Mardin Tarihî 1. Cadde Yayalaştırma ve Sokak Sağlıklaştırma Projesinin Mekânsal ve Sosyokültürel Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 82 - 89, 28.12.2022

Lale Karataş , Aydın Alptekin , Murat Yakar

https://doi.org/10.51765/tayod.1191663

Öz

Birçok tarihi kentte olduğu gibi Mardin’de de, hızlı kentleşme ile beraber, araç ulaşımına bağımlı bir ulaşım sistemi ortaya çıkmış ve bu bağımlılık nedeniyle kentin tarihi alanlarındaki ana akslar yaya kullanımı açısından kamu yararını gözetme özelliğini yitirmeye başlamıştır. Mardin kentsel sit alanında tarihi çarşı aksında yer alan 1. Cadde, çok sayıda geleneksel zanaat ustasının bulunduğu ve turizm cazibesi olan kültürel değere erişim sağlayan en önemli caddedir. Üzerinde ve yakınındaki ara sokaklarda bulunan 1500 civarındaki işyeri nedeniyle, Yenişehir irtibatlı tüm toplu taşıma hatları bu caddeden geçmektedir. Üzerinde yaşanan trafik sorunları ve trafik sorunlarının tarihi çevrede oluşturduğu pek çok problem nedeniyle, yakın bir zamanda cadde aksında yayalaştırma ve sokak sağlıklaştırma uygulaması yapılmıştır. Bu çalışmada, tarihi Mardin kentsel sit alanında bulunan 1. Cadde yayalaştırma ve sağlıklaştırma uygulamasının, tarihi kente olan fiziksel ve sosyoekonomik katkılarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Projenin kente olan fiziksel ve sosyoekonomik katkılarının belirlenmesinde; arşiv araştırması, gözlemsel tespit, fotoğrafla belgeleme ve görüşme yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgularda; Mardin 1. Caddenin yayalaştırılması ve sokak sağlıklaştırılması entegre projesi ile, tarihi Mardin’in ana aksı olan 1. Caddenin, araç trafiğinden büyük ölçüde arındırılarak bir yürüme-kültür rotasına dönüştürülmesinin mümkün olduğu görülmüştür. Böylece alt sokak ve çarşıların daha kolay eklemlenmesine yönelik altyapı oluşturulabilmiş, sosyal yaşam kolaylaştırılarak kent sakinlerinin alanda kalıcılığı sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arazi Yönetimi, Kentsel Dönüşüm, Tarihi Kent Merkezi, Yayalaştırma, Sokak Canlandırma, Land Management, Urban Regeneration, Historical City Center, Pedestrianization, Street Renovation

Teşekkür

Mardin 1. Caddeyi kullanan ve rastlantısal olarak seçilen 25 dükkân sahibi ve 25 yaya kullanıcısından oluşan toplam 50 kişilik gruba, görüşmelerde verdikleri cevaplar neticesinde çalışmaya olan katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Spatial and Sociocultural Effects of Mardin Historical 1st Street Pedestrianization and Street Improvement Project

Öz

The 1st Street, located on the axis of the historical bazaar in the urban site of Mardin, is the most important street where there are many traditional craftsmen and which provides access to cultural value, which is a tourist attraction. All public transportation lines connected to Yenişehir pass through this street due to around 1500 workplaces located on it and in the side streets nearby. Due to the traffic problems experienced on it and many problems caused by the traffic, problems in the historical environment, pedestrianization and street rehabilitation applications have been made on the street axis recently. In this study, it is aimed to determine the physical and socioeconomic contributions of the pedestrianization and rehabilitation of the 1st Street in the historical Mardin urban site to the historical city. In determining the physical and socio-economic contributions of the project to the city; archival research, observational detection, photographic documentation and interview methods were used. In the findings obtained from the study; With the project, it is possible to transform the 1st Avenue, which is the main axis of historical Mardin, into a walking-culture route by being cleared of vehicle traffic to a large extent, thus creating an infrastructure for easier articulation of the lower streets and bazaars, facilitating the social life and ensuring the permanence of the city residents in the area.

Anahtar Kelimeler

Land Management, Urban Regeneration, Historical City Center, Pedestrianization, Street Renovation

Kaynakça

• Asımgil, B. (2017). Yayalaştırma - Cadde Tasarımları Hareketi ve Politikalarının Oluşturulmasında Halk Katılımının Sağlanması: Provo “Beyaz Bisiklet Devrimi”. Ege Mimarlık, (), 34-40.
• Altunbaş, U. (2006). Kent Merkezlerinde Yayalaştırmanın İşlevsel Değişim Üzerine Etkileri: İstiklal Caddesi Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Akansel, S., T & Varlı, K. E. (2010). Edirne Tarihî Saraçlar Caddesi Yayalaştırma Projesinin Kentsel Yaşama Katkıları. Mimarlık Dergisi, 359().
• Çetin, R. Z. (2012). Tarihî Kent Merkezlerinde Yeniden Canlandırma Politikaları Üzerine Değerlendirme, İzmir Kemeraltı Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, DEÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Hillier, B. & Hanson, J. (1984), The Social Logic of Space, Cambridge University Press, Cambridge.
• Karataş, L., Alptekin, A. & Yakar, M. (2022). Elimination of unqualified additions that distort the silhouette of the historical places: Artuklu example. Advanced Land Management, 2(2), 89-98.
• Karabay, H. (1993). Kentleşmede Etkin Bir Politika Yayalaştırma Araçları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karabay, H. (1995). Kent İçinde Yaşayabilir Yaşanabilir Kentsel Mekanların Planlamasında Bir Politika: Yayalaştırma ve Kentlileşmeye Katkısı. Mimari ve Kentsel Çevrede Kalite Arayışları Sempozyumu, 5-6-7 Haziran, İTÜ, İstanbul.
• Kubat A. S., Özbil, Ö. Ö. & Ekinoğlu, H. (2012a). The Effect of Built Space on Wayfinding in Urban Environments: A Study of the Historical Peninsula of İstanbul, 8th International Space Syntax Symposium, M. Green, Santiago, Şili.
• Kubat A. S., Özbil, A. & Özer, Ö. (2012b). Kentsel Ana Odakların Mekânsal Sürekliliklerinin İncelenmesi: Sultanahmet Meydanı’nda Hareket ve Algı Esaslı Kentsel Tasarım Analizi, PROJEM İSTANBUL kapsamında İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Emlak İstimlak Daire Başkanlığı, Yerleşmeler ve Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü için hazırlanan proje raporları (ara rapor ve sonuç raporu), İstanbul.
• Kuntay, O. (2008). Yaya Mekânı, Gazi Üniversitesi Vakfı İktisadi İşletmeleri, İlke Yayınevi. Mardin Büyükşehir Belediyesi Fizibilite Raporu (2016). Mardin 1. Cadde Yayalaştırma, Toplu Taşıma ve İyileştirme Projesi.
• Özbil, A. & Kubat, A.S. (2014). Sultanahmet Meydanı’nda Hareket ve Algı Esaslı Kentsel Tasarım Analizi, Mimarlık Dergisi, 371().
• Salihoğlu, T., Albayrak, A. N. & Eryılmaz, Y. (2021). A method for the determination of urban transformation areas in Kocaeli. Land Use Policy, https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2021.105708
• van der Hoeven, F., Simit, M. G. J. & Spek, S. (2009). Tracking Pedestrians in Historcal City Centers Using GPS, Street-level Desires: Discovering the City on Foot, Pedestrian Mobility and the Regeneration of the European City Centre, van der Hoeven vd., Delft University of Technology, Delft.
• Sirel, A. & Sirel, Ü. (2005). Tarihî Kentlerin Unutulan Arayüzü: Edirne-Kaleiçi’nde Saraçlar Caddesi Örneği, Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu, bildiri kitabı, İTÜ, İstanbul.
• Sirel, A. (2015). Project Implementation in Public Open Spaces: Saraçlar Street Urban Design Project, Edirne-Turkey . A+Arch Design International Journal of Architecture and Design , 1 (1) , 0-0 .
• Şahin, S. & Darby, D. (2014). Tarihî Kent Merkezlerinin Yaya Eksenli Olarak Yeniden Canlandırılması: Almanya Koblenz Örneği. Mimarlık Dergisi, 379().
• Tarakçı Eren, E., Düzenli, T. & Akyol, D. (2018). Kent Merkezinde Caddelerin Yayalaştırılması: Trabzon Kahramanmaraş Caddesi Örneği. Megaron, 13(3), 480-491.
• Yalçınkaya, F. (2007). Ankara-Bahçelievler Aşkabat Caddesi’nin (7. Cadde’nin) Yayalaştırılmasının Peyzaj Mimarlığı Açısından İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.
• Yıldırım, A. (2007). İstanbul’da Yayalaştırma Projelerinin Farklı Kullanıcı Grupları Üzerinde Yarattığı Etkilerin Karşılaştırmalı Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir Bölge Planlama Ana bilim Dalı, İstanbul.
• Yılmaz, Ü. (1994). Şehiriçi Ulaşım Düzenlemelerine Bir Örnek Olarak ABD’de Şehir Merkezlerinde Yayalaştırma Uygulamaları, İstanbul II. Kentiçi Ulaşım Kongresi Bildiriler Kitabı, İstanbul.