Ortaokul Öğrencilerinin Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisine Yönelik Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 1, 90 - 113, 30.04.2024

Nail Değirmenci , Abdullah İsmet Ünal , Bülent Aksoy

https://doi.org/10.37217/tebd.1319366

Öz

Bu çalışmada ortaokul öğrencilerinin zaman ve kronolojiyi algılama becerilerini yordayacak ve bu konuya ilişkin kapsamı temsil edecek sayıda madde ile geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda ilgili alanyazın ve uzman görüşleri neticesinde ölçek maddeleri oluşturulmuştur. 4’lü Likert tipinde hazırlanan aday ölçek maddeleri 2022-2023 eğitim öğretim yılı 2. döneminde Uşak ilinde öğrenim görmekte olan toplam 514 ortaokul öğrencisine uygulanmıştır. Yapılan AFA neticesinde 5 faktörlü ve 21 maddeden oluşan yapıya ulaşılmıştır. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 21 iken en yüksek puan 84’tür. Ölçeğin geneline ilişkin Cronbach’s Alpha katsayısı .87 olarak hesaplanmıştır. Öte yandan açıklanan toplam varyans %50,79 düzeyindedir. AFA sonucunda elde edilen yapı DFA ile doğrulanmıştır. Analizler neticesinde elde edilen ölçeğin ortaokul öğrencilerinin zaman ve kronolojiyi algılama beceri düzeylerini ölçmek için kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zaman ve kronoloji, Beceri, Ortaokul öğrencisi, Ölçek çalışması, Sosyal bilgiler

A Scale Development Study on Secondary School Students' Ability to Perceive Time and Chronology

Öz

In this study, it was aimed to develop a valid and reliable scale that would predict the time and chronology perception skills of secondary school students and the number of items that would represent the scope of this subject. For this purpose, the scale items were developed based on the relevant literature and expert opinions. The candidate scale items prepared in 4-point Likert type were applied to a total of 514 secondary school students studying in Uşak province in the 2nd semester of 2022-2023. As a result of the EFA, a structure consisting of 5 factors and 21 items was reached. While the lowest score that can be obtained from the scale is 21, the highest score is 84 points. Cronbach's Alpha coefficient for the overall scale was calculated as .87. On the other hand, the total variance explained was 50.79%. The structure obtained as a result of EFA was confirmed with CFA. It was concluded that the scale obtained as a result of the analysis is a valid and reliable measurement tool that can be used to measure the time and chronology perception skill levels of secondary school students.

Anahtar Kelimeler

Time and chronology, Skill, Middle school student, Scale study, Social studies

Kaynakça

• Akbaba, B. (2005). Tarih öğretiminde fotoğraf kullanımı. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 185-197. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59536/856346 sayfasından erişilmiştir.
• Akbaba, B. (2020). Ortaöğretim öğrencilerinin kronolojik düşünme becerileri ve bu becerilerin sınıf düzeyine göre gelişiminin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 45(203), 215-229. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.8631
• Akbaba, B. & Aksoy, B. (2019). Giriş. B. Aksoy, B. Akbaba & B. Kılcan (Ed.), Sosyal bilgilerde beceri eğitimi içinde (s. 10-18). Ankara: Pegem A Yayınları.
• Akbaba, B., Keçe, M. & Erdem, M. (2012). Effect of using multi-media to students’ time chronology skills and perception skills of students’ change-continuity. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 14(2), 237-258. https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/3797 sayfasından erişilmiştir.
• Altun, A. & Kaymakçı, S. (2016). Zaman ve kronolojinin öğretiminde bir materyal: Zaman şeritleri. Turkish History Education Journal, 5(1), 157-192. https://doi.org/10.17497/tuhed.279917
• Aydemir, M. & Adamaz, K. (2017). Sosyal bilgiler öğrenci çalışma kitaplarının sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki beceriler açısından incelenmesi. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 3(1), 106-119.
• Bakker, M. & Wicherts, J. M. (2014). Outlier removal, sum scores, and the inflation of the type I error rate in independent samples t tests: The power of alternatives and recommendations. Psychological Methods, 19(3), 409–427. https://doi.org/10.1037/met0000014
• Brown, A. (2014). Exploratory factor analysis for researchers. London, UK: Routledge.
• Bryne, M. B. (2011). Structural equation modeling with AMOS basic concepts, applications and programming. UK: Routledge.
• Cabrera-Nguyen, P. (2010). Author guidelines for reporting scale development and validation results. Journal of Social Social Work Research, 1, 99-103. http://10.5243/jsswr.2010.8
• Comrey, A. L. & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis (2. b.). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Cook, M. A., Furton, L. M. & Harrington, K. F. (2003). The effect of matrix components on the analysis of volatile organic compounds in air samples by solid phase microextraction. Journal of Chromatography A, 983(2), 247-258.
• Costello, A. B. & Osborne, J. W. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment, Research & Evaluation, 10(7), 1-9. https://doi.org/10.7275/jyj1-4868
• Çelikkaya, T. & Kürümlüoğlu, M. (2019). Ortaokul öğrencilerinin kronoloji becerilerinin saptanmasına yönelik bir çalışma. Turkish History Education Journal, 8(1), 150-173.
• Çiviler, M. (2019). Ortaokul 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin tarihsel düşünme becerilerini geliştirme: Bir eylem araştırması. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Demircioğlu, İ. H. (2005). Sekizinci sınıf öğrencilerinin tarih öğretiminde kullanılan zaman ve kronolojiyle ilgili bazı kavramları anlama düzeyi. Eurasian Journal of Educational Research, 19, 155-163.
• Department for Education England. (2023). National curriculum in England: History programmes of study. England: Londra. https://www.gov.uk/government/publications/national-curriculum-in-england-history-programmes-of-study/national-curriculum-in-england-history-programmes-of-study sayfasından erişilmiştir.
• DeVellis, R. F. (2012). Scale development: Theory and applications (3. b.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Doğanay, A. (2002). Öğretimde kavram ve genellemelerin geliştirilmesi. C. Öztürk & D. Dilek (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 227-255). Ankara: Pegem A Yayınları.
• Fabrigar, L. R. & Weneger, D. T. (2012). Exploratory factor analysis. Oxford: Oxford University Press.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8. b.). New York: McGraw-Hill.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: a simple guide and reference (10. b.) Boston: Pearson.
• Hair, J. F., Anderson, R. E., Tatham, R. L. & Black, W. C. (1998). Multivariate data analysis (5. b.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. & Anderson, R. E. (2014). Multivariate data analysis (7 b.). Harlow: Pearson Education.
• Henson, R. K. & Roberts, J. K. (2006). Use of exploratory factor analysis in published research: Common errors and some comment on improved practice. Educational and Psychological Measurement, 66(3), 393-416. https://10.1177/0013164405282485
• Hodkinson, A. & Smith, C. (2018). Chronology and the new National Curriculum for history: is it time to refocus the debate? International Journal of Primary, Elementary and Early Years, 46(6), 700-711. https://10.1080/03004279.2018.1483804
• Hoodless, P. A. (2002). An investigation into children's developing awareness of time and chronology in story. Journal of Curriculum Studies, 34(2), 173-200. https://doi.org/10.1080/00220270110080962
• Kekeç, M. (2018). Zaman ve kronoloji becerisinin kazandırılmasında modelleme tekniğinin kullanılması. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Maddison, M. (2014). The National Curriculum for History from September 2014: The View from Ofsted. Primary History, 66, 5–7.
• Marancı, Ş. (2018). Fotoğraflarla 7. sınıf öğrencilerinin tarihsel zaman algısı. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu. https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2018a). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2018b). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2018c). T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı (Ortaokul 8. Sınıf). https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• Nunnally, J. C. & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric theory (3. b.). New York: McGraw-Hill.
• O'Brien, R. (2007). A caution regarding rules of thumb for variance inflation factors. Quality & Quantity, 41(5), 673-690.
• Ofsted. (2007). History in the Balance: History in English Schools, 2003–07. London: Ofsted.
• Özen, R. & Sağlam, H. İ. (2011). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler öğretiminde zamanı algılama becerilerinin araştırılması. IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi Kitabı içinde (s. 513-523). İstanbul: Birleşik Yayın Grubu.
• Özmen, C. & Hançer, Ö. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kronolojik düşünme becerilerinin değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 64-84.
• Öztürk, C. (2006). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinler arası bir bakış. C. Öztürk (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi yapılandırmacı bir yaklaşım içinde (s. 18-21). Ankara: Pegem.
• Pala, Ş. M. (2021). The place of change and continuity perception, time and chronology perception skills in the curriculum of the social studies. Review of International Geographical Education, 11(1), 134-150. https://doi.org/10.33403/rigeo.841493
• Safran, M. & Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi. İlköğretim Online, 5(2), 87-109.
• Sağlam, H. & Hayal, M. A. (2015). Sınıf öğretmenlerinin zaman ve kronolojiyi algılama becerisini öğretme deneyimlerine fenomenolojik bir bakış. Turkish History Education Journal, 4(1), 49-66. https://doi.org/10.17497/tuhed.78189
• Schumacker, R. E. & Lomax, R. G. (2010). A beginner’s guide to structural equation modeling. New York/London: Taylor and Francis Group.
• Sel, B. & Sözer, M. A. (2021). A theoretical perspective on teaching time-related skills in social studies. İnönü University Journal of the Faculty of Education, 22(1), 161-196. http://doi.org/10.17679/inuefd.794637
• Stow, W. & Haydn, T. (2000). Issues in the teaching of chronology. J. Arthur & R. Phillips (Ed.), Issues in history teaching içinde (s. 83–97). London: Routledge.
• Şimşek, A. (2007). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin kronolojik algılarının geliştirilmesine yönelik yarı deneysel bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7(1), 589-615.
• Şimşek, A. & Bal, M. S. (2010). Tarih şeridi aracılığıyla öğretmen adaylarının tarihsel zaman algılarının incelenmesi. Journal of Social Studies Education Research, 1, 124-151.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. b.). Boston: Pearson.
• Taşyürek, Z. (2021). Zaman ve kronolojiyi algılama becerisi. T. Çelikkaya & H. Yakar (Ed.), Konu ve beceri temelli sosyal bilgiler öğretimi-1 içinde (s. 231-266). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• TDK. (2023). Zaman. https://sozluk.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Uçarkuş, E. & Yeşilbursa, C. C. (2022). Sosyal bilgiler dersinde farklılaştırılmış öğretimin öğrencilerin zaman ve kronolojiyi anlama beceri erişişine etkisinin ve görüşlerinin incelenmesi. Erzincan University Journal of Education Faculty, 24(1), 72-81. https://doi.org/10.17556/erziefd.886701
• Üztemur, S. (2017). Sosyal bilgiler öğretimi bağlamında tarihi mekânlar ve müze ile eğitim etkinliklerinin geliştirilmesi ve uygulanması: Manisa ili örneğinde bir eylem araştırması. (Doktora Tezi) https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Üztemur, S., Dinç, E. & Acun, İ. (2018). Müzeler ve tarihi mekanlarda uygulanan etkinlikler aracılığıyla öğrencilerin sosyal bilgilere özgü becerilerinin geliştirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 294-324. https://doi.org/10.21764/maeuefd.349442
• Varlıkgörücüsü, N. & Çalışkan, M. (2020). Zaman ve kronolojiyi algılama becerisini nasıl geliştirebilirim? Journal of Ahmet Keleşoğlu Education Faculty, 2(2), 194-209. http://doi.org/10.38151/akef.2020.4
• Wood, S. (1995). Developing an understanding of time – sequencing issues. Teaching History, 79, 11–14.
• Worthington, R. L. & Whittaker, T. A. (2006). Scale development research: A content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34, 806-838. https://doi.org/10.1177/001100000628812
• Yeşilbursa, C. C. & Sabancı, O. (2009). Öğrencilerde tarihsel zaman ve kronoloji farkındalığını geliştirmede hikâyelerin kullanımı. The First International Congress of Educational Research’te sunulmuş bildiri. Çanakkale, Türkiye.
• Zayimoğlu-Öztürk, F. & Öztürk, T. (2018). Sosyal bilgiler dersinde zaman kapsülü kullanımına yönelik öğrenci tutumlarının ve görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 52-71.