Türk Din Psikolojisinde Akademisyen Bir Din Psikoloğu: Habil Şentürk Üzerine Biyografik Bir Araştırma

Yıl 2021, Sayı: 3, 161 - 221, 30.06.2021

Mustafa Koç

Öz

Din psikolojisi alanında bilimsel araştırma yapan ve akademik metin üreten alan aktörüne ‘din psikoloğu’ denir. Bu makalede, Türkiye’de din psikolojisi alanında yapılan bilimsel çalışmalara önemli katkıları olan akademisyen din psikoloğu Habil Şentürk’ün (a) akademik hayatı, (b) özel ilgi alanları, (c) akademik çalışmaları, (d) lisans ve lisansüstü dersleri, (e) yönettiği lisansüstü tezleri ve (f) Türk din psikolojisi çalışmaları üzerine kişisel düşüncelerine yer verilmiştir. Sonuç olarak makalede; (i)-akademik hayatına ilişkin Şentürk’ün 11 yaşında ilköğrenimini tamamladığı; 22 yaşında İzmir İmam Hatip Lisesi’nden mezun olarak ortaöğrenimini bitirdiği; 26 yaşında İzmir Yüksek İslam Enstitüsü’nden mezun olarak yükseköğrenimini tamamlayıp İzmir ilinde 1 yıl öğretmenlik yaptığı; 27 yaşında İzmir Yüksek İslam Enstitüsü’nde din psikolojisi alanında akademik çalışma yaşamına başladığı; 35 yaşında Dokuz Eylül Üniversitesi’nde din psikolojisi ‘bilim doktoru’; 44 yaşında ‘yardımcı doçent’; 56 yaşında ‘doçent’; 61 yaşında ise ‘profesör’ unvanlarını aldığı; son olarak da Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak çalışırken 67 yaşında yaş sınırlamasından emekli olduğu; dolayısıyla toplamda 43 yıl çeşitli üniversitelerde akademisyenlik yaptığı; (ii)-‘(a) ibadet psikolojisi, (b) eğitim psikolojisi, (c) kişilik ve din, (d) dini edebiyat psikolojisi, (e) dini ve manevi danışmanlık, (f) değerler psikolojisi’ gibi özel ilgi alanları (n=6) olduğu; (iii)-Türk din psikolojisi tarihindeki bağlamsal konumu olarak Şentürk’ün ikinci nesil din psikologlarının yer aldığı orijinal literatürün anlaşılması sürecini kapsayan ikinci dönem [1980-1999] içerisinde değerlendirilebileceği; bunun yanı sıra ağırlıklı olarak teorik/kuramsal içerikli çalışmalar yaptığı; (iv)-toplam olarak dikkate değer düzeyde (n=42) çalışmaları/eserleri bulunan Şentürk’ün yayınlarının ürün çeşitliliğine göre bakıldığında ise en çok makalesinin (n=17) olduğu, bunu da sırasıyla popüler yazılarının (n=10) ve akademik bildirilerinin (n=7) izlediği; (v)-hem lisans hem de lisansüstü düzeyde dersler (n=10) veren Şentürk’ün en çok yüksek lisans düzeyinde (n=6) dersler verdiği, bunu sırasıyla lisans (n=3) ve doktora (n=1) derslerinin takip ettiği; (vi)-Şentürk’ün öğretim üyeliği boyunca yönettiği lisansüstü tezlere bakıldığında çok sayıda yüksek lisans tezi (n=20) ve bir de doktora tezi (n=1) yönettiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Biyografik çalışma, Din psikoloğu, Habil Şentürk, Bilim tarihi, Literatür

An Academical Psychologist of Religion in Turkish Psychology of Religion: A Biographic Research on Habil Şentürk

Öz

A field actor, who conducts scientific research and produces aca-demic texts based in the grounds of psychology of religion, is called a 'psychologist of religion'. In this article, an academic psy-chologist of religion, who made important contributions to scien-tific studies in the psychology of religion in Turkey, Habil Şentürk’s (a) academic life, (b) special interests, (c) academic stud-ies, (d) undergraduate and postgraduate courses (e) supervised graduate theses and (f) personal thoughts on Turkish psychology of religion studies are included. In conclusion of the article, it has been determined that; (i)-Şentürk completed his primary education at the age of 11; graduated from İzmir İmam-Hatip High School at the age of 22 and completed his secondary education; after graduating from İzmir Higher Islamic Institute at the age of 26, completed his higher education and taught in İzmir for a year; at the age of 27, started his academic career in İzmir Higher Islamic Institute as an academic member in the field of the psychology of religion; at the age of 35, received his "PhD" degree in psychology of religion from Dokuz Eylül University; "assistant professor" at the age of 44 and "associate professor" at the age of 56 as well as "professor" at the age of 61; finally, while working as a faculty member at Süleyman Demirel University in Faculty of Theology, he had to retire because of the age limit when he was 67. There-fore, he has been an academic member at the various universities for 43 years in total; (ii)-he has special interests such as (a) psy-chology of worship, (b) educational psychology, (c) personality and religion, (d) psychology of religious literature, (e) religious and spiritual counseling, (f) psychology of values (n=6); (iii)-he can be evaluated in the second term [1980-1999], which covers the pro-cess of understanding the original literature in which Şentürk's second generation psychologists of religion are included as the contextual position in the history of Turkish psychology of reli-gion; in addition to this, he mainly worked on theoretical content; (iv)-according to the product variety of the publications by Şentürk, whose works are at a considerable level (n = 42) in total, it is seen that he has mostly articles (n = 17); (v)-Şentürk, who gave lectures to both the undergraduate and the postgraduate (n = 10), gave most of his lectures to the postgraduate (n = 6), this re-spectively followed his lectures to the undergraduate (n = 3) and the doctorate (n = 1); (vi)-in Şentürk’s academic life, he supervised a great number of master theses (n = 20) and the doctoral thesis (n=1).

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Biographical study, Psychologist of religion, Habil Şentürk, History of science, Literature

Kaynakça

• Abay, K. C. (2020a). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘çocukluk dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1958-2020) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 1, 181-218.
• Abay, K. C. (2020b). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘ergenlik dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1963-2020) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 2, 161-220.
• Alkan, E. (2010). Prof. Dr. Mustafa Tahralı: Biyografik ve bibliyografik bir değini. Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 25, 9-19.
• Argyle, M. & Beit-Hallahmi, B. (1975). The social psychology of religion. London: Routledge & Kegan Paul.
• Armaner, N. (1980). Din psikolojisine giriş-I. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Batson, C. D. & Ventis, W. L. (1982). The religious experience: A social-Psychological Perspective. Oxford: Oxford University Press.
• Brown, L. B. (ed). (1985). Advances in the psychology of religion. Oxford: Pergamon Press.
• Capps, D. & Rambo, L. & Ransohoff, P. (1976). Psychology of religion: A guide to information sources. Detroit: Galte Research.
• Cirhinlioğlu, F. G. (2010). Din psikolojisi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Durmuş, A. (2003). Türk din eğitiminde öncü bir isim: Beyza Bilgin. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 145-167.
• Egemen, B. Z. (1952). Din psikolojisi: Saha, kaynak ve metot üzerine bir deneme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Gorsuch, R. (1998). Din psikolojisi. (çev. A. Kuşat). Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (10), 225-250.
• Gorsuch, R. L. & Spilka, B. (1987). Retrospective review: The varieties in historical and contemporary contexts. [Review of the book The works of William James. The varieties of religious experience, by W. James, F. H. Burkhardt & F. Bowers & I. K. Skrupskelis, Ed.]. Contemporary Psychology, 32 (9), 773–778.
• Güvercin, G. (2015). Biyografik araştırmalar ve biyografik anlatı görüşmesi. [içinde] Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımlar. (ss. 172-184). ed. F. N. Seggie & Y. Bayyurt. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Hall, G. S. (1891). The moral and religious training of children and adolescents. The Pedagogical Seminary, 1 (2), 196-210.
• James, W. (1902). The varieties of religious experience. New York: McKay.
• Karakütük, K. (2001). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme: Lisansüstü öğretimin planlaması. (2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Koç, M. (2010). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–I. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, 187-210.
• Koç, M. (2011a). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–II. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 227-246.
• Koç, M. (2011b). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–III. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36, 265-285.
• Koç, M. (2012). Psychology of religion in Turkey (1949–2012): An overview. Archive for the Psychology of Religion (Special Issue: Psychology of Religion in Turkey), 34 (3), 327-340.
• Koç, M. (2015). Türkiye’de din psikolojisi çalışmaları (1949–2013) üzerine genel bir bakış. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2), 301-330.
• Koç, M. (2018a). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Neda Armaner üzerine biyografik bir araştırma. Bilimnâme Dergisi, 36 (2), 213-259.
• Koç, M. (2018b). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Hayati Hökelekli üzerine biyografik bir araştırma. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 65-126.
• Koç, M. (2020). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Abdülkadir Etöz üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 1, 13-74.
• Lauba, J. H. (1912). Psychological study of religion. New York: MacMillan.
• Meadow, M. J. & Kahoe, R. (1984). Psychology of religion: Religion in individual lives. New York: Harper & Row.
• Ok, Ü. (2006). Türkiye’de din psikolojisi: Neredeyiz ve nereye gidebiliriz? İslami Araştırmalar Dergisi, 19 (3), 441-456.
• Özbaydar, B. (1970). Din ve Tanrı inancının gelişmesi üzerine bir araştırma. İstanbul: Baha Matbaası.
• Paloutzian, R. F. (1983). lnvitation to the psychology of religion. New York: Scott Foresman.
• Peterson, C. & Park, N. (2014). Din psikolojisi. (çev. M. Ulu). Bilimname Dergisi, 26 (1), 157-165.
• Piedmont, R. L. (2013). A short history of the psychology of religion and spirituality: Providing growth and meaning for Division 36. Psychology of Religion and Spirituality, 5 (1), 1-4.
• Reuder, M. E. (1997). Notes on the origins of Division 36-Its beginnings in the American Catholic Psychological Association. Psychology of Religion Newsletter, (Winter-Spring), 11-12.
• Roberts, B. (2002). Biographical research. Londra: Open University Press.
• Rosenthal, G. (2004). Biographical research. [içinde] Qualitative Research Practice. (ss. 48-65). ed. C. Seale ve ark. Londra: Sage
• Starbuck, E. D. (1899). The psychology of religion: An empirical study of the growth of religious consciousness-38. Londra: Walter Scott.
• Summerlin, F. A. (ed). (1980). Religion and mental health: A bibliograpy. Brockville, Md: Natl. Inst. Mental Health. US Dept. Health and Human Serv.
• Şentük, H. (Prof. Dr.). Özgeçmişi. http://akbis.usak.edu.tr. (Erişim: Aralık 2020).
• Şentürk, H. (2008). İbadet psikolojisi: Hz. Peygamber örneği. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Ulusal tez merkezi (2020). https://tez.yok.gov.tr. (Erişim: Aralık 2020).
• Vande Kemp, H. (1984). Psychology and theology in Western thought 1672-1965: A historical and annotated bibliograpy. Millwood, NY: Kras Int. Publ.
• Varış, F. (1973). Türkiye'de lisans-üstü eğitim: Sosyal bilimler. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Yavuz, K. (1987). Psikanalizde ilk dinî gelişmelerin değeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.