Determination of relationship between situation of soil erosion sensitivity indexes and land use/land cover in two adjacent micro catchments

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 53 - 60, 24.06.2020

Ali İmamoğlu Orhan Dengiz

https://doi.org/10.33409/tbbbd.757017

Cited By: 2

Öz

In order to determine erosion risk cases using soil erodibility indexes, they occupy important place particularly for erosion researches. Soil erodibility is the resistance of soil to detach by rainfall impact or surface flow force. The main aim of this research is determination of relationship between situation of soil erosion sensitivity and land use/land cover in two adjacent micro catchments called Ilıcak and Kum Çay located in Gediz Basin soils. In this study, it was determined erodibility indexes and resistance case of different soils found in two adjacent micro catchments to erosion using some soil structure index, aggregate stability and dispersion ratio to compare their variability each other based on land use and land cover. In addition to field studies, digital soil and land use related (satellite data, DEM and digital geology maps) data were used and analysed with remote sensing and geographic information systems techniques. The study site was divided into 700m x 700m grid squares. The total of 319 grid points was obtained and 319 soil samples were collected from surface soil (0-30 cm) depths of each grid centre located on crop land (186), forest land (74) and pasture land (59). Soil textures of the study area vary from sand to sandy lam and loamy sand and their soil reaction changes between slightly alkaline and acid. According to obtained results, values of soil structure index, aggregate stability and dispersion ratio were found low level as erodiable soil particularly in crop lands.

Anahtar Kelimeler

Land use/land cover, Micro catchment, Soil erodibility

Komşu iki mikro havzada erozyon duyarlılık değerlerinin arazi örtüsü ve arazi kullanımına bağlı değişimin belirlenmesi

Öz

Erozyon risk durumlarının belirlenmesine yönelik toprak duyarlılık indekslerinin kullanılması, özelikle erozyon araştırmalarında önemli yer teşkil etmektedirler. Toprağın erozyona duyarlılığı, yağış veya yüzey akışla toprağın parçalanmaya direncidir. Bu çalışmanın amacı, Gediz havzası içerisinde yer alan yaklaşık 16.6 km2 alan kaplayan Ilıcak ve Kum Çayı iki bitişik mikro havzada dağılım gösteren toprakların strüktür stabilite indeksi, agregat stabilitesi ve dispersiyon oranları belirlenerek, arazi örtüsü/arazi kullanımı ile arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Bu çalışmada, Mikro havzalarda dağılım gösteren toprakların erozyona karşı gösterdiği direncin, bazı erozyona duyarlılık indeksleri kullanılarak, arazi kullanım durumuna bağlı değişimleri karşılaştırılmıştır. Arazi çalışmaları yanında, uydu verileri, sayısal arazi yükselti modeli, ve sayısal jeoloji haritaları gibi toprak ve arazi kullanımı ile ilişkili veriler uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri ile analiz edilmiştir. Çalışma alanı 700m x 700m grit aralıklarına bölünerek 0-30 cm derinlikten ekili alanlarda 186 örnek, orman alanlarından 74 örnek mera alalarından ise 59 örnek ile toplam 319 adet toprak örnekleri alınmıştır. Alına örneklerde bazı fiziksel ve kimyasal analizler yapılarak, toprakların asma tarımı için uygunluk aralık değerleri belirlenmiştir. Toprakların bünyeleri kum, tınlı kum ve kumlu tınlı arasında değişmekte olup hafif alkali ve hafif asit reaksiyonludur. Elde edilen sonuçlara göre ekili alanlardaki dispersiyon oranı ve agregat stabilitesi ortalamanın altında değerler gösterirken strüktür stabilite indeksi değeri özellikle tarım alanlarda erozyona karşı oldukça duyarlı oldukları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arazi kullanımı/arazi örtüsü, Mikro havza, Toprak aşınabilirliği

Kaynakça

• Atalay İ, 2006. Toprak oluşumu, sınıflandırılması ve coğrafyası. 3.Baskı, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, Bornova, İzmir.
• Bouyocous GJ, 1951. A recalibration of the hidrometer method for making mechanical analysis of soils. AgronomyJournal, 43; (435-438).
• Candemir F, Gülser C, 2011. Effects of different agricultural wastes on some soil quality indexes at clay and loamy sand fields. Comm. Soil Sci. Plant Analy. 42 (1):13-28.
• Eraslan S, İmamoğlu A, Coşkun A, Saygın F, Dengiz O, 2016. İnebolu Havzası Topraklarının Erozyon Duyarlılıklarını Belirlenmesinde Agregat ve Strüktür Stabilite Durumları, Arazi Örtüsü İle Olan İlişkileri. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu International Geography Symposium 13-14 Ekim 2016 /13-14 October 2016, Ankara.
• Erkol İ, Demirci N, Şentürk M, Ulusu F, Çoban A, 1993. Toprağa Karıştırılan Organik Artıkların Toprağın Strüktürü ve Aşınıma duyarlılığı Üzerine Etkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Erzurum.
• Erol A, Babalık AA, Sönmez K, Serin N, 2009. Isparta-Darıderesi Havzası Topraklarında Erozyona Duyarlılığın Arazi Kullanım Şekillerine Bağlı Değişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Yıl: 2009, Sayfa: 21-36.
• Gülser C., Kızılkaya, R., Aşkın, T., Ekberli , İ., 2015. Changes in Soil Quality by Compost and Hazelnut Husk Applications in a Hazelnut Orchard. Compost Science and Utilization, 23:3, 135-141.
• Gülser, C., 2004. A Comparison of some physical and chemical soil quality indicators influenced by different crop species. Pakistan J. of Biological Sci., 7(6), 905-911. Jackson M, 1958. Soil Chemical Analysis. Prentice Hall,Inc. EngewoodCliffs, NewJersey, USA.
• Kanar E, Dengiz O, 2015. Madendere Havzası Topraklarında Arazi Kullanım/Arazi Örtüsü ile Bazı Erozyon Duyarlılık İndeksleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, (2015) 2: 15.27.
• Kemper WD, Rosenau RC, 1986. Aggregate stability and size distribution. Editor: Klute, A., Methods of Soil Analysis, Part I-Physical and Mineralocigal Methods, 2nd ed., SSSA Book Series No: 5, SSA and ASA, Madison, Wisconsin, pp. 425-442.
• Lal R, 1988. Soil erosion research methods. Soil and Water Conservation Society, Netherland.
• Leo Mic.ah WM, 1963. A rapid method for ıestimating struetural stabi1İty of soils. SoiI Sei. 96: 342-346.
• Özdemir N, Gülser C, Ekberli İ, Özkaptan S, 2005. Toprak Düzenleyicilerinin Asit Toprakta Strüktürel Dayanıklılığa Etkisi. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, (2), 151-156.
• Soil Survey Staff, 1992. Procedures for collecting soil samples and methods of analysis for soil survey. Soil Survey Invest. Rep. I. U.S. Gov. Print. Office, Washington D.C. USA.
• Soil Survey Staff, 1993. Soil Survey Manual, USDA. Handbook No: 18 Washington D.C.
• Turgut B, Aksakal EL, 2010. Fiğ Samanı ve Ahır Gübresi Uygulamalarının Toprak Aşınım Parametreleri Üzerine Etkileri. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11 (1):1-10.