Psiko-Fenomenolojik Açıdan Hristiyanlıkta Arınma Ritüelleri

Yıl 2022, Sayı: 6, 101 - 124, 30.12.2022

Mustafa Tural

Öz

Hristiyan inancında, maddi/manevi kir olarak kabul edilen veya suç olarak görülen unsurlardan arınmak maksadıyla gerçekleştirilen arınma ritüelleri ihtida merasimleri bünyesinde, ibadete başlamadan önce veya kutsal olana yakınlaşmaya hazır hale gelebilmek için yapılmaktadır. Semitik bir din olan Hristiyanlığın Yahudilikten ayrılması ve evrensellik vasfı kazanması sürecinde maddi temizlik sadeleşerek önemini yitirmiştir. Âdem ile eşi tarafından işlenen aslî günah lekesinden arınmayı ifade eden manevi temizlik ise Hristiyanlığın amentüsü (credo) olarak inanç sisteminin merkezine yerleşmiştir. Hristiyanlık, Tevrat’ta anlatılan Âdem ile Havva’nın Cennet’ten kovulmasına neden olan bir hadiseden dolayı bütün insanların suçlu olduğunu kabul etmektedir. İnsanların işlediği bu suçun bağışlanabilmesi için kefaret kurbanının zorunlu olduğunu savunan Hristiyanlık, böylesine ağır bir suçun kefareti olarak keçi, koç veya boğa kurban etmenin yeterli olmayacağını savunmaktadır. Bu yüzden Tanrı, kendi oğlunun çarmıha gerilmesine müsaade etmek suretiyle kurban edilmesine izin vermiştir. Hristiyanlık inancına göre bu anlatıma inanan kişi varoluşsal suçundan arınmış olacaktır. Bu çalışmada Hristiyanlıkta var olan vaftiz, günah çıkarma, komünyon gibi ritüeller incelenerek arınma fenomeninin tahlil edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, Hristiyanlığın kutsal metinlerinden belge tarama tekniğiyle elde edilen veriler doğrultusunda, arınma ritüellerinin amacı, şekli, yapılış zamanı ve arınma ritüellerinde kullanılan malzemeler ile ritüellerin nasıl gerçekleştirildiği gibi unsurlar dikkate alınarak Hristiyanlıktaki arınma ritüelleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Hristiyan toplumunda zamanla ortaya çıkmış olan farklı mezhep veya dinî hareketlerin arınma ritüelleri konusundaki farklı yorum ve uygulama şekilleri dikkate alınmakla birlikte çalışma kapsamı dışında tutulmuştur. Elde edilen verilerin ve yapılan analizlerin Semitik din ailesi bünyesinde yapılacak herhangi bir karşılaştırmalı çalışmaya veri sağlama noktasında yararlı olabileceği umulmaktır. Ayrıca Semitik din ailesi ile Asya din ailesi gibi din grupları arasında genel özellikler çerçevesinde arınma ritüelleri üzerine yapılacak herhangi bir mukayeseli çalışmaya da katkı sunabileceği varsayılmaktadır. Sonuç olarak Hristiyanlıktaki aslî günah öğretisinin arınma ritüellerinin esaslarını ve yapılış şekillerini belirlediği, ritüellerin özünün aslî günah lekesinden arınma amacına dayandığı ve ritüellerin bedensel arınmadan ziyade zihinsel ve duygusal arınmayı gerçekleştirmeye yönelik olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Dinler tarihi, Hristiyanlık, Fenomenoloji, Arınma ritüelleri

Purification Rituals in Christianity from Psycho-Phenomenological Perspective

Öz

According to Christianity, purification rituals are carried out to get rid of material/spiritual stain or sin. These rituals are performed within the body of conversion ceremonies, before starting the worship or in order to prepare to be closer to the holy one. The material cleansing in Christianity, which is a Semitic religion, has been simplified and lost its initial importance in the process of Christianity’s separation from Judaism and reaching universality. The spiritual cleanliness, on the other hand, has become the credo of Christianity in the sense of realizing the purification of a person from a sin which is believed to have been committed before the person was even born. Christianity accepts that all people are guilty of an event (original sin) that caused Adam and Eve to be expelled from Paradise, which is described in the Torah, and argues that a sacrifice of atonement is necessary for this sin to be forgiven. According to Christianity, the sacrifice of a goat, ram or bull will not be sufficient as atonement for such a grave sin. That is why God allowed his own son to be sacrificed by allowing him to be crucified. According to the Christian belief, the person who believes this narrative will be free from existential guilt. In order to analyze the purification phenomenon of Christianity from a psycho-phenomenological point of view, rituals such as baptism, confession, and communion were examined, and in the light of the data obtained from the holy texts of Christianity via the document scanning technique, within the framework of elements such as the purpose, form, time of the purification rituals and how the purification rituals were carried out using which materials. Purification rituals in Christianity have been tried to be comprehended. Different interpretations and practices on the purification rituals of different sects or religious movements that have emerged over time in the Christian society are excluded from the scope of the study. It is assumed that the analyses can contribute to a comparative study within the Semitic family of religions or to comparative studies on purification rituals between Semitic religions and religious groups such as Asian religions. As a result, it has been seen that the original sin phenomenon in Christianity is in a decisive position in purification rituals and spiritual purification rituals rather than material purification rituals come to the fore.

Anahtar Kelimeler

Christianism, Psychology of religion, History of religion, Phenomenology, Purification rituals

Kaynakça

• Akalın, K. H. (2014). Hıristiyanlığa aktarılmış ritüeller olarak İsis kültündeki vaftiz ve günah çıkartma ayinleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42, 41-76.
• Akkaya, Ü. H. (2020). Büyü din ve toplum. Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Aksan, Y. (2013). 1450-1750 yılları arasında Avrupa’da cadılık 1450-1750. Tarih İncelemeleri Dergisi, 28(2), 355-368.
• Alıcı, M. (2005). Kutsal’a giden yol: Dinler tarihinde bir metodolojik yaklaşım veya bir bilim olarak din fenomenolojisi. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, V(3), Art. 3.
• Allen, D. (2005). Phenomenology of religion. [içinde] Encyclopedia of Religion (C. 10, ss. 7087-7101). Ed. L. Jones. Michigan: Thomson Gale.
• Aydın, M. (1991). Hristiyan genel konsilleri ve II. Vatikan Konsili. Selçuk Üniversitesi.
• Berg, M. V. (2021, Haziran 1). Shame, guilt, and the practice of repentance: An ıntersection of modern psychology with the wisdom of Calvin. https://christianscholars.com/shame-guilt-and-the-practice-of-repentance-an-intersection-of-modern-psychology-with-the-wisdom-of-calvin/.
• Chamblin, J. K. (2006). Pavlus psikolojisi. (çev. A. Albayrak). [içinde] Pavlus’u Düşünmek Pavlus’un Teolojik Dünyası (ss. 179-208). Ed. C. Batuk. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Çelik, C. & Şahin, İ. (2009). Kadın dindarlığı: Bir paradoksun söyledikleri. Toplum Bilimleri Dergisi, 1(3), 141-166.
• Çoban, B. Z. (2018). İkinci Vatikan Konsili ve Katolik Yahudi ilişkileri. İkinci Vatikan Konsili ve Katolik Yahudi İlişkileri, 2, 60-81.
• Dalby, A. (2006). Dictionary of languages (2. bs). London: A & C Black.
• Demirci, K. & Kurt, T. (2016). Theosebesler ve erken Hristiyanlık. İslami İlimler Dergisi, 11(2), 47-68.
• Doğan, B. (2008). Hristiyanlıkta asli günah doktrini (Pavlus – Pelagius örneği). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durak, N. (2013). Sinoplu bir gnostik: Marcion. Dergiabant, 1(2), 1-18.
• Easton, M. G. (1897). Easton’s Bible dictionary. Christian classics ethereal library. http://www.ccel.org/ccel/easton/ebd2.html
• Eliade, M. (1992). İmgeler ve Simgeler. (çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: Gece Kitapları.
• Eliade, M. (2015). Doğuş ve yeniden doğuş insan kültüründe erginlenmenin dini anlamları. (çev. F. Aydın). İstanbul: Kabalcı.
• Eroğlu, A. H. (2015). Hıristiyanlık. [içinde] Dinler Tarihi El Kitabı (ss. 134-191). Ed. B. Adam. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Falk, D. (2004, Spring). Baptism and membership: An alternative perspective. https://directionjournal.org/33/1/baptism-and-membership-alternative.html.
• Fanning, W. H. (1913). Baptism. [içinde] The Catholic Encyclopedia (2. bs, C. 2, ss. 258-274). Ed. C. G. Herbermann (Ed.). The Encyclopedia Press.
• Forster, R., & Marston, P. (2017). Tanrı’nın egemenliği ve insan seçimi (çev. B. İşçi). https://hristiyankitaplar.com
• Gören, E. (2009). İnsanın arınma ihtiyacına dini ahlâkın katkısı. (Yayınlammamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gross, R. M. (2005). Birth. [içinde] Encyclopedia of Religion (2. bs, C. 2, ss. 949-954). Ed. L. Jones. Michigan: Thomson Gale.
• Gulevich, T. (2002). Encyclopedia of Easter carnival and lent. Michigan: Omnigraphics, Inc.
• Güre, M. (2015). Dinlerde geçiş dönemleriyle ilgili inanç ve uygulamalar (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Haleva, Y., Benveniste, M., Adoni, Y., & Haleva, N. (2012). Türkçe çeviri ve açıklamalarıyla Tora ve Aftara 5. Kitap: Devarim (çev. M. Farsi; 2. bs, C. 5). İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş.
• Harent, S. (1913). [içinde] The Catholic Encyclopedia (2. bs, C. 11, ss. 312-315). Ed. C. G. Herbermann. The Encyclopedia Press.
• Hökelekli, H., & Çayır, C. (2006). Gençlerin din değiştirip Hristiyan olmasında etkili olan psiko-sosyal etkenler. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 23-46.
• Isaak, J. (2004, Spring). Baptism Among the Early Christians. https://directionjournal.org/33/1/baptism-among-early-christians.html.
• İpek, Y. (2021). Yeni bir dini hareket olarak Satanizm ve Türkiye’de satanistler. Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Katar, M. (2000). Hristiyanlık’ta Kilise takviminin (Kilise içerisindeki anma ve kutlama devrelerinin) oluşması. Dini Araştırmalar, 3(8), Art. 8.
• Kızılabdullah, Ş. (2019). Pre and post-death rituals in Christianity: A phenomenological analysis. Türkiye İlahiyat Araştırmaları dergisi, 3(1), 117-135.
• Kızılgeçit, M. (2018). Yeni dini hareketlerin psikolojisi. Marmara Akademi Yayınları.
• Koç, M. (2008). Yetişkinlik döneminde dindarlık ile benlik kavramı değişkenleri arasındaki ilişki. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Maas, A. J. (1913). Jesus Christ. [içinde] The Catholic Encyclopedia (C. 8, ss. 374-385). Ed. C. G. Herbermann. The Encyclopedia Press.
• Meslin, M. (2005). Baptism. [içinde] Encyclopedia of Religion (2. bs, C. 2, ss. 779-783). Ed. L. Jones. Michigan: Thomson Gale.
• Michel, T. (2012). Hristiyan Tanrı bilimine giriş. İstanbul: Sak Ofset.
• Milne, B. (1995). Tanrı öğretisi Hristiyan inancının el kitabı (çev. L. Kınran). İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları.
• Niyaz, H. (2019). İstanbul Yahudileri: Tarihçe, inanç, ibadet ve uygulamalar (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özcan, Ş. (2013). Dinlerin insana verdiği değer (Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Richardson, C. C. (2006). Early Christian fathers. Kentucky: Westminster John Knox Press.
• Ries, J. (2000). Dinler tarihi, fenomenoloji ve hermenötik Mircea Eliade’ın yapıtına bir bakış. (çev. H. Köser). [içinde] Din ve Fenomenoloji (ss. 7-20).Ed. C. Tacou. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Scobie, C. H. H. (2006). Hristiyanlık kilisesinin evrensel misyonunun kökeni İsa mı, Pavlus mu? (çev. S. Turan). [içinde] Pavlus’u Düşünmek Pavlus’un Teolojik Dünyası (ss. 95-112). Ed. C. Batuk. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Şeker, C. (2016). Hıristiyanlıkta Yahudiliğe tepki olarak gelişen kutsallık anlayışı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(1), 42-65.
• Şirin, T. (2006). Metafizik varlıklardan cinlere inancın psiko-sosyal boyutları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tarakçı, M. (2006). St. Thomas Aquinas’a göre aslî günah. Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 307-318.
• Taşpınar, İ. (2016). II. Vatikan konsili ve Katolik ilahiyatına etkisi. İslami İlimler Dergisi, 11(2), 143-158.
• Temiztürk, H. (2020). Hıristiyanlıkta bebek vaftizinin meşruiyeti üzerine tartışmalar. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 24(1), 27-46.
• The Hope of Salvation For Infants Who Die Without Being Baptised. (2007, Nisan 19). https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents/rc_con_cfaith_doc_20070419_un-baptised-infants_en.html.
• Ünal, M. (1999). Din fenomenolojisi tarihçe yöntem ve uygulama. Kayseri: Geçit.
• Yazıcı, S. U. (2018). Geç antik çağ ve erken Hristiyanlık dünyasında dinsel su inanışları. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 21-31.