The Evolution of Türkiye Zoning Reconciliation Arrangements as a Policy Enforcement Tool

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 100 - 122, 05.12.2023

Okan Yılmaz

https://doi.org/10.51765/tayod.1323553

Öz

Settlement and construction activities are carried out within the framework of conditions and permits determined by legal and technical norms. Reasons such as the inability to meet the land and housing supply, wrong land-use planning, and lack of supervision reveal illegal construction attempts that lack licensing processes and scientific control. Collective or individual illegal structures bring along many social and cultural problems in addition to physical problems such as infrastructure and transportation. Failure of prevention efforts results in the legalization of illegal constructions under certain conditions under the name of zoning reconciliation from time to time. Zoning reconciliations are used as a tool for the implementation of many policies as well as legalization. The use of zoning amnesties as a policy implementation tool raises new problems. Within the scope of the study, the chronological development of the zoning reconciliations was examined and its connection with environmental and urban policies was examined. The role of zoning reconciliations in the implementation of national and international policy developments has been revealed. By evaluating the findings of the study, the effects of zoning reconciliation regulations on sustainable development and planned urbanization targets were discussed.

Anahtar Kelimeler

Zoning Reconciliation, Urbanization, Informal Settlements, Urban Renewal, Policy Changes

Politika Uygulama Aracı Olarak Türkiye İmar Affı Düzenlemelerinin Gelişimi

Öz

Yerleşme ve yapılaşma faaliyetleri yasal ve teknik normların belirlediği koşul ve izinler çerçevesinde gerçekleştirilir. Arazi ve konut arzının karşılanamaması, yanlış planlama ve denetim eksikliği gibi sebepler ruhsatlandırma süreçlerinden ve fenni denetimden yoksun kaçak yapılaşma girişimlerini ortaya çıkarmaktadır. Toplu veya münferit kaçak yapılar altyapı ve ulaşım gibi fiziki sorunlara ek olarak sosyal ve kültürel birçok problemi de beraberinde getirmektedir. Önleme çalışmalarının başarısız olması kaçak yapılaşmaların zaman zaman imar affı adı altında belirli şartlarla yasallaştırılması ile sonuçlanmaktadır. İmar afları yasallaştırmanın yanında birçok politikanın da uygulanması noktasında araç olarak kullanılmaktadır. Politika uygulama aracı olarak imar aflarının kullanılması yeni sorunları doğurmaktadır. Çalışma kapsamında imar aflarının kronolojik gelişimi incelenerek çevre ve şehircilik politikaları ile bağlantısı irdelenmiştir. Ulusal ve uluslararası politika gelişmelerinin uygulanma noktasında imar aflarının rolü ortaya konmuştur. Çalışma bulguları değerlendirilerek imar affı düzenlemelerinin sürdürülebilir kalkınma ve planlı kentleşme hedeflerine etkileri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İmar Affı, Şehircilik, Kaçak Yapılaşma, Kentsel Dönüşüm, Politika Değişimleri

Kaynakça

• Akalın, M. (2018). Kente Karşı İşlenen Suçların Faili İmar Afları, Ankara: İksad Yayın Evi.
• Alodalı, M.F.B., Özcan, L., Çelik, F. & Usta, S. (2007). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye’de Belediyelerde Özerklik. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(3), 1–11.
• Avcı, Ü., Kurtoğlu, M. & Seferoğlu S.S. (2010). Türkiye’de Planlı Kalkınma ve Teknoloji Politikaları. Akademik Bilişim Konferansı. 10-12 Şubat 2010, Muğla.
• Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, (2009). Kentleşme Şurâsı Sonuç Bildirgesi.
• Berber, M. & Çelepçi, E. (2005). Türk Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yeni Arayışlar: Kalkınma Ajansları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, 13(14), 145–157. Boğuşli, Ö. & Oğuztimur, S. (2021). 2000 Sonrası Kalkınma Planlarının Ulaştırma Politikaları Bakımından İncelenmesi. Kent Akademisi, 14(2), 452–467.
• Council of Europe. (1985). European Charter of Local Self-Government. Retrieved from https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list?module=treaty-detail&treatynum=122 Council of Europe, (2023). The Council of Europe Landscape Convention, [Erişim Tarihi: 16.10.2023], https://www.coe.int/en/web/landscape
• Çakır, S. (2011). Türkiye’de Göç, Kentleşme/Gecekondu Sorunu ve Üretilen Politikalar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2011(23), 209–222.
• Çantalı, T.E. (2019). Türkiye İmar Affı Uygulamaları, İmar Barışı ve Gayrimenkul Piyasasına Etkisi, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD, İstanbul.
• Çınar, S. & Ünel, F.B. (2021). 2/B Orman Vasfını Yitirmiş Araziden Tarım Arazisine Dönüşen Taşınmazların Toplu Değerlemesi. Geomatik Dergisi, 7(2), 112–127.
• ÇŞİB, (2023a). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, [Erişim Tarihi: 25.01.2023]. https://www.aa.com.tr/tr/politika/cevre-ve-sehircilik-bakani-murat-kurum-imar-barisindan-8-milyon-900-bin-kisi-yararlandi/1333189
• ÇŞİB, (2023b). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Erişim Tarihi: 21.06.2023], https://www.csb.gov.tr/bakan-kurum-yarisi-bizden-kampanyamizda-1-milyon-19-bin-471-bagimsiz-birim-icin-269-bin-670-basvuru-yapildi-bakanlik-faaliyetleri-38668
• Dinler, Z. (2020). Bölgesel İktisat, 11. Baskı, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Döner, F. (2021). Analysis of Literature on 3D Cadastre. International Journal of Engineering and Geosciences, 6(2), 90–97.
• DPT, (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967), [Erişim Tarihi: 15.06.2123], http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/KalknmaPlanlar/Attachments/9/plan1.pdf
• DPT, (1968). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, [Erişim Tarihi: 15.06.2023], https://doi.org/10.1501/sbfder_0000000927
• DPT, (1972). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977), [Erişim Tarihi: 15.06.2023], https://fka.gov.tr/sharepoint/userfiles/Icerik_Dosya_Ekleri/Kalkinma_Planlari/III.%20Be%C5%9F%20Y%C4%B1ll%C4%B1k%20Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1%201973-1977.pdf
• DPT, (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Panı, 699, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Dördüncü-Beş-Yıllık-Kalkınma-Planı-1979-1983.pdf [Erişim Tarihi: 15.06.2123],
• DPT, (1983). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, [Erişim Tarihi: 15.06.2123], https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf
• DPT, (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Plani 1990- 1994. [Erişim Tarihi: 15.06.2123], https://www.trakyaka.org.tr/upload/Node/35254/xfiles/plan6.pdf
• DPT, (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, http://www.ceidizleme.org/ekutuphaneresim/dosya/524_1.pdf Erişim Tarihi: 15.06.2023].
• DPT, (2000). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf Erişim Tarihi: 15.06.2023],
• DPT, (2006). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.metu.edu.tr/system/files/kalkinma.pdf [Erişim Tarihi: 15.06.2023].
• Ekici, S. & Tuncel, G. (2015). Göç ve İnsan. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 9.
• Erol, Ö.F. (2020). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26(1), 107–130.
• European Commission, (1999). European Spatial Development Perspective. In Reproduction. Retrieved from https://territorialagenda.eu/wp-content/uploads/ESDP.pdf
• European Urban Charter, (2023). [Erişim Tarihi: 16.06.2023], https://rm.coe.int/168071923d#:~:text=The%20Charter%20is%20guided%20by,health%2C%20cultural%20opportunity%20and%20mobility
• Güler, M. & Turan, A. (2013). Development Strategies for Sustainable Urbanization in Turkey: KENTGES Action Plan (2010-2023) Case. International Conference on Eurasian Economies 2013, (January 2022), 255–260.
• Habitat III, (2015). Habitat III Issue Papers 21-Smart Cities (Vol. 2015), [Erişim Tarihi: 29.06.2023], https://habitat3.org/wp-content/uploads/Habitat-III-Issue-Paper-21_Smart-Cities-2.0.pdf
• Hák, T., Janoušková, S. & Moldan, B. (2016). Sustainable Development Goals: A Need for Relevant Indicators. Ecological Indicators, 60, 565–573.
• Hürriyet, (2023). Deprem, [Erişim Tarihi: 17.04.2023] https://www.hurriyet.com.tr/egitim/bilirkisiler-acikladi-deprem-bolgesinde-agir-hasar-goren-konut-sayisi-507-bin-42228049
• Indrajit, A., Loenen, B. Van, Eresta, V., Ploeger, H., Lemmen, C. & Oosterom, P. Van. (2021). Implementation of the Spatial Plan Information Package for Improving Ease of Doing Business in Indonesian Cities. Land Use Policy, 105, 105338.
• İBB, (2001). İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), Sayılarla İstanbul 2001. http://www.ibb.gov.tr/tr-tr/bilgihizmetleri/istatistikler/documents/demografi/t211.pdf [Erişim Tarihi: 04.7.2023].
• İBB, (2023). İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), https://www.ibb.istanbul/arsiv/40842/hizli-tarama-testini-ucretsiz-yapiyoruz Erişim Tarihi: 21.06.2023].
• İlgün, A. & Uysal, H. (2022). Türkiye’de İmar Affı/İmar Barışı Kanunlarının Uygulamaları ve Karşılaşılan Sorunlar: Alanya Örneği. Türkiye Arazi Yönetimi Dergisi, 4(1), 1–11.
• İller İdaresi Genel Müdürlüğü, (2008). Avrupa Kentsel Şartı: Sözleşme Statüsünde Olmayan Şart.,http://www.migm.gov.tr/kurumlar/migm.gov.tr/AVRUPA-KONSEYI/KentSart-1.pdf [Erişim Tarihi: 21.02.2022].
• İmar Barışı ve Yapı Kayıt Belgesi, (2023). Türkiye Barolar Birliği, [Erişim Tarihi: 18.01.2023], https://tbb.gov.tr/storage/userfiles/rehber_ve_bilgi_notlari/imar_barisi.pdf
• İmar Barışı, (2023). İmar Barışı, [Erişim Tarihi: 18.04.2023], https://tr.euronews.com/2023/03/07/imar-barisi-hangi-ilde-kac-bina-imar-affindan-yararlandi
• İmar ve İskân Bakanlığı, (1980a). İstanbul Metropoliten Alan Nazım Planı Raporu, https://sehirplanlama.ibb.istanbul/arsiv/ [Erişim Tarihi: 12.06.2023],
• İmar ve İskân Bakanlığı, (1980b). İstanbul Metropoliten Alan Nazım Planı, [Erişim Tarihi: 12.06.2023], https://sehirplanlama.ibb.istanbul/arsiv/
• İstanbul Belediyesi, (1959). Şehir Planlama Müdürlüğü.
• Kalkınma Ajansı, (2023a). Bölgesel Kalkınma ve Ülkemizde Bölgesel Kalkınma Politikalarının Gelişim Süreci, [Erişim Tarihi: 16.06.2023], https://ka.gov.tr/sayfalar/bolgesel-kalkinma-ve-ulkemizde-bolgesel-kalkinma-politikalarinin-gelisim-sureci--22
• Kalkınma Ajansı, (2023b). Bölgesel Kalkınma ve Ülkemizde Bölgesel Kalkınma Politikalarının Gelişim Süreci, https://ka.gov.tr/sayfalar/bolgesel-kalkinma-ve-ulkemizde-bolgesel-kalkinma-politikalarinin-gelisim-sureci--22 [Erişim Tarihi: 23.01.2023].
• Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf [Erişim Tarihi: 15.06.2123],
• Kalkınma Bakanlığı. (2018). On Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf [Erişim Tarihi: 15.06.2123],
• Karaman, Z.T. (2018). Avrupa Konseyi (Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi) Felsefesinde: Yerel Yönetimler ve Türkiye’de İl Yönetiminde Yapılanmanın Dağlık Alan Yönetimi İlişkisi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 1(1), 10–21.
• Karpat, K.H. (2009). The Gecekondu: Rural Migration and Urbanization (1st ed.), Cambridge, Cambridge University Press.
• Kasparoğlu, M. & Suri, L. (2018). İmar Barışı. Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 02(01), 47–60.
• Kırbay Reis, Y. (2014). Belediyelerde İmar ve Yapı Ruhsatı Süreçlerinin Etkinliğinin Arttırılması. Planlama, 24(2), 55–63.
• Lemmen, C. (2012). A Domain Model for Land Administration. PhD thesis, Technische Universiteit Delft, Publications on Geodesy 78, Delft.
• Okcu, M., Acar, O.K. & Akman, E. (2014). Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Planları Vizyon, Stratejik Amaç ve Hedefleri Üzerine Analitik Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 231–246.
• Özlüer, I.Ö. (2018). İmar Barışı Düzenlemesine Hukuki Bir Yaklaşım. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(2), 313–340.
• Saka, M.Ö. & Erdoğan, A. (2021). Plan Tutarlılıklarının Testi için Bir Yöntem Önerisi: Mekânsal Planlar Değerlendirme Kılavuzu. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 1709-1735.
• Selçuk, İ.A. (2014). Şehir Planlama da Nüfus Kavramı Kullanılan Matematiksel Yöntemler. Artium, 2(2), 191–206.
• Südaş, İ. (2004). 17 Ağustos 1999 Marmara Depreminin Nüfus ve Yerleşm Üzerindeki Etkileri: Gölcük Kocaeli Örneği̇. Ege Coğrafya Dergisi, 13, 73–91.
• Şehircilik Şûrası Genel Sekreterliği, (2017). Şehircilik Şûrası Komisyon Raporları, http://www.csb.gov.tr/db/sehirciliksurasi/editordosya/Sura2017dusuk.pdf [Erişim Tarihi: 29.06.2023].
• Tatlı, A. (2020). Türkiye’nin Kentleşme Sürecini Etkileyen Yasalar Kapsamında İmar Afları; İmar Barışı Yasal Düzenlemesinin Ankara İlinde Uygulanması, Yüksek lisans tezi, Çankaya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planalama ABD, Ankara.
• Tercan, B. (1996). Günümüze Değin İmar Afları. TMMOB Şehir Plancıları Odası Planlama Dergisi, 5–8.
• Tercan, B. (2018). 1948’den Bugüne imar afları. Mimarlık Dergisi, 403, 20–26.
• Tıraş, H.H. (2012). Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre: Teorik Bir İnceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 57–73.
• Topçu, P. (2017). Sürdürülebilir Kalkınma ve Arazi Yönetimi. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi, 491–497. Ankara.
• Ulusan, Ş. (2008). Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne (Cemiyet-I Akvam) Girişi -Öncesi ve Sonrası. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7(16), 237–258.
• UNECE, (2019). Guidelines for the Formalization of Informal Constructions, [Erişim Tarihi: 25.05.2023], https://unece.org/sites/default/files/2022-01/technical_guidelines_informal_settlements_e.pdf
• UN-Habitat, (2016). Slum Almanac 2015/2016: Tracking Improvement in the Lives of Slum Dwellers. In Participatory Slum Upgrading Programme, [Erişim Tarihi: 20.05.2023], https://unhabitat.org/slum-almanac-2015-2016-0
• UN-Habitat, (2017). Human Rights in Cities Handbook Serıes: The Human Rights-Based Approach to Housing and Slum Upgrading, [Erişim Tarihi: 20.05.2023], https://unhabitat.org/the-human-rights-in-cities-handbook-series-volume-i-the-human-rights-based-approach-to-housing-and-slum-upgrading
• United Nations, (2008). Spatial Planning-Key Instrument for Development and Effective Governance with Special Reference to Countries in Transition. Economic Commission for Europe, 1–56.
• Üncü, M., Abanoz, Ö., Ölmez, E., Durukan, G., Özer, M.N., Akbay, İ., Söylemez, E., İnce, E. & Zoral, P. (2008). Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü, (2008). Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi (KENTGES) Araştırma Raporu, [Erişim Tarihi: 17.05.2023]. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.33944.14080
• Ünel, F.B. & Yalpır, Ş. (2019). Türkiye’de Taşınmazların Değerini Etkileyen Kriterlere Yaklaşım. Geomatik Dergisi, 4(2), 112-133.
• Yakup, A.E. & Ayazlı, İ.E. (2021). Investigating the Land Cover Changes in Sancaktepe the High-Density Settlement Area by the Protected Scenario. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(1), 1–8.
• Yeni İmar Barışı, (2022). Yeni İmar Barışı teklifi, https://www.sozcu.com.tr/2022/emlak/yeni-imar-barisi-teklifi-tbmmye-sunuldu-7416792/ [Erişim Tarihi: 20.06.2023].
• Yıldız, O., & Çoruhlu, Y. E. (2018). Plansız Alanlarda Taşınmaz Malların Bölünmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18, 592–604. https://doi.org/10.5578/fmbd.67278
• Yenice, M.S. (2014). Türkiye’nin Kentsel Dönüşüm Deneyiminin Tarihsel Analizi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16(1), 76–88.
• Yıldız, A.G. (2013). European Urban Charter 1992 and 2008. In Encyclopedia of Corporate Social Responsibility.
• Yılmaz, E. & Çitçi, S. (2011). Kentlerin Ortaya Çıkışı ve Sosyo-Politik Açıdan Türkiye’de Kentleşme Dönemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 252–267.
• Yılmaz, O. & Alkan, M. (2022). Arazi İdaresi Temel Modeli Planlama Paketi Geliştirilmesi için Türkiye Mekânsal Planlama Sisteminin İncelenmesi. Journal of Geodesy and Geoinformation, 9(2), 150–165.
• Yilmaz, O. & Alkan, M. (2023). The Joint Spatial Planning Data Model. International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences - ISPRS Archives, 48(4/W6-2022), 387–390.
• 775 Sayılı Gecekondu Kanunu, Kabul Tarihi: 20/7/1966, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 30/7/1966 ve Sayısı: 12362, Yayımlandığı Düstur; Tertip: 5, Cilt: 5 Sayfa: 2626.
• 3194 Sayılı İmar Kanunu, Kabul Tarihi: 3/5/1985, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 9/5/1985 ve Sayısı: 18749, Yayımlandığı Düstur; Tertip: 5, Cilt: 24, Sayfa: 378.
• 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu, Kabul Tarihi: 26/9/2004, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 12/10/2004 ve Sayısı: 25611, Yayımlandığı Düstur; Tertip: 5, Cilt: 43.
• 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun, Kabul Tarihi: 16/5/2012, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 31/5/2012 ve Sayısı: 28309, Yayımlandığı Düstur; Tertip: 5, Cilt: 52.
• 2981 Sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun, Kabul Tarihi: 24/2/1984, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 8/3/1984 ve Sayısı: 18335, Yayımlandığı Düstur; Tertip: 5, Cilt: 23 Sayfa: 36.
• 4706 Sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Mallarını Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kabul Tarihi: 29/6/2001, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 18/7/2001 ve Sayısı: 24466, Yayımlandığı Düstur; Tertip: 5, Cilt: 40.
• 7143 Sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun, Kabul Tarihi: 11/5/2018, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 18/5/2018 ve Sayısı: 30425.
• 3290 Sayılı Kanun ile Bazı Maddeleri Değiştirilen ve Bazı Maddeler Eklenen 2981 Sayılı Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik, Resmî Gazete Tarihi: 23/07/1986 ve Sayısı: 19173.