doğal afetler, insanların yaşadığı yerlerde büyük zararlara neden olabilir. Doğal afetler ve olağanüstü durumlardan sonra bulaşıcı salgınlar kaçınılmaz olmasa da, enfeksiyon riski yüksektir. Nüfusun yer değiştirmesi ve toplu yerlerde barınma, bulaşıcı salgınlar için önemli risk faktörlerindendir. Aşı ile önlenebilir hastalıklara karşı altta yatan koruma, salgınların önlenmesinde önemlidir. Doğal bir afet sonrası bulaşıcı hastalıklar, yaygın olarak görülen enfeksiyonlara bağlı olabilir. Bununla birlikte, sıra dışı ve nadir görülen enfeksiyonlar da doğal afetlerden sonra hastalığa neden olabilir. Enfeksiyon türleri, afet sonrası aşamaya bağlı olarak değişir. Bir afetten sonraki ilk günlerde yaralanma ve yumuşak doku enfeksiyonları beklenir. Buna karşılık, sudan kalabalıktan ve vektörlerden bulaşan hastalıklar, afetten sonra bir aya kadar beklendiği tahmin edilmektedir. Doğal afetlerin korkulan bir sonucu, hem insan hem de hayvan ölü bedenlerine maruz kalma olasılığıdır. Bir felaketten sonra ölü bedenlere maruz kalmanın bulaşıcı hastalık salgınlarına yol açtığına dair hiçbir kanıt yoktur. Bu çalışmada doğal afetlerde ve olağanüstü durumlarda salgın hastalıkların yayılımı ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğal Afet, Olağanüstü Durum, Salgın Hastalık, Bulaşıcı Hastalık

THE SPREAD OF EPIDEMICS SEEN IN NATURAL DISASTERS AND EXTRAORDINARY SITUATIONS

Öz

Natural disasters and extraordinary situations natural disasters such as earthquakes, floods, lightning strikes, volcanic eruptions can cause great damage in places where people live. Although infectious epidemics are not inevitable after natural disasters and extraordinary situations, the risk of infection is high. Population displacement and housing in public places are important risk factors for infectious outbreaks. Underlying protection against vaccine-preventable diseases is important in preventing outbreaks. Infectious diseases after a natural disaster can be due to common infections. However, unusual and rare infections can also cause illness after natural disasters. The types of infections vary depending on the post-disaster stage. Injuries and soft tissue infections are expected in the first days after a disaster. In turn, diseases transmitted from the crowd and vectors from the water are estimated to be expected up to a month after the disaster. A feared consequence of natural disasters is the possibility of exposure to dead bodies, both human and animal. There is no evidence that exposure to dead bodies after a disaster leads to outbreaks of infectious diseases. In this study, the spread of epidemic diseases in natural disasters and extraordinary situations is discussed.

Anahtar Kelimeler

Natural Disaster, Emergency, Epidemic Disease, Infectious Disease

Kaynakça

• Ahern, M., Kovats, R. S., Wilkinson, P., Few, R., & Matthies, F. (2005). Global Health İmpacts Of Floods: Epidemiologic Evidence. Epidemiologic Reviews, 27(1), 36-46.
• Akdağ, S. E. (2002). Mali Yapı ve Denetim Boyutlarıyla Afet Yönetimi. Ankara: Sayıştay Başkanlığı.
• Bravata, D. M., McDonald, K. M., Smith, W. M., Rydzak, C., Szeto, H., Buckeridge, D. L., ... & Owens, D. K. (2004). Systematic Review: Surveillance Systems For Early Detection Of Bioterrorism-Related Diseases. Annals Of İnternal Medicine, 140(11), 910-922.
• Dölek, İ. (2021). Afetler ve Afet Yönetimi. Pegem Akademi.
• Gagnon, A. S., Smoyer-Tomic, K. E., & Bush, A. B. (2002). The El Nino Southern Oscillation And Malaria Epidemics in South America. International Journal of Biometeorology, 46(2), 81-89.
• Hogan, D. E, Burstein.J.L. (2002). Basic Physics of Disaster. Disaster Medicine J; 3-9
• Izumikawa, K. (2019). Infection Control After And During Natural Disaster. Acute Medicine & Surgery, 6(1), 5-11.
• Kaya, A. D., Ozturk, C. E., Yavuz, T., Ozaydin, C., & Bahcebasi, T. (2008). Changing Patterns Of Hepatitis A And E Sero‐Prevalences İn Children After The 1999 Earthquakes in Duzce, Turkey. Journal of Paediatrics and Child Health, 44(4), 205-207. Keçici, M. (1994). Doğal Afetlerde Bulaşıcı Hastalıklar ve Çevre. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı İle Belediyeler Dergisi, 24-47.
• Koç Akgül, S. (2017). Olağanüstü Durumlar, İletişim ve Habercilik Yaklaşımları. TRT Akademi, 2 (3), 6-47.
• Lemonick, D. M. (2011). Epidemics After Natural Disasters. Am J Clin Med, 8(3), 144-52. Lifson, A. (1996). Mosquitoes, Models, And Dengue. The Lancet, 347(9010), 1201-1202.
• Makwana N. (2020). Public Health Care System's Preparedness To Combat Epidemics After Natural Disasters. Journal Of Family Medicine And Primary Care, 9(10), 5107–5112. https://doi.org/10.4103/jfmpc.jfmpc_895_19
• Okyay, Ü. Ve Pınar, S. (2021). Halk Sağlığı Bakış Açısıyla COVID-19. Ankara: Hipokrat Yayıncılık.
• Rathore, M. H. (2020). Infections after Natural Disasters. Pediatrics in Review, 41(10), 501-510.
• Sáenz, R., Bissell, R. A., & Paniagua, F. (1995). Post-Disaster Malaria in Costa Rica. Prehospital and Disaster Medicine, 10(3), 154-160.
• Sever, R. ve Değirmenci, Y. (2019). Temel Kavramlar. Afetler Ve Afet Yönetimi, 2-11.
• Spiegel, P. B. (2005). Differences in World Responses To Natural Disasters And Complex Emergencies. Jama, 293(15), 1915-1918.
• Suk, J. E., Vaughan, E. C., Cook, R. G., and Semenza, J. C. (2020). Natural Disasters And İnfectious Disease İn Europe: A Literature Review To İdentify Cascading Risk Pathways. European Journal Of Public Health, 30(5), 928-935.
• T.C. Sağlık Bakanlığı; (2015). Bulaşıcı Hastalıkların İhbar Ve Bildirim Sistemi. Genelge 2015/18, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/mevzuat/genelgeler/111.html (Erişim tarihi: 20.02.2023).
• Toole, M.J. (1997). Communicable Diseases and Disease Control. In: Noji EK, (ed.) The Public Health Consequences of Disaster. New York: Oxford University Press. Türkiye Bilimler Akademisi Başkanlığı (2022). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü. http://terim.tuba.gov.tr
• Ünlü, H, Çiçek, E. (2021). Salgın Hastalıklardan Koruma Ve Kontrol Önlemleri, Covıd-19 Pandemisi İle Mücadele Ve Yaşanan Güçlükler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 8(1), 101-107. DOI: 10.31125/hunhemsire.907978
• Watson, J. T., Gayer, M. and Connolly, M. A. (2007). Epidemics after Natural Disasters. Emerging Infectious Diseases, 13(1), 1. https://doi.org/10.3201/eid1301.060779.
• WHO (2020). World Health Organization. Responding to Community Spread of COVID-19 https://www.who.int/publications/i/item/responding-to-community-spread-of-covid-19 (Erişim tarihi: 20.02.2023).
• World Health Organization (2006). Communicable Diseases Following Natural Disasters: Risk Assessment And Priority İnterventions. Geneva. https://www.who.int/publications/i/item/communicable-diseases-following-natural-disasters (Erişim tarihi: 20.02.2023).
• Yılmaz, A. (2003). Türk Kamu Yönetiminin Sorun Alanlarından Biri Olarak Afet Yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.