Чăваш гидронимĕсен пĕлтерĕш ушкăнĕсем

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 17 - Çuvaş Özel Sayısı, 241 - 245, 13.07.2020

анна семеновна егорова

Öz

Статьяра чăваш чĕлхинче шыв-шура ят панин уйрăмлăхĕсене тишкернĕ, чăваш

гидронимĕсен пĕлтерĕш ушкăнĕсене палăртнă. Чăваш чĕлхинчи гидронимсене тĕпчевçĕ икĕ

пысăк ушкăна уйăрать: çут çанталăк уйрăмлăхĕсене кăтартаканнисем (объект уйрăмлăхне

кăтартаканнисем, çĕр пичĕн расналăхне кăтартаканнисем, ÿсен-тăран тата чĕр чун тĕнчин хăй

евĕрлĕхне палăртаканнисем, географи объекчĕсен вырăнне кăтартаканнисем, объект шутне

кăтартаканнисем, сăнарлă гидронимсем) тата çынпа е унăн ĕçĕ-хĕлĕпе çыхăннисем (халăхăн

пурлăх культурипе çыхăннисем, ăс-хакăл культурипе çыхăннисем, çын ячĕсенчен пулнисем,

халăх ячĕсенчен пулнисем). Автор шухăшĕпе, шыв-шур ячĕпе унăн пĕлтерĕшĕ чылай чухне

тÿр килеççĕ, анчах та гидронимăн чăн-чăн пĕлтерĕшĕ яланах çиелте выртман пирки кашни

ятах уйрăм илсе тишкерме тивет.

Anahtar Kelimeler

чăваш гидронимĕсем, шыв-шур ячĕсем, пĕлтерĕш ушкăнĕсем, çут çанталăк уйрăмлăхĕсем, çынпа унăн ĕçĕ-хĕлĕ

Çuvaş Hidronimlerin Anlamsal Grupları

Öz

Makalede Çuvaşçada “su” adlandırmasının özellikleri ele alınmış, Çuvaş hidronimlerinin anlamsal gruplarına değinilmiştir. Çuvaşçadaki hidronimleri araştırmacı iki büyük gruba ayırır: Doğanın özelliklerini gösterenler (Nesnelerin özelliklerini gösterenler, yeryüzünün özelliklerini gösterenler, bitki ve hayvan aleminin kendisine özgü özelliklerini gösterenler, nesnelerin sayısını gösterenler, benzeri hidronimler) ve insanla ve onun faaliyetleri ile ilintili olanlar (Halkın maddi kültürü ile ilintili olanlar, manevi kültürü ile ilintili olanlar, insan adla-rından oluşanlar, halk adlarından oluşanlar). Yazarın düşüncesine göre su adları ile bunların anlamları çoğu zaman örtüşmektedir. Ancak hidronimlerin gerçek anlamı her zaman açık olmadığı için her bir adı ayrıca ele alıp incelemek uygun düşmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çuvaş hidronimleri, su adları, semantik kısımlar, doğanın özellikleri, insanlar ve faaliyetleri

Kaynakça

• Егорова, А.С. (2010). Чувашская гидронимия / А.С. Егорова. – Чебоксары: Изд-во Чуваш. ун-та,– 198 с.
• Егорова, А.С. (2014). Личные имена в чувашских гидронимах / А.С. Егорова // Ашмаринские чтения: сб. материалов IX Междунар. науч.-практ. конф. / сост. и отв. ред. А.М. Иванова. – Чебоксары: Изд-во Чуваш. ун-та,– С. 81-85.
• Егорова, А.С. (2018). Лексико-семантический анализ чувашских гидронимов / А.С. Егорова // Национальные языки и литературы в поликультурных условиях: сб. науч. статей. Вып. IV / отв. ред. А.Д. Ахвандерова. – Чебоксары: Чуваш. гос.пед.ун-т,– С. 184-187.
• Никифоров, А. (1993). Тайна тюркских топонимов / А. Никифоров // Вучах.– 1 №.