İLK BÖLÜNME: TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI’NIN DOĞUŞU

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 6, 1 - 28, 31.12.2022

Beytullah Sürücü

https://doi.org/10.51727/tbj.1117822

Öz

Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra demokratikleşme ve modernleşme girişimleri hızlanmaya başlamıştır. Demokrasinin eksikliği cumhuriyetin kurulduğu andan itibaren kendini göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde demokratikleşme yolunda atılan ilk adım Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması olarak kabul edilebilir. Meclis içindeki grupların oluşturduğu Halk Fırkası dışında başka bir parti yoktu. Başka bir partinin olmayışı ve farklı muhalif grupların da varlığı yeni bir muhalefet partisinin doğmasına sebep oldu. Bu çalışmada Halk Fırkası içerisinde ve ülkede büyümeye başlayan muhalefetin resmi olarak partileşme sürecini ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Halk Fırkası’ndan ayrılarak kendini var etme süreci ele alınacaktır. Bu süreç incelenirken Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kendini tanımladığı konum ve Cumhuriyet Halk Fırkası ile yaşanan rejim tartışmalarına değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası, Şeyh Said, İzmir Suikastı

Kaynakça

• Acar, H., (2019) Türk Siyasal Hayatında Şeyh Sait İsyanı, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt;8, sayı;3, s;2934-2952
• Ahmad, F., (1995). Modern Türkiye’nin Oluşumu, Sarmal Yayınları, İstanbul
• Akıncı, A., Usta, S., (2015) Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan İç Faktörlerin Analizi, Kmü Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, cilt;7, sayı; 29, s;1-52
• Akıncı, A., Usta, S. (2016). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan Dış Faktörlerin Değerlendirilmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi cilt;21, sayı;1, s; 275-288
• Altan, M., (2002) Batılılaşmanın Sosyo-Politik Temelleri, Düşünsel ve Toplumsal Yapısı, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, İletişim Yayınları
• Atatürk, M., K., (1926) Nutuk, (Der. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1999),
• Bora, T., Gültekingil, M., (2005) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme Ve Batıcılık, İletişim Yayınları, İstanbul
• Altınkaş, E., (2012) Cumhuriyetin İlk Yıllarında İki Demokrasi Deneyimi: TPCF ve SCF Akademik Bakış Dergisi, cilt;29, sayı;1, s;1-16
• Arabacı, C., (2005) Eşref Edib Fergan ve Sebîlörreşad Üzerine, Bora, T., Gültekingil, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (96-129), İletişim Yayınları, İstanbul
• Aslan, S., Dündar, T., (2014) Cumhuriyet Döneminde İstiklal Mahkemeleri, Mukaddime, cilt;5, sayı;1, s; 27-44.
• Ateş, N., Y., (1998) Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. Der Yayınları, İstanbul
• Babaoğlu, R., (2014) Nutuk ve Hatıralar Ekseninde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Olayı ve Süreci, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, cilt;1, sayı;22, s; 63-108.
• Dündar, B., (2007) Atatürk Dönemi Siyasi Parti Programlarının Karşılaştırmalı Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
• Ekincikli, M., (2012) Türk Demokrasi Kültürünün Gelişim Sürecinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Kuruluşu, Akademik Bakış, cilt;6, sayı;11, s;151-163
• Erdoğan, M., (2005) Liberalizm ve Türkiye’deki Serüveni, Bora, T., Gültekingil, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Liberalizm(23-41), İletişim Yayınları, İstanbul
• Ertem, B., (2010) Siyasal Bir Muhalefet Denemesi Olarak Serbest Cumhuriyet Fırkası Odtü Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, cilt;1, sayı;2, s; 71-92
• Güray, Ş., (2020) Çok Partili Hayata Geçiş Süreci ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Kısa Bir Değerlendirilmesi, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, cilt;125, sayı;247, s;405-420
• İnsel, A., (2005) Türkiye’de Liberalizm Kavramının Soy Çizgisi, Bora, T., Gültekingil Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Liberalizm(41-74), İletişim Yayınları, İstanbul
• Karpat, K., (2010) Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, Ankara
• Kocaman, H., Ceylan, M., (2018) Türkiye Cumhuriyetinin İlk Muhalefet Fırkası: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Yasama Dergisi, cilt;34, sayı;1, s;5-23.
• Kuran, E., (2002) Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu, Türkler Ansiklopedisi, cilt;16, sayı;1, s; 329 – 330.
• Mumcu, U., (1993) Karabekir Anlatıyor, Tekin Yayınevi, Ankara
• Mumcu, U., (1991) Kürt İslam Ayaklanması, Umag Yayınevi, İstanbul
• Mutlu, S., (2013) Tek Parti Döneminde Parti Devlet Bütünleşmesine Bir Örnek: “Dilek Sistemi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, cilt;29, sayı;86, s; 53-102
• Müezzinoğlu, E., (2015) Mahkeme Tutanaklarına Göre İzmir Suikastı ve Ahmet Şükrü Bey, The Journal Of Academic Social Science Studies, cilt;38, sayı;2, s; 155-176.
• Örgeevren, A., (2002) Şeyh Sait İsyanı ve Şark İstiklal Mahkemesi, Temel Yayınları, İstanbul
• Özalper, M., (2014) Bir Muhalefet Partisinin İlgası: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Muş Alparslan Üniversitesi̇ Sosyal Bilimler Dergisi, cilt;2, sayı;1, s;117-136.
• Sancaktar, C.\ (2012) Türkiye’de Çok Partili Rekabetçi Siyasetin Doğuşu: Siyasal Değişimin İç ve Dış Dinamikleri, Bilge Strateji, cilt;4, sayı;7, s; 31-64.
• Sarıay, E.\ (2015) Takrîr-İ Sükûn’a Kanununa Dair Bazı Düşünceler, Mütefekkir, cilt;2, sayı;4, s; 377-403.
• Soysal, M., (1974) 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, İstanbul
• Tekın, Y., Akgün, B., (2005) İslâmcılar-Demokrasi İlişkisinin Tarihî Seyri, Bora, T., Gültekingil, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (652-664), İletişim Yayınları, İstanbul
• Uluç, V., (2020) Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş: İç Ve Dış Dinamiklerin Analizi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt;17, sayı;1, s; 465-486.
• Uslu, E., (2009) Kürt Kimliğinin İslamcılaşma Süreci: Kürt Haması Mümkün mü? Liberal Düşünce Dergisi, cilt;50, sayı;1, s; 121-138
• Ünder, H., (2009) Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü, Bora, T., Gültekingil, M. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm (138-156), İletişim Yayınları, İstanbul
• Yalçın, E., (2011) Kurtuluş Savaşı Komutanları Ekseninde Cumhuriyet Rejimi Tartışmaları, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, cilt;10, sayı;22, s; 115-139
• Zürcher, E., (2003) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul
• Zürcher. E., (2006) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Siyasal Muhafazakârlık, Bora, T., Gültekingil, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakâr lık (40-53), İletişim Yayınları, İstanbul