An Academical Psychologist of Religion in Turkish Psychology of Religion: A Biographic Research on Abdülkadir Etöz

Yıl 2020, Sayı: 1, 13 - 74, 30.06.2020

Mustafa Koç

Öz

A field actor, who conducts scientific research and produces academic texts based in the grounds of psychology of religion, is called a 'psychologist of religion'. In this article, an academic psychologist of religion, who made important contributions to scientific studies in the psychology of religion in Turkey, Abdulkadir Etöz’s (a) academic life, (b) special interests, (c) academic studies, (d) undergraduate and postgraduate courses (e) supervised graduate theses and (f) personal thoughts on Turkish psychology of religion studies are included. In conclusion of the article, it has been determined that; (i)-Etöz completed his primary education at the age of 12; graduated from Kayseri Develi High School at the age of 18 and completed his secondary education; after graduating from Ankara University Faculty of Theology at the age of 25, completed his higher education and taught in Aydın for 5 years; at the age of 30, started his academic career in Kayseri Higher Islamic Institute as an academic member in the fields of the history of religions and sociology of religion; at the age of 44, received "PhD" degree in psychology of religion from Selçuk University, and "assistant professor" at the age of 48; finally, while working as a faculty member at Necmettin Erbakan University in Faculty of Theology, he had to retire from/because of age restriction at the age of 67. Therefore, he has been an academic member at the universities of Erciyes, Harran and Necmettin Erbakan for 37 years in total; (ii)-he has special interests such as (a) the development of faith and worship in children and young people, (b) relationship between worship and value, (c) relationship between personality and guidance, (d) psychology of sufism, (e) religious parapsychology and (f) religious metaphysic (n=6); (iii)-it can be evaluated in the second term [1980-1999], which covers the process of understanding the original literature in which Etöz's second generation psychologists of religion are included as the contextual position in the history of Turkish psychology of religion; in addition to this, he wanted to consciously pursue the line of a kalam based, an authentic Islamic psychology, which can be described as Islamic theology; (iv)-according to the product variety of the publications by Etöz, whose works are at a considerable level (n = 182) in total, it is seen that his papers (n = 7) are respectively followed by his newspaper articles (n = 170); (v)-Etöz, who gave lectures to both the undergraduate and the postgraduate (n = 15), gave most of his lectures to the undergraduate (n = 10), there respectively followed his lectures to the postgraduate (n = 4) and the doctorate (n = 1); (vi)-in Etöz’s academic life, he supervised a great number of master theses (n = 11) but did not supervise any doctoral thesis.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Biographical study, Psychologist of religion, Abdülkadir Etöz, History of science, Literature

Türk Din Psikolojisinde Akademisyen Bir Din Psikoloğu: Abdülkadir Etöz Üzerine Biyografik Bir Araştırma

Öz

Din psikolojisi alanında bilimsel araştırma yapan ve akademik metin üreten alan aktörüne ‘din psikoloğu’ denir. Bu makalede, Türkiye’de din psikolojisi alanında yapılan bilimsel çalışmalara önemli katkıları olan akademisyen din psikoloğu Abdülkadir Etöz’ün (a) akademik hayatı, (b) özel ilgi alanları, (c) akademik çalışmaları, (d) lisans ve lisansüstü dersleri, (e) yönettiği lisansüstü tezleri ve (f) Türk din psikolojisi çalışmaları üzerine kişisel düşüncelerine yer verilmiştir. Sonuç olarak makalede; (i)-akademik hayatına ilişkin Etöz’ün 12 yaşında ilköğrenimini tamamladığı; 18 yaşında Kayseri Develi Lisesi’nden mezun olarak ortaöğrenimini bitirdiği; 25 yaşında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden mezun olarak yükseköğrenimini tamamlayıp Aydın ilinde 5 yıl öğretmenlik yaptığı; 30 yaşında Kayseri Yüksek İslam Enstitüsü’nde dinler tarihi ve din sosyolojisi öğretim üyesi olarak akademik çalışma yaşamına başladığı; 44 yaşında Selçuk Üniversitesi’nden din psikolojisi ‘bilim doktoru’, 48 yaşında ise ‘yardımcı doçent’ unvanlarını aldığı; son olarak da Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak çalışırken 67 yaşında yaş sınırlamasından emekli olduğu; dolayısıyla toplamda 37 yıl Erciyes, Harran ve Necmettin Erbakan Üniversitelerinde akademisyenlik yaptığı; (ii)-‘(a) çocuk ve gençlerin inanç ve ibadet gelişimi, (b) ibadet ve değer ilişkisi, (c) kişilik ve hidayet ilişkisi, (d) tasavvuf psikolojisi, (e) dinsel içerikli parapsikoloji ve (f) dinsel içerikli metafizik’ gibi özel ilgi alanları (n=6) olduğu; (iii)-Türk din psikolojisi tarihindeki bağlamsal konumu olarak Etöz’ün ikinci nesil din psikologlarının yer aldığı orijinal literatürün anlaşılması sürecini kapsayan ikinci dönem [1980-1999] içerisinde değerlendirilebileceği; bunun yanı sıra İslam teolojisi olarak da betimlenebilecek olan kelam ağırlıklı otantik bir İslami psikoloji çizgisini bilinçli biçimde sürdürmek istediği; (iv)-toplam olarak azımsanmayacak düzeyde (n=182) çalışmaları/eserleri bulunan Etöz’ün yayınlarının ürün çeşitliliğine göre bakıldığında ise en çok gazete yazılarının (n=170) olduğu, bunu da sırasıyla bildirilerinin (n=7) izlediği; (v)-hem lisans hem de lisansüstü düzeyde dersler (n=15) veren Etöz’ün en çok lisans düzeyinde dersler (n=10) verdiği, bunu sırasıyla yüksek lisans (n=4) ve doktora (n=1) derslerinin takip ettiği; (vi)-Etöz’ün öğretim üyeliği boyunca yönettiği lisansüstü tezlere bakıldığında çok sayıda yüksek lisans tezi (n=11) yönettiği ancak hiç doktora tezi yönetmediği saptanmıştır

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Biyografik çalışma, Din psikoloğu, Abdülkadir Etöz, Bilim tarihi, Literatür

Kaynakça

• Alkan, E. (2010). Prof. Dr. Mustafa Tahralı: Biyografik ve bibliyografik bir değini. Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 25, 9-19.
• Armaner, N. (1953). İnanç ve hareket bütünlüğü bakımından din terbiyesi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Durmuş, A. (2003). Türk din eğitiminde öncü bir isim: Beyza Bilgin. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 145-167.
• Egemen, B. Z. (1952). Din psikolojisi: Saha, kaynak ve metot üzerine bir deneme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Etöz, A. (2020). Özgeçmişi-(Yrd. Doç. Dr.). (http://www.ilahiyat.erbakan.edu.tr). (Erişim: Ocak 2020).
• Güvercin, G. (2015). Biyografik araştırmalar ve biyografik anlatı görüşmesi. (içinde) Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımlar. (ss. 172-184). [ed. F. N. Seggie & Y. Bayyurt]. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Hökelekli, H. (1993). Din psikolojisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karakütük, K. (2001). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme: Lisansüstü öğretimin planlaması. (2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Koç, M. (2010). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–I. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, 187-210.
• Koç, M. (2011a). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–II. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 227-246.
• Koç, M. (2011b). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–III. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36, 265-285.
• Koç, M. (2012). Psychology of religion in Turkey (1949–2012): An overview. Archive for the Psychology of Religion (Special Issue: Psychology of Religion in Turkey), 34 (3), 327-340.
• Koç, M. (2015). Türkiye’de din psikolojisi çalışmaları (1949–2013) üzerine genel bir bakış. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2), 301-330.
• Koç, M. (2018a). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Neda Armaner üzerine biyografik bir araştırma. Bilimnâme Dergisi, 36 (2), 213-259.
• Koç, M. (2018b). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Hayati Hökelekli üzerine biyografik bir araştırma. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 65-126.
• Ok, Ü. (2006). Türkiye’de din psikolojisi: Neredeyiz ve nereye gidebiliriz? İslami Araştırmalar Dergisi, 19 (3), 441-456.
• Pazarlı, O. (1968). Din psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Roberts, B. (2002). Biographical research. Londra: Open University Press.
• Rosenthal, G. (2004). Biographical research. (içinde) Qualitative research practice. (ss. 48-65). [ed. C. Seale ve ark.]. Londra: Sage.
• Ulusal tez merkezi (https://tez.yok.gov.tr). (Erişim: Ocak 2020).
• Varış, F. (1973). Türkiye'de lisansüstü eğitim: Sosyal bilimler. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Yavuz, K. (1987). Psikanalizde ilk dinî gelişmelerin değeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Yavuz, K. (1994). “Din psikolojisi” maddesi. (içinde) TDV İslam Ansiklopedisi. [ed. B. Topaloğlu ve ark.], 9, 339-341. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.