A Leading Figure in Turkish Psychology of Religion: A Biographical Research on Hüseyin Peker

Yıl 2022, Sayı: 5, 169 - 231, 30.06.2022

Mustafa Koç

Öz

A field actor, who conducts scientific research and produces academic texts based in the grounds of psychology of religion, is called a 'psychologist of religion'. In this article, an academic psychologist of religion, who made important contributions to scientific studies in the psychology of religion in Turkey, Hüseyin Peker’s (a) academic life, (b) special interests, (c) academic studies, (d) undergraduate and postgraduate courses (e) postgraduate theses he directed and (f) personal thoughts on Turkish psychology of religion studies are included. In conclusion of the article, it has been determined that; Peker (i)-completed his primary education at the age of 11; graduated from Ankara Atatürk High School at the age of 17 and completed his secondary education; graduated from Ankara University Faculty of Theology at the age of 21 and completed his higher education. He worked in public service for 7 years during and after his undergraduate education in Ankara; at the age of 26, received his "PhD" degree in psychology of religion from Ankara University; started his academic career in the field of psychology of religion at the age of 27 at Samsun High Islamic Institute; "assistant professor" at the age of 30 and "associate professor" at the age of 34 as well as "professor" at the age of 41 at Ondokuz Mayıs University Faculty of Theology; finally, while working as an academic staff at Giresun University Faculty of Islamic Sciences, although he retired from age restriction at the age of 67, he continued to work due to the privileged state of his university. Therefore, he worked as an academician in these two universities for 42 years in total; (ii)-he has special interests such as (a) conversion, (b) psychology of mysticism, (c) psychology of children, (d) psychology of religious practices, (e) spiritual counseling, (f) religious and moral education, (g) Qur'an psychology, (h) mental health and religion (n=8); (iii)-his work can be evaluated in a second term [1980-1999], which covers the process of understanding the original literature involving second generation psychologists of religion, these are included as the contextual position in the history of Turkish psychology of religion; (iv)-according to the product variety of the publications by Peker, whose works are at a considerable level (n=58) in total, it is seen that he mostly has articles (n=14); (v)-Peker, who gave lectures to both the undergraduate and the postgraduate (n=9); gave most of his lectures to the postgraduate (n=6); (vi)-in Peker’s academic life, he supervised a great number of master’s theses (n=28) and doctoral thesis (n=20).

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Biographical study, Psychologist of religion, Hüseyin Peker, History of science, Literature

Türk Din Psikolojisinde Öncü Bir İsim: Hüseyin Peker Üzerine Biyografik Bir Araştırma

Öz

Din psikolojisi alanında bilimsel araştırma yapan ve akademik metin üreten alan aktörüne ‘din psikoloğu’ denir. Bu makalede, Türkiye’de din psikolojisi alanında yapılan bilimsel çalışmalara önemli katkıları olan akademisyen din psikoloğu Hüseyin Peker’in (a) akademik hayatı, (b) özel ilgi alanları, (c) akademik çalışmaları, (d) lisans ve lisansüstü dersleri, (e) yönettiği lisansüstü tezleri ve (f) Türk din psikolojisi çalışmaları üzerine kişisel düşüncelerine yer verilmiştir. Sonuç olarak makalede; (i)-akademik hayatına ilişkin Peker’in 11 yaşında ilköğrenimini tamamladığı; 17 yaşında Ankara Atatürk Lisesinden mezun olarak ortaöğrenimini bitirdiği; 21 yaşında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden mezun olarak yükseköğrenimini tamamlayıp Ankara ilinde lisans eğitimi süreci ve sonrasında 7 yıl memurluk yaptığı; 26 yaşında Ankara Üniversitesinde din psikolojisi ‘bilim doktoru’ olduğu; 27 yaşında Samsun Yüksek İslam Enstitüsünde din psikolojisi alanında akademik çalışma yaşamına başladığı; Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde 30 yaşında ‘yardımcı doçent’; 34 yaşında ‘doçent’; 41 yaşında ise ‘profesör’ unvanlarını aldığı; son olarak da Giresun Üniversitesi İslami İlimler Fakültesinde öğretim üyesi olarak çalışırken 67 yaşında yaş sınırlamasından emekli olmasına rağmen üniversitenin özel öncelikli durumu sebebiyle çalışmaya devam ettiği; dolayısıyla toplamda 42 yıl bu iki üniversitede akademisyenlik yaptığı; (ii)-‘(a) din değiştirme, (b) tasavvuf psikolojisi, (c) çocuk psikolojisi, (d) dinsel pratiklerin psikolojisi, (e) manevi danışmanlık, (f) din ve ahlak eğitimi, (g) Kur’an psikolojisi, (h) ruh sağlığı ve din’ gibi özel ilgi alanları (n=8) olduğu; (iii)-Türk din psikolojisi tarihindeki bağlamsal konumu olarak Peker’in ikinci nesil din psikologlarının yer aldığı orijinal literatürün anlaşılması sürecini kapsayan ikinci dönem [1980-1999] içerisinde değerlendirilebileceği; (iv)-toplam olarak dikkate değer düzeyde (n=58) çalışmaları/eserleri bulunan Peker’in yayınlarının ürün çeşitliliğine göre bakıldığında ise en çok makalesinin (n=14) olduğu, bunu da sırasıyla kitaplarının (n=13) ve bildirilerinin (n=10) izlediği; (v)-hem lisans hem de lisansüstü düzeyde dersler (n=9) veren Peker’in en çok lisansüstü düzeyde (n=6) dersler verdiği; (vi)-Peker’in öğretim üyeliği boyunca yönettiği lisansüstü tezlere bakıldığında, çok sayıda yüksek lisans tezi (n=28) ve doktora tezi (n=20) yönettiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Biyografik çalışma, Din psikoloğu, Hüseyin Peker, Bilim tarihi, Literatür

Kaynakça

• Abay, K. C. (2020a). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘çocukluk dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1958-2020) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 1, 181-218.
• Abay, K. C. (2020b). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘ergenlik dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1963-2020) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 2, 161-220.
• Abay, K. C. (2021a). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘yetişkinlik dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1966-2021) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 3, 91-113.
• Abay, K. C. (2021b). Türk din psikolojisi çalışmalarında ‘yaşlılık dönemi dinsel gelişimi’ literatürü (1967-2021) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 4, 45-67.
• Alkan, E. (2010). Prof. Dr. Mustafa Tahralı: Biyografik ve bibliyografik bir değini. Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 25, 9-19.
• Armaner, N. (1980). Din psikolojisine giriş-I. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Çapçıoğlu, İ. & Ayten, A. (2013). Sunuş. [içinde] Din ve maneviyat psikolojisi: Temel yaklaşımlar ve ilgi alanları. (ss. 9-10). Ed. R. F. Paloutzian & C. L. Park. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Çelik, Y. & Kara, M. (2022). Din psikolojisine adanmış bir ömür: Prof. Dr. Hüseyin Peker. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (17), 87-109.
• Durmuş, A. (2003). Türk din eğitiminde öncü bir isim: Beyza Bilgin. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 145-167.
• Egemen, B. Z. (1952). Din psikolojisi: Saha, kaynak ve metot üzerine bir deneme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Emmons, R. A.& Paloutzian, R. F. (2003). The psychology of religion. Annual Review of Psychology, 54, 377-402.
• Freud, S. (2012). The basic writings of Sigmund Freud. Modern Library.
• Gorsuch, R. L. (1988). Psychology of religion. Annual Review of Psychology, 39, 201-221.
• Güvercin, G. (2015). Biyografik araştırmalar ve biyografik anlatı görüşmesi. (içinde) Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımlar. (ss. 172-184). ed. F. N. Seggie & Y. Bayyurt. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Hökelekli, H. (1998). Din psikolojisi. (3. baskı). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• https://www.giresun.edu.tr (Erişim: Nisan 2022).
• https://www.omu.edu.tr (Erişim: Mart 2022).
• Kara, M. (2018). Bir Kur’ân mütercimi olarak Prof. Dr. Hüseyin Peker: Hayatı, eserleri, hocaları ve öğrencileri. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 313-341.
• Kara, M. (2019). Prof. Dr. Hüseyin Peker’in “Kur’an Meâli” adlı eserindeki bazı yorumların tahlili. Amasya İlahiyat Dergisi, 12, 7-32.
• Karakütük, K. (2001). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme: Lisansüstü öğretimin planlaması. (2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Koç, M. (2010). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–I. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, 187-210.
• Koç, M. (2011a). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–II. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 227-246.
• Koç, M. (2011b). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–III. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36, 265-285.
• Koç, M. (2012). Psychology of religion in Turkey (1949–2012): An overview. Archive for the Psychology of Religion (Special Issue: Psychology of Religion in Turkey), 34 (3), 327-340.
• Koç, M. (2015). Türkiye’de din psikolojisi çalışmaları (1949–2013) üzerine genel bir bakış. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2), 301-330.
• Koç, M. (2018a). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Neda Armaner üzerine biyografik bir araştırma. Bilimnâme Dergisi, 36 (2), 213-259.
• Koç, M. (2018b). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Hayati Hökelekli üzerine biyografik bir araştırma. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 65-126.
• Koç, M. (2020). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Abdülkadir Etöz üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 1, 13-74.
• Koç, M. (2021a). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Habil Şentürk üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 3, 161-221.
• Koç, M. (2021b). Türk din psikolojisinin kurucusu: Bedi Ziya Egemen üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 4, 155-209.
• McDermott, J. J. (Ed.). (2013). The writings of William James. Random House.
• Ok, Ü. (2006). Türkiye’de din psikolojisi: Neredeyiz ve nereye gidebiliriz? İslami Araştırmalar Dergisi, 19 (3), 441-456.
• Paloutzian, R. F. & Park, C. L. (2013). Bugünkü din psikolojisi biliminin bütünleyici konuları. [içinde] Din ve maneviyat psikolojisi: Temel yaklaşımlar ve ilgi alanları. (ss. 29-59). Ed. R. F. Paloutzian & C. L. Park. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Peker, H. (1979). Din değiştirmede psiko-sosyolojik etkenler. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Peker, H. (1990). Suçlularda dini davranışlar. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, 93-123.
• Peker, H. (1993). Tasavvuf psikolojisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, 35-52.
• Peker, H. (2003). Din psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Roberts, B. (2002). Biographical research. London: Open University Press.
• Rosenthal, G. (2004). Biographical research. (içinde) Qualitative research practice. (ss. 48-65). ed. C. Seale ve ark. London: Sage
• Silberman, I. (2005). Religion as a meaning system: Implications for the new millennium. Journal of Social Issues, 61(4), 641-663.
• Titchener, E. B. (1921). Wilhelm Wundt. The American Journal of Psychology, 32(2), 161-178.
• Varış, F. (1973). Türkiye'de lisansüstü eğitim: Sosyal bilimler. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Yavuz, K. (1987). Psikanalizde ilk dinî gelişmelerin değeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.