Yayın Etiği İlkeleri

Etik, iyi davranışı (insanlar ve/veya çevre üzerinde olumlu bir etkiye sahip olan) ve kötü (insanlar ve/veya çevre üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olan) arasında ayrım yapmak için araştırmacılar için kılavuzlar ve ahlaki temeller olarak hizmet eden değerler, kavramlar ve ilkelerdir.
Yayın Etiği, daha yüksek editoryal işleme standartları oluşturmak için yazarlar, hakemler ve yayıncılar adına dürüstlük konusunda ısrar eden bir öz-düzenleme mekanizması olarak tanımlanabilir. Yayın için etik standartlar, yüksek kaliteli bilimsel yayınları, halkın bilimsel bulgulara güvenini ve insanların fikirlerine itibar edilmesini sağlamak için mevcuttur.

• Dürüst araştırmacılar, intihal yapmaz.
• Kaynakları hatalı belirtmez.
• Çürütemeyecekleri itirazları gizlemezler.
• Karşıt görüşleri çarpıtmazlar.
• Verileri yok etmez veya gizlemezler.

Hakemli çalışmalar, bilimsel yöntemi destekleyen ve hayata geçiren çalışmalardır. Bu noktada yayın sürecine dâhil olan tüm tarafların (yazarlar, okuyucular ve araştırmacılar, yayıncı, hakemler ve editörler) etik ilkelere uyması büyük önem taşımaktadır. Türk Din Psikolojisi Dergisi, araştırma ve yayın etiği konusunda ulusal ve uluslararası standartlara bağlıdır. Basın Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi’ne uymaktadır. Türk Din Psikolojisi Dergisi, Committee on Publication Ethics (COPE), Directory of Open Access Journals (DOAJ), Open Access Scholarly Publishers Association (OASPA) ve World Association of Medical Editors (WAME) tarafından yayınlanan Uluslararası Etik Yayıncılık İlkelerini benimsemiştir. Ayrıca Türkiye Editörler Çalıştayı Kararlarına da uymayı taahhüt etmektedir.

• Basın Kanunu (Ulusal Mevzuat)
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (Ulusal Mevzuat)
• Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi (Ulusal Mevzuat)
• Akademik Yayıncılıkta Şeffaflık ve En İyi Uygulama İlkeleri (Uluslararası Kriterler)
• Türkiye Editörler Çalıştayı Kararları (Ulusal Kriterler)

Yayın Etiği Beyanı

Düzeltme, Geri Çekme, Endişe İfadesi
Editörler, yayınlanan makalede, bulguları, yorumları ve sonuçları etkilemeyen küçük hatalar tespit edilirse düzeltme yayınlamayı düşünebilmektedir. Editörler, bulguları ve sonuçları geçersiz kılan büyük hatalar / ihlaller söz konusu olduğunda, makaleyi geri çekmeyi düşünmelidir. Yazarlar tarafından araştırma veya yayını kötüye kullanmaya yönelik olasılık söz konusu ise; bulguların güvenilir olmadığına ve yazarların kurumlarının olayı soruşturmadığına dair kanıtlar var veya olası soruşturma haksız veya sonuçsuz görünüyor ise, editörler endişe ifadesi yayınlamayı düşünmelidir. Düzeltme, geri çekme veya endişe ifadesi ile ilgili olarak COPE ve ICJME yönergeleri dikkate alınır.

İntihali Engelleme Amaçlı Kontrol
Başkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, uygulamalarını, yazılarını, şekillerini veya eserlerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi sunmaktır. Başkasına ait eser üzerine alıntı yapılması durumunda, yazarın telif hakkı ihlaline ilişkin hükümleri ihlal etmeyecek şekilde doğru bir referans sunması gerekmektedir
Türk Din Psikolojisi Dergisi, gönderilen tüm makaleleri intihal engellemek için taramaktadır. İncelenmeye sunulan çalışmalarda intihal olup olmadığını İthenticate yazılımı kullanılarak kontrol edilir. Benzerlik oranın %20’den az olması beklenir. Benzerlik oranında asıl ölçü, yazarın atıf yapma ve alıntılama kuralların uymasıdır. Benzerlik oranı %1 göründüğü hâlde atıf ve alıntı usulünce yapılmamışsa yine intihal söz konusu olabilir. Bu açıdan atıf ve alıntı kuralları yazar tarafından bilinmeli ve dikkatlice uygulanmalıdır. Kabul edilen etik standartlara uygun olmayan tüm makaleler yayından çıkarılır. Buna yayından sonra tespit edilen olası kuraldışı, uygunsuzluklar içeren makaleler de dahildir.

Anket ve Mülakata Dayanan Çalışmaların Yayını
Türk Din Psikolojisi Dergisi, bilimsel süreli yayıncılıkta etik güvence oluşturmak amacıyla, Yayın Etiği Komitesi’nin (COPE) “Dergi Editörleri için Davranış Kuralları ve En İyi Uygulama Rehber İlkeleri” ve “Dergi Yayıncıları için Davranış Kuralları” ilkelerini benimsemektedir. Bu kapsamda dergiye gönderilen çalışmalarda aşağıdaki hususlara uyulmalıdır:
1) Etik kurul izni gerektiren, tüm bilim dallarında yapılan araştırmalar için (etik kurul onayı alınmış olmalı, bu onay makalede belirtilmeli ve belgelendirilmelidir.
2) Etik kurul izni gerektiren araştırmalarda, izinle ilgili bilgilere (kurul adı, tarih ve sayı no) yöntem bölümünde, ayrıca makalenin ilk/son sayfalarından birinde; olgu sunumlarında, bilgilendirilmiş gönüllü olur/onam formunun imzalatıldığına dair bilgiye makalede yer verilmelidir.

Özel Sayı Yayımlama Politikası
Dergimizde Yayın Kurulunun talebi üzerine yılda bir kez özel sayı yayımlanabilir. Özel sayıda yer alması için gönderilen makaleler önce Editöryal ön incelemeye tabi tutulur. Sonra derginin yazım kurallarına uygunluk açısından incelenir ve intihali önlemek için benzerlik tarama yapılır. Bu aşamalardan sonra çift taraflı körleme modelinin kullanıldığı akran değerlendirmesi sürecine alınır.

Türk Din Psikolojisi Dergisi Yayın Etiği

Türk Din Psikolojisi Dergisinde makalelerin kalitesini korumak ve yayın sürecinde ihlalleri önlemek için yazar etiği, editör etiği, hakem etiği ve dergi yönetimi etiğinden oluşan bilimsel yayın etiği şunlardır.

Yazar Etiği
• Raporlama: Yazarlar, araştırmalarının süreci ve sonuçları hakkında editöre dürüst, açık ve eksiksiz bilgi vermeli ve araştırma verilerini doğru ve güvenli bir şekilde saklamalıdır.
• Özgünlük ve intihal: Yazar, editöre gönderdiği/göndereceği çalışmanın orijinal olduğundan, bu çalışmayı kendisinin veya diğer yazarlarla birlikte yazdığından, çalışmanın özgün olduğundan ve başkalarının çalışmalarından veya fikirlerinden intihal yapmadığından emin olmalıdır.
• Gönderilerin tekrarı: Yazarların aynı bilimsel makaleyi birden fazla dergide yayınlamasına izin verilmez. Bu nedenle, yazarların bilimsel makalenin orijinal olduğuna ve başka dergilerde yayınlanmadığına dair editöre beyanda bulunmaları gerekmektedir.
• Yazar statüsü: Yazar, yayınlanmış bilim alanına uygun olarak belirli bir uzmanlık alanında yeterlik veya niteliklere sahip olduğunu editöre bildirmelidir. Makaleyi editöre gönderen yazar birinci yazardır, bu nedenle makalenin yayınlanması sürecinde herhangi bir sorunla karşılaşılırsa iletişime geçilecek kişi birinci yazardır.
• Makale yazımındaki hatalar: Yazar, yayınlanan çalışmada önemli bir hata veya yanlışlık tespit etmesi durumunda, hatayı editöre bildirmekle yükümlüdür. Hatanın tespit edilmesinden sonra yazarın, yazıyı geri çekmek veya düzeltmek için editörle işbirliği yapması gerekmektedir. Bir soruna/hataya ilişkin bilginin kaynağı üçüncü bir kişiden geliyorsa, söz konusu bilimsel çalışmanın doğruluğuna dair geri çekilebilmek/yazıda düzeltmeler yapabilmek veya editöre kanıt sunabilmek yazarının sorumluluğundadır.

Yayın Etiği
• Yayın kararı: Türk Din Psikolojisi Dergisinde hangi yazıların yayımlanacağına karar verme yetkisi dergi editörüne aittir. Bu karar sorunun özüne, bilimsel tartışmanın zenginleştirilmesine yapılan katkıya, değerlendirmede bilimsel yaklaşımı kullanmanın kalitesine ve geçerliliğine /özgünlüğüne göre verilir. Editör, makale inceleme sürecinin kapsamlı, şeffaf, tarafsız, adil ve düşünceli olmasını sağlamalıdır.
• Gizlilik: Editör, yazarlardan alınan bilimsel makaleler hakkında herhangi bir bilgiyi, hakemler ve müstakbel hakemler de dahil olmak üzere, yazarlar dışında hiç kimseye ifşa edemezler.
• Hakem değerlendirmesinden geçmiş makalelerin dağılımı: Editör, hakemleme sürecini adil ve makul bir şekilde yönetmelidir. Ayrıca editör, hakemlere makale inceleme hükümlerini ve sürecini açıkça bildirmelidir. Editör, yayımlanması düşünülen makaleler için yeterli uzmanlığa sahip kişileri seçerek ve herhangi bir çıkar çatışmasından kaçınarak uygun hakemler görevlendirmelidir.
• Objektiflik ve tarafsızlık: Editörler, makaleleri düzenlerken yazarın cinsiyeti, ticari yönü, etnik kökeni, dini, ırkı, gruplar arası ve milliyeti ne olursa olsun objektif, tarafsız ve dürüst olmalıdır.

Hakem Etiği
• Objektiflik ve tarafsızlık: Hakemler dürüst, objektif, önyargısız, bağımsız ve bilimsel gerçeğin tek tarafında olmalıdır. Makale inceleme süreci profesyonel bir şekilde gerçekleştirilir.
• Referans kaynaklarının açıklığı: Hakem, referans kaynaklarının/atıfların uygun ve güvenilir olduğundan emin olmalıdır. Bir referans/atıf kaynağının yazımında bir hata veya sapma tespit edilirse, hakemden gelen notlara göre yazar tarafından düzeltmelerin yapılması için hakem derhal editöre bilgi vermelidir.
• Hakem değerlendirmesinin etkinliği: Hakemler, editör tarafından gönderilen makalelere yanıt vermeli ve belirlenen hakem değerlendirmesi süresine (en fazla 2 hafta) göre çalışmalıdır. Makaleyi gözden geçirmek için ek süreye ihtiyaç varsa, derhal editöre bildirilmesi gerekmektedir.

Yayıncı Etiği
• Karar verme: Dergi yöneticisi/editör kurulu, özellikle politikaların oluşturulması ve herhangi bir özel ilgi olmaksızın dergilerin yayınlanmasına ilişkin kararların alınması ile ilgili olarak, kuruluşun misyonunu ve hedeflerini tanımlamalıdır.
• Özgürlük: Dergi yöneticileri, rahat bir çalışma ortamı yaratmak ve yazarların mahremiyetine saygı duymak için hakemlere ve editörlere özgürlük vermelidir.
• Garanti: Dergi yöneticileri, fikri mülkiyet haklarını (telif hakkı) garanti etmeli, korumalı ve üçüncü şahıslar tarafından alınan fonların yönetiminde şeffaf olmalıdır.
• Çıkar çatışmalarının ifşası: Dergi yöneticileri, diğer taraflarla çıkar çatışmalarını önlemek için yukarıdaki bilimsel yayın etiğini anlamalı, böylece makale yayınlama süreci sorunsuz ve güvenli bir şekilde yürütülür.

Editöryal Gizlilik Yükümlülüğü
Türk Din Psikolojisi Dergisinin editörleri, gönderilen tüm çalışmaları gizli belgeler olarak ele almaktadır. Bunun anlamı yazarların izni olmadan bir yazı hakkındaki bilgileri kimseye ifşa etmemeleri demektir. Makale inceleme sürecinde yalnızca editörler, hakemler, yayın kurulu üyeleri makalelere erişim sağlayabilmektedir. Yalnızca, editörün ciddi araştırma suistimalinden şüphelenmesi durumunda, bir yazıyla ilgili ayrıntılar yazarların izni olmadan üçüncü bir şahsa iletilebilmektedir.

Bilimsel Suistimal İddiaları-Şüpheleri
Bilimsel suistimal bir etik ihlal çeşididir. Türk Din Psikolojisi Dergisi, büyük yayın etiği kurumları tarafından oluşturulan rehberliği takip ederek karşılaşılan sorunları vaka bazında ele almaktadır. Editör, etik ihlalden şüphelenirse veya bir ihlal iddiası olursa harekete geçmekle yükümlüdürler. Bu görev hem yayınlanmış hem de yayınlanmamış makaleleri kapsar. Editör, olası suistimallerle ilgili endişeleri dile getiren makaleleri basitçe reddetmemelidir. Etik olarak iddia edilen davaları takip etmekle yükümlüdür. Editör, uygun olduğunda COPE akış şemalarını izlemelidir. Editörler, öncelikle görevi kötüye kullandığından şüphelenilen kişilerden bir yanıt istemelidir. Yanıttan memnun kalmazlarsa, ilgili işverenlerden veya kurumdan araştırma yapmasını istemelidir. Editör, iddia edilen suistimalle ilgili uygun bir soruşturmanın yürütülmesini sağlamak için tüm çabayı göstermelidir. Bu oldukça önemli bir görevdir.
Türk Din Psikolojisi Dergisi, COPE'un Başarılı Bir Yazı İşleri için Etik Araç Setine(Ethics toolkit for a successful editorial Office) uymaktadır. Türk Din Psikolojisi Dergisi editörleri; intihal, alıntı manipülasyonu, veri tahrifatı, veri uydurması ve diğer araştırma suistimalinin meydana geldiği makalelerin yayınlanmasını önlemek için tedbir almaktadır. Hiçbir durumda Türk Din Psikolojisi Dergisi veya editörleri bu tür bir suistimalin gerçekleşmesine izin vermeyecektir. Türk Din Psikolojisi Dergisi editörleri, dergilerinde yayınlanan bir makaleyle ilgili herhangi bir araştırma suistimali iddiasından haberdar olmaları durumunda, iddialarla ilgili olarak COPE’un yönergelerini izleyeceklerdir.
Hakemler, araştırma veya yayının suistimalinden şüphelendiklerinde durumu editöre iletmelidir. Editör, COPE tavsiyelerine uyarak gerekli işlemleri yürütmekle görevlidir.
Türk Din Psikolojisi Dergisi, aşağıdaki veya benzeri konularda suistimal iddialarıyla karşılaştığında COPE akış şemalarına uygulamayı taahhüt etmektedir.
• Tekrar yayından şüphelenildiğinde yapılacaklar
• İntihalden şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Uydurma verilerden şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Yazarlık değişikliği taleplerinde yapılacaklar
• Açıklanmamış çıkar çatışması durumundan şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Haksız veya hediye yazarlıktan şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Bir yazıda etik probleminden şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Etik ihlal şüphesi e-posta vb. ile doğrudan haber verildiğinde yapılacaklar
• Sosyal medya aracılığıyla etik ihlal şüphesi duyurulduğunda yapılacaklar

Şikayet Prosedürü
Bu prosedür, Türk Din Psikolojisi Dergisinin veya yazı kadrosunun sorumluluğunda olan içerik, prosedürler veya politikalarla ilgili şikayetler için geçerlidir. Türk Din Psikolojisi Dergisi, olası şikâyetleri hızlı, nazik ve yapıcı bir şekilde çözmeyi amaçlamaktadır.
Şikâyet, Türk Din Psikolojisi Dergisinin veya yazı işleri ekibinin sorumluluğunda olan içerik, prosedürler veya politikalarla ilgili olmalıdır. Şikâyetler doğrudan turkdpdeditor@gmail.com adresine e-posta ile gönderilmelidir. Gönderilen şikâyetler e-postaları gizli belge olarak ele alınacaktır. Editör, şikâyetlere anında yanıt verecektir. Editör, şikâyetlerle ilgili COPE akış şemasında belirtilen prosedürü takip etmektedir.
Şikâyetler, editör ekibinin ilgili üyesi tarafından incelenmekte ve sorun çözülemezse şu süreçler izlenmektedir:
• Bu ilk yanıtın yetersiz olduğu düşünülürse, şikâyetçi, şikâyetinin derginin daha kıdemli bir üyesine iletilmesini talep edebilmektedir.
• Şikayetçi hoşnut kalmazsa, şikayetler baş editöre iletilebilmektedir.
• Mümkünse iki hafta içinde tam bir yanıt verilecektir.
COPE, bilimsel dergilerin editörleri için bir uygulama kodu yayınlar. Bu editörler, dergiler ve yayıncılarla olan anlaşmazlıkların çözümünü kolaylaştıracaktır ancak yalnızca derginin kendi şikâyet prosedürleri tükendikten sonra buraya başvuru yapılabilmektedir.

İtiraz Süreci
Türk Din Psikolojisi Dergisinde, editörler ve hakemler tarafından yapılan değerlendirmelere dair itirazlar memnuniyetle karşılanmaktadır. Bilimsel içeriği yanlış anlaşıldığı için makalenizin reddedildiğini düşünüyorsanız, lütfen turkdpdeditor@gmail.com adresinden editör ekibimize bir itiraz mesajı gönderin. Bu aşamada makalenizin gözden geçirilmiş bir versiyonunu göndermeye çalışmayın. İtiraz mektubunuzu okuduktan sonra itirazınızın haklı olduğu anlaşılırsa, sizi makalenizin gözden geçirilmiş bir versiyonunu göndermeye davet edebiliriz. Böylece çalışmanız dış hakem sürecine tekrar gönderilir. İtiraz mektubunu mümkün olduğunca ayrıntılı yazmanız oldukça önemlidir. Çünkü her makale için yalnızca bir itiraz dikkate alınmaktadır.

Çıkar Çatışmaları
Türk Din Psikolojisi Dergisi, gönderilen makalelerin değerlendirme sürecine dahil olan yazarların ve bireylerin, önyargıya veya çıkar çatışmasına yol açabilecek (finansal, danışman ve kurumsal dahil olmak üzere) mevcut veya potansiyel çıkar çatışmalarını açıklamasını istemektedir.
Türk Din Psikolojisi Dergisinin tarafsız incelemeyi sağlamak için editörlerden, çalışanlardan veya yayın kurulu üyelerinden gelen çalışmaları ele almak için belirlenmiş bir süreci bulunmaktadır. Bu tür çalışmalar öncelikle başka dergilere yönlendirilmektedir. Bunun mümkün olmaması halinde gönderinin sahibinin dergideki görevi askıya alınmaktadır. Bu çalışmalar da çift taraflı körleme sürecinde incelenmektedir.
Editör, kendisinin veya aile üyeleri tarafından yazılmış makalelerle ilgili kararlarda yer almamalıdır. Ayrıca, böyle bir çalışma, derginin tüm olağan prosedürlerine tabi olmalıdır. Editör, yazarlar ve hakemler tarafından olası çıkar çatışmalarının ifşa edilmesiyle ilgili ICMJE yönergelerini uygulamalıdır.

Araştırma Etiği İlkeleri
Türk Din Psikolojisi Dergisi araştırma etiğinde en yüksek standartları gözetmekte ve aşağıda tanımlanan uluslararası araştırma etiği ilkelerini benimsemektedir. Makalelerin etik kurallara uygunluğu yazarların sorumluluğundadır.
• Araştırmanın tasarlanması, tasarımın gözden geçirilmesi ve araştırmanın yürütülmesinde, bütünlük, kalite ve şeffaflık ilkeleri sağlanmalıdır.
• Araştırma ekibi ve katılımcılar, araştırmanın amacı, yöntemleri ve öngörülen olası kullanımları; araştırmaya katılımın gerektirdikleri ve varsa riskleri hakkında tam olarak bilgilendirilmelidir.
• Araştırma katılımcılarının sağladığı bilgilerin gizliliği ve yanıt verenlerin gizliliği sağlanmalıdır. Araştırma katılımcıların özerkliğini ve saygınlığını koruyacak şekilde tasarlanmalıdır.
• Araştırma katılımcıları gönüllü olarak araştırmada yer almalı, herhangi bir zorlama altında olmamalıdırlar.
• Katılımcıların zarar görmesinden kaçınılmalıdır. Araştırma, katılımcıları riske sokmayacak şekilde planlanmalıdır.
• Araştırma bağımsızlığıyla ilgili açık ve net olunmalı; çıkar çatışması varsa belirtilmelidir.
• İnsan denekler ile yapılan deneysel çalışmalarda, araştırmaya katılmaya karar veren katılımcıların yazılı bilgilendirilmiş onayı alınmalıdır. Çocukların ve vesayet altındakilerin veya tasdiklenmiş akıl hastalığı bulunanların yasal vasisinin onayı alınmalıdır.
• Çalışma herhangi bir kurum ya da kuruluşta gerçekleştirilecekse bu kurum ya da kuruluştan çalışma yapılacağına dair onay alınmalıdır.
• İnsan öğesi bulunan çalışmalarda, “yöntem” bölümünde katılımcılardan “bilgilendirilmiş onam” alındığının ve çalışmanın yapıldığı kurumdan etik kurul onayı alındığı belirtilmesi gerekir.