Otizmli Çocukların Anne-Babalarında Depresyon ile Dini Başa Çıkma Arasındaki İlişki: Konya Örneklemi

Yıl 2023, , 113 - 137, 30.12.2023

Mehmet Zahid Küçükdereli , Mehmet Akgül

https://doi.org/10.59379/tdpd.1294692

Öz

Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin karşılaştıkları özel sıkıntılar, sosyal izolasyon, toplumun incitici tavrı, çocuklarına dair gelecek kaygısı ve ekstra ekonomik giderler, anne-babaların psikolojik sağlığını etkileyerek stres, anksiyete, depresyon gibi farklı sorunlara yol açar. Anne ve babalar da psikolojik olarak rahatlamak, günlük hayata uyum sağlamak, çocuklarının ihtiyaçlarını giderebilmek ve eğitimlerini devam ettirebilmek için psikolojik sağlığı olumsuz etkileyen bu faktörlere karşı aktif veya edilgen başa çıkma yöntemleri denerler. Ailelerin kullandığı başa çıkma yöntemlerinden biri de dini başa çıkma yöntemidir. Bu çalışmada otizmli çocukları olan ebeveynlerin depresyon durumu ve dini başa çıkma arasındaki ilişki konu edinilmiştir. Çalışmanın amacı; otizmli çocuğu bulunan ebeveynlerin depresyon ve dini başa çıkma durumlarının bazı değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını ve depresyon ile dini başa çıkma arasındaki ilişkinin anlamlı olup olmadığını bilimsel olarak incelemektir. Bu amaçla örnekleme; Beck Depresyon ölçeği (BDÖ) ve Dini Başa Çıkma (DBÇ) ölçeği uygulanmıştır. Ölçeklerden elde edilen verilerin analizi için t-testi, tek yönlü anova ve pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Analiz sonucunda araştırmaya katılan ebeveynlerin depresyon durumlarının, cinsiyet, yaş, eğitim durumu, gelir durumu ve algılanan dindarlık değişkenlerine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Araştırmaya katılan ebeveynlerde dini başa çıkma ile cinsiyet arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı, yaş ile olumlu dini başa çıkma arasında anlamlı bir farklılığın olduğu, eğitim durumu ile olumlu dini başa çıkma arasında anlamlı bir farklılığın olduğu, gelir durumu ile olumsuz dini başa çıkma arasında anlamlı bir farklılığın olduğu, algılanan dindarlık ile olumlu dini başa çıkma arasında anlamlı bir farklılığın olduğu görülmüştür. Otizmli çocukları olan ebeveynlerin depresyon düzeyleriyle dini başa çıkma puanları arasındaki ilişki incelendiğinde olumlu dini başa çıkma ile depresyon arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı ama olumsuz dini başa çıkma ile depresyon arasında pozitif yönde ve orta derecede anlamlı bir ilişkinin olduğu, olumsuz dini başa çıkma puanı arttıkça depresyon düzeyinin arttığı görülmüştür. Sonuç olarak olumsuz dini başa çıkmanın otizmli çocukların ebeveynlerinde ruhsal ve depresif sıkıntılara neden olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Depresyon, Otizm, Anne-baba, Dini başa çıkma

The Relationship Between Depression and Religious Coping in Parents of Children with Autism: The Sample of Konya

Öz

Parents raising children with autism face unique challenges, including social isolation, hurtful societal attitudes, concerns about their children's future, and additional economic burdens. These difficulties can significantly impact the psychological well-being of parents, leading to various problems such as stress, anxiety, and depression. In coping with these challenges and striving for psychological relief, adaptation to daily life, meeting their children's needs, and sustaining their education, parents employ various coping mechanisms, one of which is religious coping. This study focuses on the relationship between depression levels and religious coping among parents of children with autism. The objective of the research is to scientifically investigate whether the depression and religious coping situations of parents with autistic children differ based on certain variables and to determine if there is a meaningful relationship between depression and religious coping. To achieve this, a sample of 106 participants completed the Beck Depression Scale (BDI) and the Religious Coping Scale (RCS). Statistical analyses, including t-tests, one-way anova, and pearson correlation analysis, were employed to analyse the collected data. Results revealed that the depression levels of participating parents did not significantly differ based on gender, age, education level, income status, and perceived religiosity variables. When comparing religious coping with different variables among participating parents, it was found that there was no significant difference in religious coping between genders. However, there was a significant difference in positive religious coping concerning age, education level, and perceived religiosity. Moreover, a significant difference was observed in negative religious coping concerning income status. Examining the relationship between depression levels and religious coping scores among parents of children with autism, it was found that there was no significant relationship between positive religious coping and depression. However, a positive and moderately significant relationship was identified between negative religious coping and depression, indicating that an increase in negative religious coping scores corresponds to an increase in depression levels. In conclusion, this study suggests that negative religious coping may contribute to mental and depressive distress among parents of children with autism.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Depression, Autism, Parents, Religious coping

Kaynakça

• Akgemik, F. Z. (2019). Zihinsel engelli çocukların ebeveynlerinde di-ni başa çıkma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstan-bul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alper, Y. (1999). Bütün yönleriyle depresyon. İstanbul: Gendaş.
• Alqunaibet, T. (2019). Ethnographic study of the religious coping forms of mothers. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). London: University Collage London.
• Altıntaş, S. (2014). Depresyon ile dini başa çıkma arasında ilişki üzerine bir çalışma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Do-kuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altun, V. K. (2021). Salgın hastalıklarla mücadelede dini boyut (Co-vid-19 pandemi sürecinde başa çıkmada din eğitiminin önemi). Ankara: İla-hiyat Yayınları.
• Atılgan, S. (2018). Otizmli çocuğa sahip anneler ile normal gelişimli çocuk annelerinin depresyon düzeyleri ve depresyonla başa çıkma stratejilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın: Aydın Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydemir, S. E. (2015). Otizmli çocukların ebeveynlerinin evlilik uyumlarının, başa çıkma stratejilerinin ve sosyal destek algılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversi-tesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ayten, A. & Sağır, Z. (2014). Dindarlık, dini başa çıkma ve depresyon ilişkisi: Suriyeli sığınmacılar üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47, 5-18.
• Bakırtaş, T. & İmamoğlu, A. (2022). Özel gereksinimli çocuğu olan ebeveynlerde suçluluk duygusu ve dini başa çıkma. Bilimname, 47, (1), 1-40.
• Batan, S. N. (2016). Yetişkinlerde psikolojik dayanıklılık ve dini ba-şa çıkmanın yaşam doyumuna etkileri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cankılıç, N. (2019). Çocukluk çağı travmaları ile depresyon ilişkisin-de dini başa çıkmanın aracı rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Carter, A. S. & Davis, N. O. (2008). Parenting stress in mot-hers and fathers of toddlers with autism spectrum disorders: Associa-tions with child characteristics. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38, 1278-1291.
• Chow, S. K., Francis, B., Han, Y., Naim, N., Beh, H. C., Arif-fin, M.A., Md Yusuf, M. H., Lee, J. W. & Sulaiman, A. H. (2021). Religion coping depression and anxiety among healthcare workers during the Covid-19 pandemic: a Malaysian perspective. Healthcare (Basel), 9(1), 79.
• Çağlar, C. & Özkan, H.H. (2021). Türkiye'de 2010 ile 2020 yılları arasında otizm ile ilgili yayımlanan makalelerin içerik analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 77-97.
• Çandır, G. (2015). 4-24 yaş arası otizm spektrum bozukluğu ve down sendromu tanısı alan çocukların annelerinde depresyon, anksiyete, stres ve baş etme tutumları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Darıca, N., Abidoğlu, Ü. ve Gümüşcü, Ş. (2000). Otizm ve otis-tik çocuklar. İstanbul: Özgür Yayınları
• Davis, R.F. (2016). Religious coping by mothers of children with au-tism. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Winston: Wake Forest Uni-versty.
• Demirkan, F. S. (2020). Diyaliz hastalarında bağlanma dini başa çıkma ve yaşam memnuniyeti. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Diken, İ. H. (2010). Otistik bozukluğu olan öğrenciler. [içinde] Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim (ss. 410-447). Ed. Diken. İ.H. Ankara: Pegem Akademi
• Doğan, M. (2016). Engelli çocuğa sahip ebeveynler ile sağlıklı çocuk sahibi ebeveynlerin dini başa çıkma, umut ve sabır düzeyleri-nin karşılaştırılması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 3214-3245.
• Duran, A. (1999). Depresyon tedavisinde hastaya yaklaşım, farmakoterapi prensipleri, trisiklik ve tetrasiklik antidepresyalar, SSRI’lar ve SNRI’ler. Depresyon, somatizasyon ve psikiyatrik aciller sem-pozyumu bildirileri. (İstanbul, 2-3 Aralık 1999), (ss. 93-106). İstanbul: İstanbul Cerrahpaşa Tıp Fakültesi.
• Durukan, E., İlhan, N. M., Bumin, A. M. ve Aycan, S. (2011). 2 hafta-18 aylık bebeği olan annelerde pospartum depresyon sıklığı ve yaşam kalitesi. Balkan Medical Journal, 28, 387-391.
• Ekşi, H. (2001). Başa çıkma, dini başa çıkma ve ruh sağlığı arasın-daki ilişki üzerine bir araştırma (Eğitim, İlahiyat, Mühendislik Fakültesi Öğrencilerinin Karşılaştırılması). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eryücel, S. (2013). Yaşam olayları ve dini başa çıkma. (Yayım-lanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Enstitüsü.
• Ferah, N. (2019). Boşanma sürecindeki bireylerde dini başa çıkma davranışlarının analizi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sakarya: Sa-karya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fırat, S. (2016). Otistik çocukların anne- babalarının depresyon ve kaygı düzeyleri. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 41(3), 539-547.
• Gönen, A. (2014). Otizm spektrum bozukluğu ile otizm spektrum bozukluğu tanısı olan bireylerin ebeveynlerinin depresyon düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bolu: Abant İzzet Bay-sal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gönen, A., Yıkmış, A. & Diken, H. İ. (2020). Otizm spektrum bozukluğu ile otizm spektrum bozukluğu tanısı olan bireylerin ebe-veynlerinin depresyon düzeyleri arasındaki ilişkisi. Pesa International Journal of Social Studies, (6)3, 232-243.
• Görgü, E. (2005). 3-7 yaş arası otistik çocuğa sahip olan annelerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversite-si Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Gürsu, O. (2011). Ergenlik döneminde psikolojik sağlık ve dindarlık ilişkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hasırcı, B. (2019). Otistik çocuğu olan anneler ve otistik çocuğu olma-yan annelerin depresyon düzeyleri ve disosiyatif yaşantılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Üsküdar Üniversite-si Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hisli, N. (1989). Beck depresyon envanterinin üniversite öğ-rencileri için geçerliği, güvenilirliği. Psikoloji Dergisi, 7(23), 3-13.
• İşikan, S. (2021). Yöneticilerin stresle başa çıkma sürecinde dini başa çıkmanın rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Düzce: Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Karagöz, S. (2010). Otistik çocukların anne babalarında anlamlan-dırma ve dini başa çıkma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstan-bul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karataş, M. (2018). Görme engelli çocukların ebeveynlerinde dini başa çıkma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, F. (2014). Zihinsel engelli çocuklara sahip ailelerde problem çözme ve dini başa çıkma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ispar-ta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koenig, H. G., Cohen, H. J., Blazer, D. G., Pieper, C., Meador, K. G., Shelp, F., Goli, V., & DiPasquale, B. (1992). Religious coping and depression among elderly, hospitalized medically ill men. The American Journal of Psychiatry, 149(12), 1693–1700.
• Mawji, A. (2016). Religious coping and depression. (Yayımlanma-mış Doktora Tezi). Leicester: The University of Leicester.
• Özdemir, F. (2016). Palyatif bakım alan hastaların yakınlarının ya-şadıkları psikososyal sorunlar ile dini başa çıkma tarzları arasındaki ilişki-nin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstan-bul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Özgen, G. (2014). Üsküdar bölgesinde görev yapan öğretmenlerin mi-zah tarzları ve dini başa çıkma tarzları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pargament, K. & Tarakeshwar. (2001). Religious coping in fa-milies of children with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 16(4), 247-260.
• Pargament, K. vd. (1998). Patterns of positive and negative re-ligious coping with major life stressors. Journal for the scientific Study of Religion, 37(4), 710-724.
• Sağır, Z. (2018). Suriyeli kadın mültecilerde kültürel uyum, ruh sağlığı ve din. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversite-si Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şengül, F. (2007). Dindarlık ve ruh sağlığı ilişkisi. (Yayımlanma-mış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bi-limler Enstitüsü.
• Şentepe, A. (2009). Yaşlılık döneminde temel problemler ve dini ba-şa çıkma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tekin-İftar, E. ve Kutlu, M., (2013). Otizm spektrum bozuk-luğu olan çocukların aileleri: aileleri anlama ve iş birliği kurma. [için-de] Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve eğitimleri (ss. 523-554). Ed. E.T. İftar. Ankara: Vize Basım Yayın.
• Topuz, İ. (2003). Dini gelişim seviyeleri ile dini başa çıkma tutumları arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkol, Y.A. (2020). Kişilik özellikleri ve dini başa çıkma arasın-daki ilişkinin incelenmesi (Çorum örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çorum: Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Webb, A.P. (2008). A religious coping model of divorce adjustment. (Yayımlanmamış Doktora Tezi ). Texas: The University of Texas.
• Wing, L. (2012). Otizm el rehberi. (Çev. S. Kunt). İstanbul: Sis-tem Yayıncılık.
• Yavuz, E. (2021). Covid-19 sürecinde otizm spektrum tanısı olan ço-cukların annelerinin depresyon, sağlık, anksiyete ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi ve sağlıklı çocukların anneleri ile karşılaştırılması. (Yayımlan-mamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi Eğitim Enstitüsü.
• Zarrouq, B., Abbas, N., Hilaly, J., Asri, A., Abbouyi, S., Oma-ri, M., Malki, H., Bouazza, S., Moutawakkil, S.G., Halim, K. & Raga-la, M.E. (2021). An investigation of the association between religious coping, fatigue, anxiety and depressive symptoms during the Covid-19 Pandemic in Morocco: a web based cross- esctional survey. BMC Psychiatry 21, 264.