Din Psikolojisi ile Din Pedagojisi Arasındaki Kuramsal İlişkilerin İncelenmesi: Derinlemesine Bir Çözümleme

Yıl 2025, Sayı: 11, 145 - 178, 30.06.2025

Kübra Yıldız

https://doi.org/10.59379/tdpd.1663686

Öz

Din psikolojisi, dinin birey psikolojisindeki etkilerini inceleyen bir uzmanlık alanıdır. Din pedagojisi ise bu bilgileri eğitim bağlamına taşıyan, özellikle din öğretimi sürecinde uygulamaya dönük bir uzmanlık alanı olarak önemli katkılar sunar. Bu makale, din psikolojisi ve din pedagojisi arasındaki disipliner ilişkileri teorik bir perspektifle ele almaktadır. Din psikolojisi, bireylerin dinî inanç, deneyim ve tutumlarını psikolojik süreçler bağlamında incelerken; din pedagojisi, bu inanç ve değerlerin eğitim süreçlerindeki rolüne odaklanmaktadır. Her iki alanın temel amacı, bireyin dinî gelişimini anlamak ve desteklemektir. Ancak, metodolojik yaklaşımları ve araştırma odakları açısından farklılıklar barındırmaktadırlar. Bu makale, iki disiplinin kesişim noktalarını ve birbirleriyle nasıl etkileşimde bulunduklarını analiz ederek, din bilimlerine daha kapsamlı bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktadır. Makalede, din psikolojisinin sunduğu kavramsal çerçevenin din eğitimi süreçlerine nasıl entegre edilebileceği tartışılmakta, özellikle dinî gelişim kuramları ile eğitsel uygulamalar arasındaki bağlantılar ele alınmaktadır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Din psikolojisi ve din pedagojisi alanlarındaki temel eserler, makaleler ve ilgili diğer literatür taranmış ve analiz edilmiştir. Makalede, din psikolojisi ve din pedagojisinin ortak araştırma alanları, kullandıkları yöntemler ve geliştirdikleri teoriler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ele alınmaktadır. Ayrıca, bu iki disiplinin iş birliği yaparak dinin bireysel ve toplumsal boyutlarını derinlemesine nasıl inceleyebilecekleri tartışılmaktadır. Din pedagojisinin, bireylerin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal yönlerini geliştirmek için din psikolojisinden nasıl faydalanabileceği değerlendirilmektedir. Disiplinlerarası iş birliğinin din eğitimine sağlayabileceği katkılar üzerinde durulmaktadır. Makale, din bilimlerinin farklı disiplinlerinin karşılıklı etkileşim içinde olduğu gerçeğinden hareketle, din psikolojisi ve din pedagojisinin ortak alanlarını belirlemeye yönelik teorik bir analiz sunmaktadır. Din eğitiminin birey üzerindeki etkisinin daha bütüncül bir yaklaşımla ele alınabilmesi için disiplinlerarası çalışmalara duyulan ihtiyacın altı çizilmektedir. Sonuç olarak makale, din psikolojisi ve din pedagojisinin birbirini tamamlayan ve destekleyen disiplinler olduğunu vurgulayarak, din bilimleri alanındaki disiplinlerarası iş birliklerinin önemine dikkat çekmektedir. Bu iş birliğinin nasıl geliştirilebileceğine dair öneriler sunularak, din eğitimi ve din psikolojisi alanlarında çalışan akademisyenler ve uygulayıcılar için yol gösterici bir çerçeve oluşturulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi , Din pedagojisi , Dini tecrübe , Dinsel gelişim , Ahlak gelişimi

Etik Beyan

Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Exploring the Theoretical Connections Between Psychology of Religion and Religious Pedagogy: An In-depth Analysis

Öz

The psychology of religion is a specialized field that examines the effects of religion on individual psychology. Religious pedagogy, on the other hand, makes significant contributions as a practice-oriented discipline that transfers this knowledge into the educational context, particularly within the process of religious instruction. This article explores the disciplinary relationship between the psychology of religion and religious pedagogy from a theoretical perspective. While the psychology of religion investigates individuals’ religious beliefs, experiences, and attitudes through psychological processes, religious pedagogy focuses on the role of these beliefs and values in educational settings. Both fields aim to understand and support religious development, yet they differ in terms of methodology and research focus. This article analyzes the intersections and interactions between these two disciplines to offer a more comprehensive perspective on the study of religion. It discusses how the conceptual framework provided by the psychology of religion can be integrated into religious education practices, particularly emphasizing the connections between faith development theories and pedagogical applications. The article is based on qualitative research using document analysis. Core texts, academic articles, and relevant literature from both fields have been reviewed and analyzed. The paper examines the common research areas, methods, and theoretical approaches shared by the psychology of religion and religious pedagogy, as well as their differences. It also discusses how collaboration between these disciplines can deepen the exploration of both individual and social aspects of religion. The study evaluates how religious pedagogy can benefit from psychological insights to support individuals’ cognitive, affective, and behavioral development. Emphasizing the value of interdisciplinary collaboration, the article presents a theoretical framework to identify shared domains between these fields. Ultimately, it highlights the importance of such collaboration in religious studies and offers suggestions for strengthening the connection between religious pedagogy and the psychology of religion, providing guidance for both scholars and practitioners.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion , Religious pedagogy , Religious experience , Religious development , Moral development

Etik Beyan

This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained from literature review/published sources. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

The author acknowledges that she received no external funding in support of this research.

Kaynakça

• Allport, G. (1950). The ındividual and his religion: A psychological ınterpretation. Collier-Macmillian.
• Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Addison-Wesley Publishing Company.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice Hall.
• Bandura, A. (1985). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Prentice Hall.
• Barrett, J. L. (2004). Why would anyone believe in God? (Cognitive science of religion). AltaMira Press.
• Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 497-529.
• Berryman, J. W. (2009). Godly play: An imaginative approach to religious education. Augsburg Fortress.
• Beyers, J. (2016). The quest for the understanding of religious studies: Seeing dragons. Verbum et Ecclesia, 37(1), 1-9.
• Brendan, H. (2010). Godly play: Nourishing children's spirituality: A case study. Religious Education, 105(5), 504-518.
• Bruner, J. (1996). The culture of education. Harvard University Press.
• Davidson, R. J., Pizzagalli, D., Nitschke, J. B., & Putnam, K. (2002). Depression: Perspectives from affective neuroscience. Annual Review of Psychology, 53, 545-574.
• Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. Springer.
• Emmons, R. A. (2005). Striving for the sacred: Personal goals, life meaning, and religion. Journal of Social Issues, 61(4), 731-745.
• Erikson, E. H. (1968). Identity, youth and crisis. W. W. Norton Company.
• Fowler, J. W. (1981). Stages of faith: The psychology of human development and the quest for meaning. Harper & Row.
• Frankl, V. E. (1959). Man's search for meaning. Beacon Press.
• Freud, S. (1927). The Future of an illusion. Norton & Company.
• Gottschal, J. (2012). The storytelling animal: How stories make us human. Houghton Mifflin Harcourt.
• Hood, R. W. (1975). The construction and preliminary validation of a measure of reported mystical experience. Journal for the Scientific Study of Religion, 14(1), 29-41.
• Hood, R. W., Hill, P. C., & Spilka, B. (2018). The psychology of religion: An empirical approach (Fifth edition). Guilford Press.
• Jäggle, M., Rothgangel, M., & Schlag, T. (Eds.). (2014). Religious education at schools in europe: Developments, contexts, and debates. V&R Unipress.
• Jackson, R. (2019). Religious education for plural societies: The selected works of Robert Jackson. Routledge: Taylor & Francis Group.
• James, W. (1902). The varieties of religious experience: A study in human nature. Green and Co. Jung, C. G. (1938). Psychology and religion. Yale University Press.
• Keltner, D., & Haidt, J. (2003). Approaching awe, a moral, spiritual, and aesthetic emotion. Cognition and Emotion, 17(2), 297-314.
• Koç, M. (2017). Dindarlığın oluşumuna din eğitiminin psiko- pedagojik katkıları: ‘Değer-yoksun dindarlık’ tipolojisi bağlamında teorik bir yaklaşım. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 87-138.
• Koenig, H., King, D., & Carson, V. B. (2012). Handbook of religion and health. Oxford University Press.
• Kohlberg, L. (1981). The philosophy of moral development: Moral stages and the idea of justice. Harper & Row.
• Maslow, A. H. (1964). Religions, values, and peak experiences. Viking Press.
• Maslow, A. H. (1968). Toward a psychology of being. Van Nostrand.
• Newberg, A., D'Aquili, E., & Rause, V. (2002). Why God won’t go away: Brain science and the biology of belief. Random House Publishing Group.
• Paloutzian, R. F., & Park, C. L. (Eds.). (2013). Handbook of the psychology of religion and spirituality. (Second edition). Guilford Press.
• Pargament, K. I. (1997). The psychology of religion and coping: Theory, research, practice. Guilford Press.
• Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children. W. W. Norton & Co.
• Piaget, J. (1954). The construction of reality in the child. Basic Books.
• Rogers, C. R. (1961). On becoming a person. Houghton MifflinCompany.
• Schweitzer, F. (2007). Religious education in a plural, secularized society: Rethinking religious education and pluralism. Waxmann Verlag.
• Seligman, A. B. (Ed.). (2014). Religious education and the challenge of pluralism. Oxford University Press.
• Seligman, M. E. (2011). Flourish: A visionary new understanding of happiness and well-being. Simon and Schuster.
• Tyng, C. M., Amin, H. U., Saad, M. N., & Malik, A. S. (2017). The influences of emotion on learning and memory. Frontiers in Psychology, 8.
• Van Cappellen, P., Saroglou, V., Iweins, C., Piovesana, M., & Fredrickson, B. L. (2013). Self-transcendent positive emotions increase spirituality through basic world assumptions. Cognition & Emotion, 27(8), 1378-1394.
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
• Wulff, D. M. (2010). Psychology of religion. ed. D. A. Leeming, K. Madden, & S. Marian. Encyclopedia of Psychology and Religion. (ss. 732-735). Springer.
• Ziebertz, H.-G., & Riegel, U. (Eds.). (2009). How teachers in Europe teach religion: An international empirical study in 16 countries. LIT Verlag.