Türk Din Psikolojisi Çalışmalarında ‘Ergenlik Dönemi Dinsel Gelişimi’ Literatürü (1963-2020) Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2020, Sayı: 2, 161 - 220, 30.12.2020

Kader Cansu Abay

Öz

Bu araştırmada, Türk din psikolojisi çalışmalarında ergenlik dönemi dinsel gelişimi üzerine bir literatür (1963-2020) taraması yapmak ve bu çalışmaların genel durumunu belirlemek amaçlanmıştır. Bu bağlamda makalede, 1963-2020 yılları arasında ‘ergenlik dönemi dinsel gelişimi’ konusunda yapılan ‘kitap, tez, makale, bildiri, çeviri ve ansiklopedi maddesi’ türündeki Türkçe yazılan araştırmalar, akademik ürün çeşitliliğine göre gruplanarak bir araya toplanmıştır. 1963-2020 yılları arasında bu çalışmalarda meydana gelen gelişim ve değişimi panaromik biçimde gözlemleme fırsatı sunan bu makalede, metodolojik olarak literatür tarama modeli kullanılmıştır. Ergenlik dönemi dinsel gelişimi üzerine Türkiye’de yapılan araştırmalar; Ulusal Tez Merkezi, Dergi Park Akademik, İslam Araştırmaları Merkezi, Google Akademik, Milli Kütüphane ve İslam Ansiklopedisi olmak üzere altı adet internet veritabanı kullanılarak taranmıştır. Ayrıca bu makalede, dinsel gelişim dönemlerinden ‘ergenlik dönemi dinsel gelişimi’ üzerine araştırma yapmayı planlayan araştırmacıların kaynak tarama ihtiyacını gidermek de hedeflenmiştir. Bu hedefler doğrultusunda makalede sonuç olarak; akademik ürünlerin türlerine göre nicel dağılımlarına bakıldığında, taranan kaynakların %1’ini kitapların (n=5), %37’sini tezlerin (n=218), %38’ini makalelerin (n=220), %23’ünü bildirilerin (n=137) ve %1’ini de çevirilerin (n=5) oluşturduğu görülmüştür. Konuyla ilgili yapılan taramalarda oldukça sınırlı düzeyde (n=1) ansiklopedi maddesi de olduğu saptanmıştır. Tüm bu nicel ürün çeşitliliğine göre toplamda 583 adet akademik ürünün/kaynağın tarandığı tespit edilmiştir. Ergenlik dönemi dinsel gelişimi üzerine (1963-2020) yapılan literatür taraması sonucunda genel bir değerlendirme yapıldığında, söz konusu gelişim dönemi üzerine çok sayıda çalışma yapıldığı söylenebilir. Bu duruma; ergenlik dönemi dinsel yaşamını soyut düşünce gelişiminin etkilemesi, diğer kimlik gelişimleri ve krizlerine ek olarak bu dönemde dinsel kimlik gelişiminin kritik bir öneme sahip olması ile dinsel çatışmaların ve şüphelerin yoğunluğunun fazla olması sebep olarak gösterilebilir. Bunun yanı sıra din pedagoglarının ve din psikologlarının bu alanda çok fazla çalışma yaptığı, ancak din sosyologlarının ise daha az çalışmalarının olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca din psikolojisi alanında çalışan araştırmacılar için konuya ilişkin şu önerilerde bulunulabilir: (i)-Türk din psikolojisi literatürünü zenginleştirmek için her yıl düzenli olarak yapılan din psikologları toplantılarında, ergenlik dönemi dinsel gelişimi üzerine yapılacak tez çalışmalarını ve yayınlarını özendirmek amaçlı bazı önerilerde bulunup prensip kararları alınmalıdır. (ii)-Ayrıca düzenli aralıklarla söz konusu gelişim döneminde yapılan çalışmaların güncellenebilmesi amacıyla bibliyografi ve literatür çalışmaları sürdürülmelidir. Böylece bu konu üzerine çalışacak din psikologlarının söz konusu kaynaklara erişimi ve literatür eksikliğine ilişkin problemleri daha kolay aşılabilir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Ergenlik dönemi, Dinsel gelişim, Literatür, Bilim tarihi

A Research on 'Religious Development in Adolescence' Literature (1963-2020) in Turkish Psychology of Religion Studies

Öz

The purpose of this article is to make a literature review (1963-2020) on religious development of adolescence in Turkish psychology of religion studies. In this context, researches on ‘religious development of adolescence’ between the years 1963 and 2020, "books, theses, articles, papers, translations and encyclopaedia article" were grouped together according to the variety of academic products. In this article, which provides the opportunity to observe the development and change that occurred in these studies between 1963 and 2020 with bird’s eye, the method of literature survey was used methodologically. Studies conducted in Turkey on religious development in adolescence; The National Thesis Center, Journal Park Academic, Center for Islamic Studies, Google Scholar, National Library and Islamic Encyclopedia have been scanned using six internet databases. With the Turkish literature in this article, it is also aimed to eliminate the need for resource scanning for researchers who plan to conduct research on 'religious development of adolescence', one of the periods of religious development. As a result, in line with these aims, it was determined that; considering the quantitative distribution of academic products by types, 1% of the scanned sources were books (n = 5), 37% were theses (n = 218), 38% were articles (n = 220), 23% were papers (n = 136) and 1% were found to be translations (n = 5). It has been also determined that there is a very limited level of encyclopaedia article (n = 1) in the scans on the subject. According to all this variety of quantitative product, it was determined that a total of 583 works/resources were scanned. When a general evaluation is made as a result of the literature review on religious development of adolescence (1963-2020), it can be said that many studies have been conducted on this developmental period. To this situation; the effects of abstract thought development on the religious life of adolescence, the critical importance of religious identity development in this period in addition to other identity developments and crises, and the high intensity of religious conflicts and doubts can be shown as reasons. In addition, it has been observed that religion pedagogues and psychologists of religion do a lot of work in this field, but sociologists of religion do less. Also, researchers working in the field of psychology of religion can be offered the following suggestions: (i)-In order to enrich the Turkish psychology of religion literature, some suggestions and principle decisions should be made at the annual psychologists of religion meeting to encourage thesis studies and publications on religious development of adolescence. (ii)-Furthermore, bibliography and literature studies should be continued in order to update the studies conducted in the mentioned period of development at regular intervals. Thus, it may become easier for psychologists of religion to study on this subject to access the mentioned resources and overcome problems related to the lack of literature.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Adolescence, Religious development, Literature, History of science

Kaynakça

• Ansiklopedi Madde Taraması. (2020). İslâm ansiklopedisi, (https://www.islamansiklopedisi.org.tr). Erişim: Eylül 2020.
• Budak, S. (2017). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Certel, H. (2014). Din psikolojisi. Isparta: Berikan Yayınları.
• Hökelekli, H. (2003). Din psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Kitap Taraması. (2020). Milli Kütüphane. (https://www.mku-tup.gov.tr). Erişim: Ağustos 2020.
• Koç, M. (2003). Gelişim ve din psikolojisi açısından ergenlik dönemi. EKEV Akademi Dergisi, 7(15), 113-132.
• Koç, M. (2005). Din psikolojisi araştırmalarında ergenlik dönemi üzerine Türkçe yapılan çalışmalarla ilgili bir literatür incelemesi. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12, 41-69.
• Makale Taraması. (2020a). Google Akademik, (https://scholar.go-ogle.com.tr). Erişim: Temmuz 2020.
• Makale Taraması. (2020b). İslâm Araştırmaları Merkezi, (http://www.isam.org.tr). Temmuz: Nisan 2020.
• Makale Taraması. (2020c). Dergi Park Akademik. (https://dergipark.org.tr/tr). Erişim: Eylül 2020
• Tez Tarama. (2020). Ulusal Tez Merkezi. (https://tez.yok.gov.tr). Erişim: Eylül 2020.