System Justification Theory from the Perspective of the Psychology of Religion: Application Issues and Potential

Yıl 2024, Sayı: 10, 13 - 34, 30.12.2024

Ayse Gül Güler Ünal

https://doi.org/10.59379/tdpd.1579673

Öz

In this article, the role of religion in supporting the legitimacy of social systems is examined from the perspective of the psy-chology of religion within the framework of system justification theory. Religion influences individuals' perceptions of social structures and their tendencies to justify these systems, thereby reinfor-cing the legitimacy of the social order. Dominant inter-pretati-ons of religion often encourage maintaining the status quo rat-her than questioning existing systems. System justifica-tion theory suggests that individuals' tendencies to defend, sup-port, and legitimize the status quo arise from epistemic (reduc-ing uncertainty), existential (managing threats), and relational (har-monizing with the community) needs. Religious beliefs ad-dress these needs, fostering perceptions of social order as ac-ceptable, or even just. Certain religious identities and doctrines play a cri-tical role in legitimizing social systems, particularly in hierarchi-cal religious structures, which promote attachment to authority and a perspective that views the current order as legit-imate. So-cial injustices, such as economic and social inequali-ties, are of-ten interpreted within some religious teachings as divine tests or predestined fate, directing individuals toward values like submission and patience. This perspective discour-ages criticism of existing structures and fosters their ac-ceptance. For example, beliefs in karma and reincarnation may lead individuals to view their social status as deserved, reinforc-ing systems like the caste system. Studies reveal a positive cor-relation between religiosity and system-justifying beliefs, such as support for governance and cultural norms. Furthermore, re-ligion often serves a symbolic role in enhancing the legitimacy of institutions such as the state and nation, particularly during periods of existential threat or fear of death. Integrating the psychology of religion with system justification theory provides valuable insights into understanding how religion supports so-cial systems and contributes to individuals perceiving the cur-rent order as legitimate. Future research should investigate the diverse effects of various religions on the legitimacy of social structures, focusing on how religion shapes system-justifying beliefs, addresses psychological needs, and guides individuals toward preserving existing systems rather than engaging in sys-temic critique

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, System justification theory, Religious belief, Identity, Rituals, Perception of justice

Din Psikolojisi Perspektifinden Sistem Haklılaştırma Teorisi: Uygulama Konuları ve İmkânı

Öz

Bu makalede, din psikolojisi perspektifinden sistem haklılaştırma teorisi bağlamında dinin toplumsal sistemlerin meşruiyetini destek-leme sürecindeki rolü ele alınmıştır. Din, bireylerin toplumsal yapı-ları algılayışını ve bunları haklı çıkarma eğilimlerini doğrudan etkile-yerek sosyal düzeni haklı görmelerine katkıda bulunan bir yapıya sahiptir. Genel olarak mevcut din yorumunun bireylerin sosyal dü-zeni sorgulamak yerine, mevcut durumu korumaya eğilim gösterdi-ği ortaya konulmuştur. Sistem haklılaştırma teorisi, bireylerin top-lumsal statükoyu savunma, destekleme ve meşrulaştırma eğilimleri-nin, epistemik (belirsizliği azaltma), varoluşsal (tehditleri yönetme) ve ilişkisel (toplulukla uyum sağlama) ihtiyaçlardan kaynaklandığını öne sürmektedir. Böylece dini inançlar, bireylerin bu ihtiyaçlarına hitap ederek sosyal düzenin daha kabul edilebilir, hatta adil bir yapı olarak algılanmasına katkıda bulunur. Bazı dini kimliklerin ve öğreti-lerin bireylerin sosyal düzeni meşrulaştırmalarını destekleyen bir faktör olduğu, güçlü hiyerarşilere sahip dini yapıların bireyleri otori-teye daha bağlı ve mevcut düzeni meşru gören bir bakış açısına yönlendirdiği görülmüştür. Özellikle ekonomik veya toplumsal eşit-sizlikler gibi sosyal adaletsizlikler, bazı dini öğretilerde ‘ilahi sınav’ ya da ‘kader’ olarak algılanmakta ve bireyleri teslimiyet ve sabır gibi dinsel değerlere yönlendirmektedir. Bu durum, bireylerin mevcut sosyal yapıları eleştirmek yerine onları kabul etmesine yol açmakta-dır. Örneğin; karma ve ruh göçü inançları, bireylerin toplumsal sta-tülerini hak ettiklerini düşünerek kast sistemine bağlı kalmalarına neden olabilmektedir. Araştırmalar, dindarlığın yönetim ve kültürel sosyal kalıplar gibi sistem haklılaştırıcı inançlarla olumlu bir ilişkiye sahip olduğunu gözler önüne sermektedir. Aynı zamanda din, ölüm korkusu veya tehdit dönemlerinde devlet ve ulus gibi kurumların meşruiyetini artırmada sembolik bir sosyal rol oynayabilmektedir. Sonuç olarak, sistem haklılaştırma teorisinin din psikolojisine enteg-rasyonu, dinin sosyal sistemleri destekleme ve bireylerin düzeni meşru görmelerine katkıda bulunma işlevlerini anlayabilmek ve yo-rumlayabilmek için önemli açılımlar sunmaktadır. Bu bağlamda, ge-lecekte konuya ilişkin yapılacak olan araştırmaların farklı dinlerin toplumsal yapıların meşruiyetine etkisini ayrıntılı olarak incelemesi oldukça önemlidir. Özellikle dinin bireylerin sistem haklılaştırıcı inançlarına etkisi ve bu etkileşimin bireylerin psikolojik gereksinim-lerini nasıl karşıladığı, sistem eleştirisi yerine mevcut sosyal düzeni korumaya yönlendirdiği konularında daha fazla çalışmanın yapılma-sına ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Sistem haklılaştırma teorisi, Dinsel inanç kimlik, Ritüeller, Adalet algısı

Kaynakça

• Asoğlu, E., & Özdemir, Ö. (2024). Deprem kaynaklı travma sonrası stres belirtileri ile başa çıkmada din eğitiminin rolü. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 17, 321-348.
• Ayten, A. (2012). Tanrı’ya sığınmak: Dini başa çıkma üzerine psiko-sosyal bir araştırma. İz Yayıncılık.
• Ayten, A. (2018). Din ve sağlık: Kavram, kuram ve araştırma. Marmara Akademi Yayınları.
• Bahadır, A. (2011). İnsanın anlam arayışı ve din. (2. baskı). İnsan Yayınları.
• Baumeister, R. F., & MacKenzie, M. (2011). Believing, belonging, meaning, and religious coping. Religion, Brain & Behavior, 1(3), 216-219.
• Blasi, G., & Jost, J. T. (2006). System Justification Theory and research: Implications for law, legal advocacy, and social justice. California Law Review, 94(4), 1119-1168.
• Cassese, E. C., & Holman, M. R. (2019). Playing the woman card: Ambivalent sexism in the 2016 U.S. Presidential race. Political Psychology, 40(1), 55-74.
• Cirhinlioğlu, Z., Cirhinlioğlu, F. G., & Ok, Ü. (2013). Dindarlık ruh sağlığı ve modernite. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çağlayan, H. (2016). Sosyolojik açıdan müslüman ilahî adalet algısı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 766-779.
• Darende, Ö. F., & Taştan, A. (2021). Hans Mol’a göre kutsallaşma mekanizmaları ve kimlik üzerine etkileri: Menzil tarikatı örneği. Bilimname, 44, 49-82.
• Doğan, A. (2015). Cemaat ve siyaset: Siyasal davranışta cemaat üyelerinin sosyal ilişkileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergi-si, 4, 325-351.
• Doğan, M. (2024). Üniversite öğrencilerinin travma sonrası gelişimlerinde içsel dinî motivasyon, dinî başa çıkma, sabır ve şükrün rolü. Journal of Turkish Studies, 13(25).
• Duche Pérez, A. B., Vera Revilla, C., Gutierrez Aguilar, O. A., Chicaña Huanca, S., & Chicaña-Huanca, B. (2023).
• Religion and spiri-tuality in university students: A systematic review of the literature. The International Journal of Religion and Spirituality in Society, 14(3), 135-162.
• Düzgüner, S. (2021). Maneviyat algısı ve yansımaları. Çamlıca Yayınları.
• Eroğlu, E. (2015). Geçmişten günümüze sosyal normlar. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 50, 299-308.
• Festinger, L. (1957). A theory of cognitive dissonance. Stanford Uni-versity Press.
• Frenk, S. M., Foy, S. L., & Meador, K. G. (2011). It’s medically proven!: Assessing the dissemination of religion and health research. Journal of Religion and Health, 50(4), 996-1006.
• Ganga, Nima. S., & Kutty, V. R. (2013). Influence of religion, religiosity and spirituality on positive mental health of young people. Mental Health, Religion & Culture, 16(4), 435-443.
• Glick, P., Sakallı-Uğurlu, N., Akbaş, G., Orta, İ. M., & Ceylan, S. (2016). Why do women endorse honor beliefs? Ambivalent sexism and religiosity as predictors. Sex Roles: A Journal of Research, 75(11-12), 543-554.
• Harmon-Jones, E., & Mills, J. (2019). An introduction to cogni-tive dissonance theory and an overview of current perspectives on the theory. [içinde] ed. E. Harmon-Jones. Cognitive dissonance: Reexamining a pivotal theory in psychology. (ss. 3-24). American Psychological Association.
• Hill, P. C., & Pargament, K. I. (2008). Advances in the conceptu-alization and measurement of religion and spirituality: Implications for physical and mental health research. Psychology of Religion and Spirituality, S(1), 3-17.
• Horozcu, Ü. (2017). Din psikolojisi. (2. baskı). Rağbet Yayınları.
• Hökelekli, H. (2015). Din psikolojisine giriş (4. baskı). Dem Yayınları.
• Hyman, C., & Handal, P. J. (2006). Definitions and evaluation of religion and spirituality items by religious professionals: A pilot study. Journal of Religion and Health, 45(2), 264-282.
• Inagaki, H. (2003). Person, society and religions. Exchange, 32(2), 154.
• Jost, J., & Andrews, R. (2012). System justification theory. [içinde] ed. D. Christie. Encyclopedia of peace psychology-II (ss. 1092-1096). Wiley-Blackwell.
• Jost, J. T. (2019). A quarter century of system justification theory: Questions, answers, criticisms, and societal applications. British Journal of Social Psychology, 58(2), 263-314.
• Jost, J. T. (2020). A theory of system justification. Harvard University Press.
• Jost, J. T., & Banaji, M. R. (1994). The role of stereotyping in system justification and the production of false consciousness. British Journal of Social Psychology, 33(1), 1-27.
• Jost, J. T., Banaji, M. R., & Nosek, B. A. (2004). A decade of sys-tem justification theory: Accumulated evidence of conscious and un-conscious bolstering of the status quo. Political Psychology, 25(6), 881-919.
• Jost, J. T., Hawkins, C. B., Nosek, B. A., Hennes, E. P., Stern, C., Gosling, S. D., & Graham, J. (2014). Belief in a just God (and a just society): A system justification perspective on religious ideology. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology, 34(1), 56-81.
• Karaca, F. (2016). Dini gelişim psikolojisi. Montaj Baskı.
• Karacoşkun, M. D., Yılmaz, S., Horozcu, Ü., & Yüksel, A. Ş. (2015). Din psikolojisi el kitabı (3. baskı). Grafiker Yayınları.
• Kesberg, R., Brandt, M. J., Easterbrook, M. J., Spruyt, B., & Tur-ner‐Zwinkels, F. (2024). Finding (dis‐)advantaged system justifiers: A bottom‐up approach to explore system justification theory. European Journal of Social Psychology, 54(1), 81-96.
• Koenig, H. G., & Larson, D. B. (2001). Religion and mental health: Evidence for an association. International Review of Psychiatry, 13(2), 67-78.
• Köse, A. (2019). Neden İslam’ı seçiyorlar. İz Yayıncılık.
• Krause, N., Hill, P. C., Emmons, R., Pargament, K. I., & Ironson, G. (2017). Assessing the relationship between religious ınvolvement and health behaviors. Health Education & Behavior, 44(2), 278-284.
• Kula, M. N. (2001). Kimlik ve din. Ayışığı Kitapları.
• Liviatan, I., & Jost, J. T. (2011). Special issue: System justification theory: Motivated social cognition in the service of the status quo. So-cial Cognition, 29(3), 231-237.
• Mehmedoğlu, A. U. (2013). İnanç psikolojisine giriş. Çamlıca Yayınları.
• Miller, M., Clark, J., & Jehle, A. (2015). Cognitive dissonance theory. Festinger.
• Okulicz-Kozaryn, A. (2010). Religiosity and life satisfaction ac-ross nations. Mental Health, Religion & Culture, 13(2), 155-169.
• Özkan, F. (2016). Dinin anlaşılmasında kültürel etki. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 299-314.
• Peker, H. (2017). Din psikolojisi (15. baskı). Çamlıca Yayınları.
• Rubin, M., Kevin Owuamalam, C., Spears, R., & Caricati, L. (2023). A social identity model of system attitudes (SIMSA): Multiple explanations of system justification by the disadvantaged that do not depend on a separate system justification motive. European Review of Social Psychology, 34(2), 203-243.
• Rutto, F., Viola, E., & Monaci, M. G. (2021). The role of religion in social and democratic system justification: The case of Italian Catho-licism. Journal for the Academic Study of Religion, 34(1), 52-73.
• Sequeira, L. D., Kamble, S. V., Chobthamkit, P., & Sutton, R. (2023). Belief in karma and system justification among Indian adults. Indian Journal of Positive Psychology, 14(4), 467-469.
• Shaffer, L. S. (2008). Religion as a large-scale justification system: Does the justification hypothesis explain animistic attribution? Theory & Psychology, 18(6), 779-799.
• Shepherd, S., Eibach, R. P., & Kay, A. C. (2017). One nation un-der God: The system‐justifying function of symbolically aligning god and government. Political Psychology, 38(5), 703-720.
• Shiah, Y.-J., Chang, F., Chiang, S.-K., Lin, I.-M., & Tam, W.-C. C. (2015). Religion and health: Anxiety, religiosity, meaning of life and mental health. Journal of Religion and Health, 54(1), 35-45.
• Sotola, L., & Crede, M. (2022). On the predicted replicability of two decades of experimental research on system justification: A Z‐curve analysis. European Journal of Social Psychology, 52(5-6), 895-909.
• Stark, J. B. (2024). We’re all like brothers: Religion’s role in Afghan Uzbek identity formation. Central Asian Survey, 1-19.
• Ten Kate, J., de Koster, W., & van der Waal, J. (2017). The effect of religiosity on life satisfaction in a secularized context: Assessing the relevance of believing and belonging. Review of Religious Research, 59(2), 135-155.
• Tokur, B. (2018). İmtihan psikolojisi: Var olmanın hakkını vermek - İmtihan. Fecr Yayınevi.
• Turan, Y. (2017). Kişilik ve dindarlık. Ensar Neşriyat.
• Vargas-Salfate, S., Paez, D., Liu, J. H., Pratto, F., & de Zúñiga, H. G. (2018). A comparison of social dominance theory and system justifi-cation: The role of social status in 19 nations. Personality and Social Psyc-hology Bulletin, 44(7), 1060-1076.
• Walach, H. (2005). Spiritualität als ressource. Deutsche Zeitschrift für Onkologie, 37, 4-12.
• Yaran, C. S. (2018). Kötülük ve theodise. Vadi Yayınları.
• Yıldız, M. (2014). Ölüm kaygısı ve dindarlık. İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, Z. (2015). Dişil dindarlık: İslamcı Kadın Hareketinin Dönüşümü. İletişim Yayınları.