Bayram Türkülerinin Çuvaş Halk Hayatındaki Önemi

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 17 - Çuvaş Özel Sayısı, 441 - 453, 13.07.2020

татьяна ивановна семенова

Öz

Bayram (eğlence) türküleri, Çuvaş halkının yaşamında önemli bir yer tutmaktadır. Çuvaşlar bayram türkülerinde büyük bir güç var diye düşünmüşlerdir. Onları yersiz yere söylemek uygun değildir. Oyunu bilerek başlayıp uygun şekilde eşlik etmek gerekirmiş. Oyun türküleri yalnızca konu ve düşünce bakımından değil, estetik teknikler bakımından da zengindir. Bahar aylarındaki bayram vaktinde takmak söylemek daha ziyade Viryaller ve Anatyençilerde gelişmiştir. Anatriler şiir söylerler, bayram türkülerini uzatarak, acele etmeden söylerler. Bugün yaşam, insanların aklını ve gönlünü değiştirdiği için eski gelenekler ile bayramlardan pek çoğu unutuluyorsa da Çuvaş gençliğinin eğlencesi silinmemiştir. Eski türküler ile ezgiler, bayramlar bugüne kadar kendi büyüleyici şiirini, güzelliğini kaybetmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Oyun, Bayram, ine, Pohĭ, Tapĭ, Vĭyĭ Karti, Yaş-Kĩrĩm, Bayram Türküsü, Bayram Ezgisi, Vĭyĭ-Kulĭ

Уяв (Вăйă) Юррисен Чăваш Халăх Пурнăçĕнчи Пĕлтерĕшĕ

Öz

Уяв (вăйă) юррисем чăваш халăх пурнăçĕнче пĕлтерĕшлĕ вырăн йышăнаççĕ. Чăвашсем уяв-вăйă юррисенче асамлă вăй-хăват пур тесе шутланă. Вĕсене тĕлсĕр юрлама юраман. Вăййа пĕлсе пуçласа тивĕçлĕ ăсатса ямалла пулнă. Вăйă (уяв) юррисем темăпа е шухăшпа çеç мар, илемлĕх мелĕсемпе те пуян. Çурхи уяв вăхăтĕнче такмак каласа ташласси ытларах вирьялсен тата анат енчисен аталаннă. Анатрисем сăвă калаççĕ, уяв юррисене тăсарах, васкамасăр юрлаççĕ. Хальхи вăхăтра пурнăç, çынсен шухăш-кăмăлĕ улшăннă май ĕлĕкхи йăласемпе уявсенчен чылайăшĕ манăçа тухса пыраççĕ пулин те чăваш яш-кĕрĕмĕн вăййи сўнмен-ха. Авалхи юрăсемпе кĕвĕсем, вăйă-уяв паянхи кунчченех хăйсен ытарайми поэзине, илемне çухатмаççĕ.

Anahtar Kelimeler

вăйă, уяв, çинçе, похă, тапă, вăйă карти, яш-кĕрĕм, вăйă (уяв) юрри, вăйă (уяв) кĕвви, вăйă-кулă

Kaynakça

• Ашмарин, Н. И. (1982). Очерк народной поэзии у чуваш // Этнографическое обозрение» № 2—3.
• Ашмарин, Н.И. (1928). Чăваш сăмахĕсен кĕнеки. Словарь чувашского языка. Вып. I– XVII. Казань – Чебоксары.
• Вдовина, И. (1970). Юрă − чун уççи / Ум сăмахĕ Ю.А. Илюхинăн. Шупашкар: ЧНТИ, 56 с.
• Гарин,-Михайловский (2009). Н.Г. В сутолоке провинциальной жизни // Русские писатели о чувашах: Сб. произведений. Чебоксары, 2009. 150–151 с.
• Гарин, Михайловский Н.Г. Зора // Русские писатели о чувашах: Сб. произведений. Чебоксары, 156–160 с.
• Димитриева, Н.И. (2002). Никитин В.П., Кудрявцева С.М. Мир чувашской культуры (древняя история и духовное наследие этноса). Учебное пособие для образовательных учреждений Самарской области с полиэтнокультурным компонентом обучения. Чебоксары: ЧГИГН, С. 136.
• Дмитриев, И.А. (1998). Этнотеатральные формы в чувашском обряде. – Чебоксары, 280 с.
• Егоров, В.Г. (1964). Этимологический словарь чувашского языка. Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 356 с.
• Иванов, Н.И. (1962). Чăваш халăх юррисем. Шупашкар, 324 с.
• Йохан, Хейзинга (2011). Опыт определения игрового элемента культуры. СПб: Изд-во Ивана Лимбаха.
• Комиссаров, Г.И. (2003). О чувашах: Исследования. Воспоминания. Дневники, письма / Сост. и примеч. В.Г. Родионова; Предисловие Л.П. Куракова. Чебоксары: Изд-во Чуваш. ун-та, 528 с.
• Кондратьев, М.Г. (2002). О типологических основах сюжетосложения чувашских народных песен // Проблемы изучения научного наследия Н.В. Никольского: Материалы конференции, посвященной 120-летию со дня рождения ученого. – Чебоксары: ЧГИГН, С. 68–101.
• Магницкий, В.К. (1881). Материалы к обўяснению старой чувашской веры. Собраны в некоторых местностях Казанской губернии В. Магницким, членом-сотрудником Казанского ИОАИЭ. Казань: Типография Императорского ун-та, 268 с.
• И.Я. Яковлев, (1908) (Редактор) Образцы мотивов чувашских народных песен и тексты к ним / Часть I. Симбирск. 1908
• Родионов, В.Г. (1990). О системе чувашских языческих обрядов // Чувашская народная поэзия. Сборник статей. Чебоксары, 1990. С. 3–64.
• Родионов, В.Г. (1992). Чувашский стих: Проблемы становления и развития. Чебоксары: Чуваш. кн. изд.-во, 224 с.
• Уразманова, Р.К. (2011). Весенне-летний цикл обрядов и праздников // Татары. – М.: Наука, 538 с.
• Федотов, М.Р. (1996). Этимологический словарь чувашского языка. В 2-х тт. Т. 2. С–Я. Чебоксары: Чувашский государственный институт гуманитарных наук, 509 с. ЧПГĂИ ĂА — Чăваш патшалăх гуманитари ăслăлăхĕсен институчĕн ăслăлăх архивĕ. Кĕскетнĕ ят хыççăнхи малтанхи цифра ăслăлăх архивĕн уйрăмне, иккĕмĕшĕ управ единицине, виççĕмĕшĕ страницине пĕлтерет.
• Ягафова, Е.А. (1998). Самарские чуваши // (историко-этнографические очерки). Конец XVII – начало XX вв. Самара, 368 с.