Orhun Kitabeleri’nde Yer Alan Değerlerin Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Değerleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 1, 143 - 165, 28.04.2022

Aygün Yıldız , Kerem Çolak

https://doi.org/10.37217/tebd.1024085

Cited By: 1

Öz

Türk tarihinin yapı taşları niteliğinde olan Orhun Kitabeleri, takribi 1300 yıl önce yazılmalarına rağmen içerdikleri ifadeler bakımından güncelliğini koruyan ve günümüze ışık tutan bir yapıya sahiptir. Böyle bir içeriğe sahip olmaları nedeniyle, başta sosyal bilgiler dersi ve diğer disiplinler dâhilinde öğrencilere değerleri kazandırma hususunda fayda sağlayacak bir kaynak olduğu düşünülmektedir. Bu düşünceye istinaden araştırmanın temel amacı, Orhun Kitabeleri’ni Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı içerisinde bulunan değerler açısından incelemektir. Nitel araştırma yaklaşımının uygulandığı bu çalışmada, Orhun Kitabeleri’ni oluşturan; Kül Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi ve Küli Çor adlı yazıtlarda bulunan ifadeler “doküman incelemesi” kapsamında “betimsel analiz” yoluyla çözümlenmiştir. Çalışmanın veri kaynaklarını üç farklı tarihçinin yaptığı çeviriler oluşturmuş ve mezkûr yazıtların ihtiva ettiği veriler “Orhun Yazıtları Analiz Formu” isimli veri toplama aracı ile elde edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, sosyal bilgiler dersi değerlerinin Orhun Kitabeleri’ndeki satırlar içerisinde bulunan değerler ile büyük oranda örtüştüğü gözlenmiştir. Öyle ki, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda bulunan on sekiz değerden, “tasarruf” hariç geriye kalan on yedi değere (adalet, aile birliğine önem verme, bağımsızlık, barış, bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, duyarlılık, dürüstlük, estetik, eşitlik, özgürlük, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik ve yardımseverlik) karşılık gelecek ifadeler kitabelerde geçmektedir. Bu sonuçlara binaen, sosyal bilgiler dersi bazında verilen değer eğitiminde Orhun Kitabeleri’nden faydalanılması gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Orhun Abideleri, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı, Değer, Değer Eğitimi

Examination of the Values in the Orkhon Inscriptions in terms of Social Studies Curriculum Values

Öz

The Orkhon Inscriptions have a structure that maintains its currency and sheds light on the present day in terms of the expressions they contain, although they were written approximately 1300 years ago. Hence, it is thought to be a resource that will help students gain values. Because of this thought, the main purpose of the research is to analyze the values found in the Orkhon Inscriptions in terms of the Social Studies Curriculum values. In this study, qualitative research approach was applied. Expressions found in the Orkhon Inscriptions were analyzed through “descriptive analysis” within the scope of “document analysis”. The data of the study were obtained with the data collection tool called “Orkhon Inscriptions Analysis Form”. As a result of the study, it was concluded that the values of the Social Studies course largely coincided with the values found in the lines in the Orkhon Inscriptions. Out of the eighteen values in the Social Studies Curriculum, the expressions corresponding to the remaining seventeen values, excluding “savings”, are mentioned in the Orkhon Inscriptions. Due to these results, it has been suggested that the Orkhon Inscriptions should be used in the values education given on the basis of the Social Studies course.

Anahtar Kelimeler

Orkhon Inscriptions, Social Studies Curriculum, Value, Values Education

Kaynakça

• Akbaş, Y., Çolak, K. & Durmuş, S. (2020). Content analysis regarding the studies on values and values education in social studies education. International Online Journal of Educational Sciences, 12(2), 282-301.
• Aktepe, V. & Yalçınkaya, E. (2016). Okul ortamında değerler eğitiminin öğrenci görüşlerine göre çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 113-131.
• Albayrak, F. (2017). Köktürk ve Uygur dönemi eserlerindeki değerler ve bu değerlere ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. (Doktora tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Yıldırım, E. & Bayraktaroğlu, S. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Adapazarı: Sakarya Kitabevi.
• Alyılmaz, C. (2004). İpek yolu ve Orhun Yazıtları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 24, 181-192.
• Alyılmaz, S. & Alyılmaz, C. (2014). Eski Türk kadın heykellerinin düşündürdükleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(4), 1-33.
• Başaran, F. (1992). The university students value preferences. Araştırma Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 14, 13-25. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitst ream/handle/20.500.12575/60355/11944.pdf?sequence=1&isAllowed=y sayfasından erişilmiştir.
• Beldağ, A. & Aktaş, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi eser kullanımı: Nitel bir çalışma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 953-981.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Çağlar, A. (2005). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi. M. Sevinç (Ed.), Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar içinde (s. 74-102). İstanbul: Morpa Kültür.
• Çileli, M. (1990). Gençlik değerleri üzerine bir araştırma. İstanbul: Ara.
• Demirtaş, T. (2012). Nasreddin Hoca fıkralarının estetik değeri. (Yüksek lisans tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Dönmez, C. & Altıkulaç, A. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ortaokul T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi konularının öğretiminde tarihsel kaynakların kullanımına yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(3), 923-242.
• Ercilasun, A. B. (1994). Köl Tigin Yazıtları bir nutuk metni midir? TDAY Belleten, 31-39.
• Ergin, M. (2009). Orhun Abideleri (42. b.). İstanbul: Boğaziçi.
• Eryılmaz, Ö. & Çengelci-Köse, T. (2018). Sosyal bilgilerde edebi ürünler ve değerler eğitimi: Küçük prens örneği. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 65-79.
• Kapkın, B., Çalışkan, Z. & Sağlam, M. (2018). Türkiye’de 1999-2017 yılları arasında değerler eğitimi alanında yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 183-207.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Korkmaz, Z. (1995). Türk dili üzerine araştırmalar I-II. Ankara: TDK.
• Kuçuradi, I. (1995). Felsefi açıdan eğitim ve Türkiye’de eğitim. İstanbul: Metafor.
• Kuşdil, M. E. & Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değerler yönelimi ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
• Mert, O., Alyılmaz, S., Bay, E. & Akbaba, S. (2009). Orhun Yazıtları’ndaki toplumsal değerlerin öğretmen adayları tarafından algılanma düzeyi üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 279-287.
• MEB. (2018). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Orkun, H. N. (1994). Eski Türk yazıtları. İstanbul: Türk Dil Kurumu.
• Ögel, B. (2016). Türklerde devlet anlayışı. İstanbul: Ötüken.
• Özer, H. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünlerin kullanımı ve değer aktarımındaki katkılarına yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. (Yüksek lisans tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Öztürk, Y. (Ed.). (2015). Doğu Avrupa Türk mirasının son kalesi Kırım. İstanbul: Çamlıca.
• Refshauge, H. A. (2004). Values in NSW Public Schools. www.education.nsw.gov.au sayfasından erişilmiştir.
• Seyyar, A. (2003). Ahlak terimleri (Ansiklopedik sözlük). İstanbul: Beta.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: theoretical advances and empirical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1-65.
• Şanlı, M. (2021). Orhun Abideleri’nin sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerler bakımından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Şanlı, M. & Köç, A. (2021). Orhun Abideleri’nde sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan ortak değerler. Journal of Innovative Research in Social Studies, 4(1), 48-68.
• Taşağıl, A. (2016). Ergenekon’dan kağanlığa Türk model devleti Göktürkler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları: Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg.
• Terzi, A. (2012). Türk siyaset kültüründe kadınların rolü. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 1(1), 21-22.
• Ustaoğlu-Çelik, A. (2016). Orhun Yazıtları’nın sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerler çerçevesinde incelenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi(55), 47-61.
• Ünlü, İ. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ders materyali olarak edebi ürün kullanımına yönelik görüşleri. International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(22), 120-136.
• Veziroğlu, B. B. (2020). Sosyal bilgiler dersinde Orhun Abideleri’nin değer kazanımına etkisi. (Yüksek lisans tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Veziroğlu, B. B. & Keskin, Y. (2021). Orhun Abideleri’nin sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerler açısından incelenmesi. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 13(50), 214-223.
• Yeşilbursa, C. C. & Sabancı, O. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünlerin kullanımına yönelik görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 19-33.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. b.). Ankara: Seçkin.
• Yıldız, A. (2021). Orhun Yazıtları’ndaki sosyal bilgiler dersi değerleri ve bu değerlere yönelik değer eğitimi etkinliklerinin oluşturulması. (Yüksek lisans tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldız, A. & Çolak, K. (2020). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerler kapsamında Yenisey Yazıtları'nın incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(40), 77-113.