Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Coğrafya Etkinliklerinin Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre Analizi

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 2, 1119 - 1142, 28.12.2021

Ruşen Büken Eyüp Artvinli

https://doi.org/10.37217/tebd.1019914

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokul 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki coğrafya etkinliklerini Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre analiz etmek ve karşılaştırmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynaklarını, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından Tebliğler Dergisi’nin 2019 Aralık sayısında yayınlanan ve 2020-2021 eğitim-öğretim yılında okutulan özel ve MEB yayınlarına ait toplam beş adet olan 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları içerisinde tespit edilen coğrafya etkinlikleri oluşturmaktadır. Veri kaynaklarını oluşturan söz konusu ders kitaplarındaki 340 coğrafya etkinliği Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nin bilişsel süreç basamaklarına göre incelenmiştir. İncelenen 340 coğrafya etkinliğinin 270 tanesinin hatırlama ve anlama basamağında olduğu sonucuna varılmıştır. Bu çalışmanın sonucuna göre sosyal bilgiler dersi kitaplarında yer verilen coğrafya etkinliklerinin programın hedeflediği üst bilişsel seviyeyi ölçen bir yaklaşımda olmadıkları tespit edilmiştir. Ders kitaplarının yazımında Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nin üst bilişsel düzey basamaklarını hedefleyen etkinliklere daha fazla yer verilmesi önerilmektedir. Böylece ortaokul öğrencilerinin coğrafi becerileri kazanmış bireyler olarak yetiştirilmesine imkân sağlanacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafya Etkinliği, Sosyal Bilgiler Ders Kitapları, Yenilenmiş Bloom Taksonomisi

Analysis of Geography Activities in Social Studies Textbooks According to Bloom's Revised Taxonomy

Öz

The purpose of this research is to analyze and compare the geography activities in the 6th and 7th grade social studies textbooks according to the Revised Bloom Taxonomy. Document analysis, one of the qualitative research methods, was used in the study. The data sources of the research consist of the geography activities determined in the 6th and 7th grade social studies textbooks, a total of five private and Ministry of National Education publications, published in the December 2019 issue of the Journal of Announcements by the Republic of Turkey MoNE and taught in the 2020-2021 academic year. A total of 340 geography activities in the textbooks that constitute the data sources were examined according to the cognitive process steps of the Revised Bloom Taxonomy. It was concluded that 270 of the 340 geography activities examined in the findings were at the remembering and understanding stages. According to the results of the study, it is seen that the geography activities in the textbooks are not aimed at the metacognitive level targeted by the curriculum. It is recommended to include more activities targeting the metacognitive levels of the Renewed Bloom Taxonomy in the writing of textbooks.

Anahtar Kelimeler

Geography Activity, Social Studies Textbooks, Bloom's Revised Taxonomy

Kaynakça

• Açıl, Ö., Güvenç, H., Hayta, A. & Kılıç, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları, [e-kitap sürümü]. https://ders.eba.gov.tr/ders/proxy/ VCollabPlayerv0.0.816/index.html#/main/dashboard/3/1/0 sayfasından erişilmiştir.
• Altun, A. (2013). Yapılandırmacı yaklaşım, sosyal bilgiler programları ve ders kitapları. B. Akbaba (Ed.), Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu sosyal bilgiler içinde (s. 1-28). Ankara: Pegem Akademi.
• Anderson, L. W., Krathwohl, D. R., Airasian, P. W., Cruikshank, K. A., Mayer, R. E., Pintrich, P. R., … & Wittrock, M. C. (2018). Öğrenme öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama: Bloom’un eğitimin hedefleri ile ilgili sınıflamasının güncelleştirilmiş biçimi (D. A. Özçelik, Çev., 3. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Arı, A. (2013). Bilişsel alan sınıflamasında yenilenmiş Bloom, SOLO, Fink, Dettmer taksonomileri ve uluslararası alanda tanınma durumları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 259-290. doi: 10.12780/UUSBD164
• Arı, A. & İnci, T. (2015). Sekizinci sınıf fen ve teknoloji dersine ilişkin ortak sınav sorularının değerlendirilmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 17-50. https://dergipark.org.tr/ tr/pub/usaksosbil/issue/21661/232896 sayfasından erişilmiştir.
• Arseven, A., Şimşek, U. & Güden, M. (2016). Coğrafya dersi yazılı sınav sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre analizi. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40(1), 243-258. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cumusosbil/issue/24366/258293 sayfasından erişilmiştir.
• Artvinli, E. & Dönmez, L. (2020). Value of responsibility and the attainments connection in 2018 social studies curriculum of Turkey. Osmangazi Journal of Educational Research, 7(2), 77-104. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ojer/issue/57975/793986 sayfasından erişilmiştir.
• Artvinli, E. (2010). Coğrafya derslerini yapılandırmak: Aksiyon (eylem) araştırmasına dayalı bir ders tasarımı. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 184-218. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/ 468/3782 sayfasından alınmıştır.
• Aykaç, N. (2007). İlköğretim programında yer alan etkinliklerin öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi Sinop ili örneği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 19-35. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59527/856055 sayfasından alınmıştır.
• Ayvacı, H. Ş. & Türkdoğan, A. (2010). Yeniden yapılandırılan Bloom Taksonomisine göre fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının incelenmesi. Journal of Turkish Science Education, 7(1), 13-25.
• Azer, H. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: Ekoyay Eğitim Yayıncılık, [e-kitap sürümü]. https://ders.eba.gov.tr/ders/proxy/VCollabPlayer_v0.0.816/ index.html#/main/dashboard/3/1/0 adresinden erişilmiştir.
• Beyreli, L. & Sönmez, H. (2017). Bloom taksonomisi ve yenilenmiş Bloom taksonomisi ile ilgili Türkiye’de yapılan çalışmaların odaklandığı araştırma konuları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(2), 213-229.
• Bümen, N. T. (2006). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom Taksonomisi. Eğitim ve Bilim, 31(142), 3-14.
• Can, Ş. & Ekim, A. G. (2020). 6. sınıf fen bilimleri ders kitabında bulunan etkinliklerin fen öğretim programındaki hedef ve kazanımlarla ilişkisinin ve yeterliliğinin incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(32), 249-265.
• Çevik, A. & Güneş, F. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 272-286. doi: 10.16916/aded.288848
• Doğan, Y. & Torun, F. (2018). Sosyal bilgiler ders kitapları nereye doğru gidiyor? The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 4(2), 111-125. doi: 10.34137/jilses.491670
• Durukan, E. & Demir, E. (2017). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin Bloom’un Yenilenmiş Taksonomisine göre sınıflandırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1619-1629.
• Ersoy, F. & Şahin, T. (2012). Examination of social studies textbooks in terms of approaches of values education. Educational Sciences: Theory & Practice, 12(2), 1547-1558.
• Göçer, A. (2008). İlköğretim Türkçe ders kitaplarının ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 197-210.
• Gültekin, G., Akpınar, M., Nohutcu, M., Özerdoğan, P. & Aygün, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları, [e-kitap sürümü]. https://ders.eba.gov.tr/ders/proxy/ VCollabPlayer_v0.0.816/index.html#/main/dashboard/3/1/0 sayfasından alınmıştır.
• Kabapınar, Y. (2019). Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi: Hayat bilgisi öğretiminden tarih öğretimine. Ankara: Pegem Akademi.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Krathwohl, D. R. (2002). A revision of Bloom’s Taxonomy: An overview. Theory into Practies, 41(4), 212-218.
• Ocak, G. & Yurtseven, R. (2009). Beşinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(22), 94-109. https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunsobed/issue/50240/648090 sayfasından alınmıştır.
• Oran, M. & Karalı, M. A. (2019). Ortaokul 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı değerlendirme sorunlarının Bloom Taksonomisinde bilişsel alan basamaklarına göre incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 88-104. doi: 10.29065/usakead.635309
• Önal, H. & Kaya, N. (2006). Sosyal bilgiler ders kitaplarının 4 ve 5. sınıf değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 21-37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ baunsobed/issue/50334/651802 sayfasından erişilmiştir.
• Özdemir, S. M., Altıok, S. & Baki, N. (2015). Bloom’un Yenilenmiş Taksonomisine göre sosyal bilgiler öğretim programı kazanımlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 363-375.
• Özkaral, T. C. (2019, Ekim). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan soruların üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. II. Uluslararası Coğrafya Eğitimi Kongresi Bildirileri içinde (s. 219-225). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Savaş, Ö. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme etkinliklerinin güncelleştirilmiş Bloom sınıflamasına göre üst düzey bilişsel beceriler açısından değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: Anadol.
• Ulum, H. (2017). MEB ilkokul 2, 3 ve 4. sınıf Türkçe ders ve çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Usluoğlu, B. (2020). İlkokul 3 ve 4. sınıf matematik ders kitaplarındaki etkinliklerin yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Wilson, L. O. (2001). Anderson and Krathwohl Bloom’s Taxonomy Revised understanding the new version of Bloom’s taxonomy. https://quincycollege.edu/wp-content/uploads/Anderson-and-Krathwohl_Revised-Blooms-Taxonomy.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, C., Kaplan, F., Kuru, H. & Yılmaz, M. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları, [e-kitap sürümü]. https://ders.eba.gov.tr/ders/proxy/ VCollabPlayerv0.0.828/index.html#/main/dashboard/3/1/0 sayfasından erişilmiştir.
• Yılmaz, A. A. & Gazel, A. (2017). Yeniden yapılandırılan Bloom Taksonomisine göre fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 173-186.
• Yılmaz, A., Akbaba, F. D., Halıpınar, F. M., Oral, S. & Ulusoy-Ünlü, A. (2021). Okul öncesi eğitim etkinlik kitabının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 343-385.