Türk Din Psikolojisi Çalışmalarında ‘Yaşlılık Dönemi Dinsel Gelişimi’ Literatürü (1967-2021) Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Sayı: 4, 45 - 67, 30.12.2021

Kader Cansu Abay

Öz

Bu makalede, Türk din psikolojisi çalışmalarında yaşlılık dönemi dinsel gelişimi üzerine bir literatür (1967-2021) taraması yapmak ve bu çalışmaların genel durumunu betimlemek amaçlanmaktadır. Ayrıca yine bu makalede, dinsel gelişim dönemlerinden ‘yaşlılık dönemi dinsel gelişimi’ üzerine araştırma yapmayı planlayan araştırmacıların kaynak tarama ihtiyacını gidermek de hedeflenmiştir. Bu hedefler doğrultusunda makalede, 1967-2021 yılları arasında ‘yaşlılık dönemi dinsel gelişimi’ konusunda alana kazandırılmış ‘kitap, tez, makale, bildiri, çeviri ve ansiklopedi maddesi’ türündeki Türkçe yazılan araştırmalar, akademik ürün çeşitliliğine göre gruplanarak bir araya toplanmıştır. 1967-2021 yılları arasında bu çalışmalarda meydana gelen gelişim ve değişimi panaromik biçimde gözlemleme fırsatı sunan bu makalede, metodolojik olarak literatür tarama modeli kullanılmıştır. Yaşlılık dönemi dinsel gelişimi üzerine Türkiye’de yapılan araştırmalar Ulusal Tez Merkezi, Dergi Park Akademik, İslam Araştırmaları Merkezi, Google Akademik, Milli Kütüphane ve İslam Ansiklopedisi (n=6) internet veritabanları kullanılarak taranmıştır. Tarama sonucundan elde edilen veriler incelendiğinde; akademik ürünlerin türlerine göre nicel dağılımlarına bakıldığında, taranan kaynakların % 6’sını kitapların (n=7), % 32’sini tezlerin (n=40), % 40’ını makalelerin (n=50), % 19’unu bildirilerin (n=24), % 2’sini çevirilerin (n=2) ve %1’ini de (n=1) ansiklopedi maddelerinin oluşturduğu görülmüştür. Tüm bu nicel ürün çeşitliliğine göre toplamda 124 adet akademik ürünün/kaynağın tarandığı tespit edilmiştir. Yaşlılık dönemi dinsel gelişimi üzerine (1967-2021) yapılan literatür taraması sonucunda genel bir değerlendirme yapıldığında; bu dönemde ‘ölüm kaygısı, dinsel başa çıkma, manevi ihtiyaçlar, dinsel yönelim, manevi sosyal hizmetler, dindarlık, maneviyat ve din hizmetleri’ ağırlıklı olarak çalışılan konular olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca din psikolojisi alanında çalışan araştırmacılar için konuya ilişkin şu önerilerde bulunulabilir: (i)-Adı geçen bu gelişim dönemine ilişkin yapılacak araştırmalara güncel olarak öne çıkan sorunlar bağlamında inanç krizi boyutunda deizm, ateizm ve agnostisizm ile anlam arayışı ve umut ilişkisi gibi bazı çalışma konuları önerilebilir. (ii)-Ayrıca düzenli aralıklarla söz konusu gelişim döneminde yapılan çalışmaların güncellenebilmesi amacıyla bibliyografi ve literatür çalışmaları sürdürülebilir. Böylece bu konu üzerine çalışacak din psikologlarının söz konusu kaynaklara erişimi ve literatür eksikliğine ilişkin problemleri daha kolay aşılabilir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Yaşlılık dönemi, Dinsel gelişim, Literatür, Bilim tarihi

A Research on 'Religious Development in Old Age' Literature (1967-2021) in Turkish Psychology of Religion Studies

Öz

The aim of this article is to make a literature review (from 1967 to 2021) on religious development in old age in Turkish psychology of religion studies and to determine the general circumstances of these studies. In addition, this article also aims to meet the resource scanning needs of researchers who are planning to conduct research on "religious development in old age" among periods of religious development. In line with these aims, in the article, the works written in Turkish in the form of "books, theses, articles, papers, translations and encyclopedia articles" on "religious development in old age" between 1967 and 2021 were grouped together according to the variety of academic products. In this article, which offers the opportunity to observe the development and change that took place in these studies, the literature review model was used methodologically. Research on religious development in old age in Turkey were scanned using the internet databases of the National Thesis Center, Dergi Park Academic, Islamic Studies Center, Google Scholar, National Library of Turkey and the Encyclopedia of Islam (n=6). When the data obtained from the scan results are examined; the quantitative distribution of academic products according to their types are, 6% books (n=7), 32% theses (n=40), 40% articles (n=50), 19% papers (n=24), 2% translations (n=2) and 1% encyclopedia articles (n=1). It is determined that a total of 124 academic products/resources were scanned according to all these quantitative product diversity. When a general evaluation was made as a result of the literature review on religious development in old age (1967-2021), it was observed that ‘death anxiety, religious coping, spiritual needs, religious orientation, spiritual social services, religiosity, spirituality and religious services’ were mainly studied in this period. In addition, the following recommendations can be given to researchers working in the field of psychology of religion: (i)-Some study topics such as the relationship between deism, atheism and agnosticism and the search for meaning and hope can be suggested in the context of the currently problems of this developmental period. (ii)-Besides, bibliography and literature studies might continue in order to update the studies in the mentioned period of development at regular intervals.Thus, the problems of religious psychologists who will work on this subject regarding access to these sources and the lack of literature can be overcome more easily.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Old age, Religious development, Literature, History of science

Kaynakça

• Abay, K. C. (2020a). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘çocukluk dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1958-2020) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 1,181-218.
• Abay, K. C. (2020b). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘ergenlik dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1963-2020) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 2, 161-220.
• Abay, K. C. (2021). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘yetişkinlik dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1966-2021) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 3, 91-113.
• Akbolat, A. (2014). Yaşlılık döneminde yaşam kalitesi ve dindarlık ilişkisi: Şanlıurfa ili örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dağcı, A. (2019). Huzurevi yaşlılarının psiko sosyal uyumu ve manevi gereksinimleri. İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 12, 23-43.
• Göcen, G. (2020). Kavram atlası: Din psikolojisi 1. Ankara: Gazi Ktabevi Yayınları.
• Gürsu, O. & Ay, Y. (2018). Din, manevi iyi oluş ve yaşlılık. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9(61), 1176-1190.
• Karaca, F. (2016). Dini gelişim psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık.
• Karacoşkun, M. D. (ed). (2012). Din psikoljisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Kılavuz, M. A. (2006). Yaşlanma sürecinin dini gelişime etkileri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 97-112.
• Koç, M. (2002). Gelişim psikolojisi açısından yaşlılık döneminde ruhsal gelişim. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 287-304.
• Köse, A. & Ayten, A. (2015). Din psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Köylü, M. (ed). (2017). Gelişimsel basamaklara göre din eğitimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Loewenthal, K. M. (2017). Din psikolojisi: Kısa bir giriş. (çev. M. Ulu). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Makale Taraması. (2021a). Google Akademik, (https://scholar.go-ogle.com.tr). Erişim: Eylül 2021.
• Makale Taraması. (2021b). İslâm Araştırmaları Merkezi, (http://www.isam.org.tr). Erişim: Eylül 2021.
• Makale Taraması. (2021c). Dergi Park Akademik, (https://dergipark.org.tr/tr). Erişim: Eylül 2021.
• Mcfadden, S. H. (2005). Points of connection: Gerontology and the psychology of religion. [içinde] Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. (ss. 162-176). ed. R. F. Paloutzian & C. L. Park. New York: Guilford Press.
• Pargament, K. I. (2005). Acı ve tatlı: Dindarlığın bedelleri ve faydaları üzerine bir değerlendirme. (çev. A. Ulvi Mehmedoğlu). Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), 279-313.
• Tez Tarama. (2021). Ulusal Tez Merkezi, (https://tez.yok.gov.tr). Erişim: Eylül 2021.
• Tokur, B. (2020). Klasik ve güncel konularıyla din psikolojisi. Ankara: Sonçağ Akademi & Kültür Yayınları.
• Yavuz, K. (2013). Günümüzde inancın psikolojisi. Ankara: Boğaziçi Yayınları.
• Yıldız, M. (2014). Ölüm kaygısı ve dindarlık. İzmir: İlahiyat Vakfı Yayınları.