On the Development of Historical Novel Genre in Kazan Tatar Literature

Yıl 2021, Sayı: 52, 233 - 266, 27.10.2021

Ramilya Yarullina Yıldırım

https://doi.org/10.24155/tdk.2021.183

Öz

First studies on Tatar history, literature and literary science started
at the early 20th century. The historicity trend in the Soviet ideology
period is limited to works involving revolution and wars in the 20th
century. The openness and democratic developments in history with the
name ‘Khrushchev leniency’ in the 60’s partly alleviated the ideological
pressure on literature and arts. The start of excavation works on the
ancient lands where Bulgars lived directed scientists of letters towards
new searches. The new process firstly started with the novel of Nurihan
Fettah named İtěl Suvı Aka Torur (1969). Afterwards, especially in the
80’s, many novels, which not only uncovered the significant historical
periods of ancient Tatar peoples but also reevaluated political revolutions
and wars in the 20th century, individuals who made a mark in history and
historical events such as famine and kolkhozification, were written.
Considering that the development of the Tatar historical novels has
almost never been studied as a whole in Turkey until now, in our study,
we will provide information on the formation of the Tatar historical novel,
the research status of this genre, authors working on historicity and their
novels. Tatar historical novels published in the 20th century and at the
beginning of the 21st century will be presented based on the periods they
reflect and the historical events they focus on. Finally, the classification
of historical novels into different subgenres based on their topics, literary
style and their interpretations.

Anahtar Kelimeler

: History and literature, Kazan Tatar literature, historical novel, historical period, historical novel subgenres.

Kazan Tatar Edebiyatında Tarihî Roman Türü Üzerine

Öz

Tatar tarihi üzerine ilk çalışmalar XX. yüzyılın başlarında tarih, edebiyat ve edebiyat bilimi dallarında ilk denemelerle başlar. Ancak Sovyet
ideolojisi döneminde tarihsellik eğilimi, daha çok XX. yüzyılda gerçekleşen inkılapları ve savaşları konu eden eserlerle sınırlı kalmıştır. Altmışlı
yıllar toplumunda Kruşçev yumuşaklığı ismi ile tarihe geçen açıklık ve
demokratik değişimler, edebiyat ve sanat üzerindeki ideolojik baskıları
biraz zayıflatır. Bulgar atalarımızın yaşadığı kadim topraklarda arkeoloji
çalışmalarının başlatılması, edebiyatçıları yeni araştırmalara yönlendirir.
Yeni sürecin kapıları ilk olarak Nurihan Fettah’ın İtěl Suvı Aka Torur (İtil
Suyu Akıyor, 1969) adındaki romanıyla açılır. Bundan sonra, özellikle
1980’li yıllardan Tatar halkının en eski dönemlerde yaşadığı önemli tarihî evrelerini gün ışığına çıkartmakla birlikte, XX. yüzyılda gerçekleşen
siyasi inkılaplar ve savaşlar, tarihte iz bırakan şahısları, açlık ve kolhozlaşma süreci gibi tarihî olayları yeniden değerlendiren çok sayıda roman yazıldı.
Tatar tarihî romanının gelişiminin Türkiye’de günümüze kadar bir
bütün olarak neredeyse hiç incelenmediğini göz önünde bulundurarak,
çalışmamızda; Tatar tarihî romanının oluşumu, bu türün araştırılma durumu, tarihsellik konusunda çalışan yazarlar ve romanları üzerine bilgilendirme yapılmıştır. XX. ve XXI. yüzyılın başlarında yayımlanan Tatar tarihî romanları, yansıttıkları dönem ve kaleme alındıkları tarihî olaylara göre sunulmaktadır. Sonuç kısmında; içerdiği konuları ve yazarın edebî tarzı bakımından tarihî romanların çeşitli türlere göre sınıflandırılması yapılmış ve eserler tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Tarih ve edebiyat, Kazan Tatar edebiyatı, tarihî roman, tarihî dönem, tarihî roman türleri.

Kaynakça

• Abdullina, D. (2017). “Kavi Necmi”. Tatar Edebiyatı Tarihi, Sigěz Tomda. 5.Tom. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 128-139.
• Batulla (1992). Söyembike: Roman-Kıyssa. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 415 b.
• Bayramova, F. (2016). Küçüm Han. Konya: Kümen Yayınları, 355.
• Çakmak, C. (2018). “Fatih Kerimî’nin Mirza Kızı Fatıyma, Şakirt ile Student ve Nuretdin Hoca Hikâyelerinde Ele Alınan Sosyal Temalar”, Gazi Türkiyat Bahar, 22, 39-54.
• Çakmak, C. (2019). “Fatih Kerimî’nin ‘Ondan Bundan’ Adlı Eserinin Fikri Yapısı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C 12, 66, 36-46.
• Demirkaya, A. E. (2016). “Mehmüt Galev’in “Möhacirler” Adlı Romanından Hareketle Göçün Türkiye’ye Yerleşen Tatar Toplumu Üzerindeki Etkisi”. Bartın Üniversitesi Uluslararası Edebiyat Ve Toplum Sempozyumu 28-30 Nisan 2016 Bildiriler Kitabı, 2. Cilt, Bartın Üniversitesi Yayınları, 171-182.
• Ědiplerěběz: Biobibliografik Bělěşmelěk: 2 Tomda: 2.Tom (2009). (Töz.: R. Davtov, R. Rahmani). Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 735 b.
• Emirhan, R. (1995). Galimnerneň Galimě /Fehretdin, R. Kazan Hanları. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 6-36.
• Emirhanov, M. (2008). Ürbet Haneke Gıyşkı./İ Kılgan Doğam Minem: Roman, Povest’.-Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 7-276.
• Emirhanov, M. (2018). Olug Möğemmed: Romannar. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 429 b. Eşrefcanov, H. (1998). Tamırıbız-Tarihta. Kazan Utları jurnalı, No 2, 146-159.
• Eşrefcanov, H. (2000). Tarihka Edebî Seyehet. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 254 b.
• Fehretdin, R. (1995). Kazan Hanları. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 189 b.
• Fehretdinov, R. (2015).Tatar Tarihı. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 221 b.
• Fettah, N. (1972). Tarih Bitlerěn Aktarganda. Kazan Utları jurnalı, No 3, 170-175.
• Fettah, N. (1980). İtěl Suvı Aka Torur: Tarihi Roman. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 399 b.
• Fettah, N. (1984). Sızgıra Torgan Uklar: Tarihi Roman. 1. Kitap. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 344 b.
• Fettah, N. (1984). Sızgıra Torgan Uklar: Tarihi Roman. 2. Kitap. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 432 b.
• Gazi, İ. (1967). Saylanma Eserler: 2 Tomda. 2. Tom. Roman. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 396 b.
• Giylecev, A. (1997). Yegěz Běr Doga!:Roman-Hatire. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 448 b.
• Golden, P. (2002). Türk Halkları Tarihine Giriş (Çev. Osman Karatay). Ankara: KaraM Yayınları.
• Gumilev, L. N. (2002). Hunlar (Çev. Ahsen Batur). İstanbul: Selenga Yayınları.
• Hatipov, F. (2001). “Nurihan Fettah.” Tatar Edebiyatı Tarihı. Altı Tomda. 6. Tom. 1960-1990 Yıllar Edebiyatı. Kazan: Rannur Neşriyatı,172-184.
• Hatipov, F. (1985). Ütkenner Aşa Kileçekke, Kazan Utları Jurnalı, No 11, 180-188.
• Hayri, H. (1979). “Yazuçı Hem Tormış.” Edebiyat Teoriyesé, Edebî Hereket Meseleleré. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı.
• Hebibullin, M. (1985). Kubrat Han: Tarihi Roman. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 375 b.
• Hebibullin, M. (1991). İlçěge Ülěm Yuk: Tarihi Roman. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 384 b.
• Hebibullin, M. (1996). Söyembike Hanbike hem İvan Groznıy: Tarihi Roman. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 512 b.
• Hebibullin, M. (2019). Atilla: Tarihi Roman. Kazan: Baygış Neşriyatı, 591 b.
• Hösni, F. (1963). Utızınçı Yıl: roman. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 395 b.
• Hucin, F. (2002). Ul – Tarihçı-Galim De. Meydan jurnalı, No 6, 21-30.
• Hudyakov, M. (2009). Kazan Hanlığı Tarihi (Çev. A. İshaki, Haz. İ. Kamalov). Ankara: TDK Yayınları.
• Husainov, G. (1984), Batırşanıň Patşaga Yazgan Hatı /Tatar Edebiyatı Tarihı. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 1. Tom, 411-419.
• Husnutdinova, L. (2003). Sovremennıy Tatarskiy İstoriçeskiy Roman (Problemı Poetiki). Avtoref. Diss. Kand. Filol. Nauk. Kazan: Kazanskiy Gos. Universitet.
• İbrahimov A. (1960). Edebiyat Meselelerě. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı
• İmamov, V. (2001). Utlı Dala: Tarihi Roman. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 432 b.
• İmamov, V.(1994). Seyět Batır: Tarihi Roman, Tarihi Oçerk. Çallı: KamAZ Neşriyatı, 512 b.
• İshakov, D. (1993). Vvedeniye v İctoriçeskuyu Demografiyu Volgo-Uralskih Tatar. Kazan: Tatar. Knijn. İzdatelstvo.
• Kafesoğlu, İ. (2016). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyatı.
• Kerimullin, E. (2007). Tatar Tarihına Kilgen Edip/Hebibullin M. Han Onıgı Hansöyer.-Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 245-254.
• Kurat, A. N. (1992). IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri. 2. Bs. Ankara: Murat Kitabevi Yayınları.
• Muhammedi, R. (1993). Sırat Köprüsü-Sultan Galiyev (Çev. Mustafa Öner). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Muhammetdinov, R. (2000). “Bolşevizm, Milli Komünizm ve M. Sultan Galiyev Fenomeni”, Türkler (Nşr. Hasan Celal Güzel vd.) Ankara, XVIII, 843-847.
• Musin, F. (1999). Milli Yaňarış Yulında. Miras jurnalı, No. 8, 79-85.
• Musin, F. (2001). Proza/ Tatar Edebiyatı Tarihı. Altı Tomda. 6 Tom. 60-90 Yıllar Edebiyatı. Kazan: Rannur Neşriyatı, 49-96.
• Neagoe, M. (1994). Üç Bozkırlı. 2. Bs. (Çev. Müstecip Ülküsal). İstanbul: Burak Yayınevi.
• Öner, M. (2008). “Tatarlarda Aydınlanma Hareketi ve Sultangaliyev”. Ahmet B.Ercilasun Armağanı (Ed. Ekrem Arıkoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Rehimov, C. (1992). Batırşa: Tarihi Roman. Kazan: Tatar, Kitap Neşriyatı, 460 b.
• Remiyeva, İ. (2009). Rus, Tatar hem Törěk Edebiyatlarında Hanbike Söyembike Obrazı: Monografiya, Kazan: Tarih İnstitutı Neşriyatı, 243 b.
• Safin, F. (2003). Sataşıp Atkan Taň: Roman-Trilogiya. Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı, 527 b.
• Segdi, G. (1925), Sigěz Yıl Ěçěnde Tatar Edebiyatı, Kızıl Tatarstan Gazetası, No 192.
• Tatar Edebiyatı Tarihı, Sigěz Tomda. 2. Tom (2014), XV-XVIII Gasırlar.- Kazan: Tatar. Kitap Neşriyatı.
• Tatarskiy Ěntsiklipediçeskiy Slovar’ (1999), Kazan: İnstitut Tatarsloy Ěntsiklopedi
• Türk, A. T. (2014). Nurihan Fettah’ın Sızgıra Torgan Uklar Romanı Üzerine Dil İncelemesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Eğe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türk, A. T. (2019). “Köklerin Peşinde Bir Tatar Yazar: Nurihan Fettah” Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 48, 139-155.
• Urmançe, F. (2002). Meň Yarım Yıl Ělěk, Kazan Utları Jurnalı, No. 7, 149-153.
• Yapıcı, N. (2018). Alimcan İbrahimov’un Romanı Ademler Üzerine Dil İncelemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Eğe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zahidullina, D. (2006). Yaňa Dulkında (1980-2000 Yıllar Tatar Prozasında Traditsiyeler Hem Yaňalık). Kazan: Megarif, 255 b.
• Zaripova Çetin, Ç. (2006), Tatar Edebiyatının Gelişimi, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 9, 138-151.
• Zaripova Çetin, Ç. (2018). “XX. Yüzyıl Kazan Tatar Edebiyatı” Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatları El Kitabı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Zaripova Çetin, Ç. (2020) Âdemler. (Araştırma, İnceleme, Metin). Ankara: Bengü Yayınları.
• Zaripova Çetin, Ç. (2020). “Tatar Yazar Nurihan Fettah’ın Tarih Konulu Eserleri Üzerine”. İdil-Ural Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 341-354.