Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Algıları

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 3, 1759 - 1780

Cansu Bartın Savran , Turhan Çetin

https://doi.org/10.37217/tebd.1503176

Öz

Bu araştırma sosyal bilgiler öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin algılarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda 2021-2022 eğitim öğretim yılında, Ankara’daki devlet üniversitelerinden birinin eğitim fakültesinde öğrenim gören 4. sınıf sosyal bilgiler öğretmen adaylarının 15’iyle görüşülmüştür. Araştırmada temel nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Görüşmelerde veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanan görüşme formu kullanılmıştır. Görüşme formu alan uzmanları görüşleri ve alanyazın taraması kapsamında oluşturulmuştur. Görüşme formu yarı yapılandırılmış açık uçlu 18 sorudan oluşmaktadır. Görüşmeler yüz yüze görüşme ve internet üzerinden ses kaydı alınarak yapılmıştır. Soruların geçerlik ve güvenirliği uzman görüşleri ile sağlanmıştır. Veri analizi yapılırken derinlemesine bilgi elde edilmesi amacıyla yapılan görüşmelerin yorumlanmasında nitel veri analizlerinden biri olan içerik analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının büyük çoğunluğunun toplumsal cinsiyet eşitliğini savunduğu ve yine büyük kısmının toplumsal cinsiyet rollerinde de eşitlikçi bir yaklaşımı tercih ettiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, Toplumsal cinsiyet eşitliği, Öğretmen adayları, Cinsiyet rolleri

Gender Equality Perceptions of Prospective Social Studies Teachers

Öz

This study aims to reveal the pre-service social studies teachers perceptions of gender equality. For this purpose, 15 of the 4th grade pre-service social studies teachers studying at the faculty of education of one of the state universities in Ankara in the 2021-2022 academic year were interviewed. In the research, basic qualitative research design was used. The interview form prepared by the researcher was used as a data collection tool in the interviews. The interview form was developed based on the opinions of field experts and literature review. The interview form consisted of 18 semi-structured open-ended questions. Interviews were conducted face-to-face or online with voice recording. The validity and reliability of the questions were ensured by expert opinions. In order to obtain in-depth information during data analysis, content analysis, one of the qualitative data analyses, was used to interpret the interviews. As a result of the research, it was found that the majority of pre-service social studies teachers advocated gender equality and most of them preferred an egalitarian approach in gender roles.

Anahtar Kelimeler

Social studies, Gender equality, Prospective teachers, Gender roles

Kaynakça

• Akay-Şahin, M. & Açıkalın, M. (2024). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki biyografilerin incelenmesi: Kadın şahsiyetler biyografilerde nasıl tanıtılıyor? KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi, 10(1), 241-282. https://doi.org/10.21798/kadem.2024.152
• Akbulut-Uzun, Y. (2020). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine dair görüşleri. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 6(2), 163-184. https://doi.org/10.47615/issej.804999
• Aşcı, F. (2020). Cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet kalıp yargıları (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Atauz, A., Çakır, H. E., Gürel, I., & Otaran, N. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği: Kadına yönelik aile içi şiddetin önlenmesi projesi. https://vatandas.jandarma.gov.tr/KYSOP/uzaktan_egitim/ Documents/1%20TCE.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Başaran, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Bayrakçeken-Tüzel, G., Soyseçkin-Ceylan, S. İ., Şilliler-Tapan, D., & Özvardar, K. (2019). Toplumsal cinsiyete dayalı iletişim rehberi. European Union: STGM. https://www.stgm.org.tr/en/node/590 sayfasından erişilmiştir.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet: “Bize yüklenen roller” (K. Ay, Çev.). KADAV.
• Chanter, T. (2019). Toplumsal cinsiyet (M. Erguvan, Çev.). Ayrıntı.
• Dikmenli, Y. & Sönmez, K. (2021). İlkokul sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(1), 434-458. https://doi.org/10.30703/cije.732000
• Dökmen, Z. Y. (2019). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi.
• Geriş, M. (2022). Sosyal bilgiler derslerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliği konularına yönelik farkındalık geliştirme: Kadına yönelik şiddet ve cinsiyet ayrımcılığı örnekleri (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Gümüşoğlu, F. (2016). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet 1928’den günümüze. Tarihçi.
• Karaboğa, T. M. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet rolleri. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15[10. Yıl Özel Sayısı], 4847-4881. https://doi.org/10.26466/opus.686709
• Karaçalı-Taze, H. (2018). Toplumsal cinsiyet perspektifinden bir sosyal bilgiler ünitesi tasarımı ve öğretimi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Kaşdarma, E. (2023). Değerler ile toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin geleneksel tutum arasındaki ilişkide toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının aracı etkisi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 10(2), 57-67. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cybd/issue/80802/1272765 sayfasından erişilmiştir.
• Kümbetoğlu, F. B. (2023). Toplumsal cinsiyet çalışmaları eğitimleri. Antropoloji ve Kültürel Bakış Dergisi, 2, 35-50. https://antropolojidernegi.org/wp-content/uploads/2024/03/1-Antropoloji-Dergi-2.SAYI-Tum-Sayfalar.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/ 201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0 M%20PROGRAMI%20.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Merma-Molina, G., Urrea-Solano, M., & Hernández-Amorós, M. J. (2023). The integration of gender equality (SDG 5) into university teaching: The view from the frontline. Innov High Education, 49, 419–452. https://doi.org/10.1007/s10755-023-09668-3
• Onurluer, E. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının toplumsal cinsiyet algılarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Önsan, Ö. & Uygun, K. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin toplumsal cinsiyet algıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 99-114. https://dergipark.org.tr/en/pub/usaksosbil/issue/59466/812090 sayfasından erişilmiştir.
• Özçelik, Ş. (2018). Cinsiyet ayrımında evrensel normların oluşması ve toplumsal cinsiyet. Smart of Journal, 13, 860-875. https://doi.org/10.31576/smryj.122
• Özdemir-Yılmaz, E. (2019). Sosyal bilgiler dersi ile bütünleştirilmiş toplumsal cinsiyet temelli etkinliklerin toplumsal cinsiyete dayalı meslek seçimine yönelik tutumlara etkisi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative research. John Wiley & Sons.
• Seçgin, F. & Tural, A. (2011). Sınıf öğretmenliği bölümü öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. e-Journal of New World Sciences Academy Education Science, 6(4), 2446-2458. https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsaedu/issue/19818/212023 sayfasından erişilmiştir.
• Tezer-Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. FE Dergi, 2(2), 65-74. https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000033
• Uluşen, M. (2010). Sağlık çalışanlarının ve toplumun toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili duyarlılığı (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Wiesner-Hanks, E. M. (2020). Tarihte toplumsal cinsiyet (M. Ç. Şenerdi, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür.
• Yeşil, A. (2020). Ortaokul öğrencilerinde toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığı oluşturmaya yönelik bir eylem araştırması (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.