Erken Cumhuriyet Dönemi Tiyatro Oyunlarında Köken ve Medeniyet Miti

Yıl 2020, Sayı: 30, 17 - 34, 07.07.2020

İstek Serhan Erbek

https://doi.org/10.26650/jtcd.746119

Öz

Bu çalışmada Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yeni rejimin kutsal anlatıları haline gelen köken ve medeniyet mitinin, Erken Cumhuriyet Dönemi tiyatro oyunlarındaki izleri görünür kılınmaya çalışılacaktır. Ulus devletlerin inşa süreçlerinde, kolektif kimliğin yaratılmasında ve tarih yazımında önemli bir işlevi olan köken ve medeniyet mitinin, Türk kimliğinin inşa sürecine katkıları tartışılacak ve sanatsal alandaki etkileri ele alınacaktır. Ulus inşa sürecinin, dönemin tiyatro eserlerine nasıl yansıdığı, devlet ve tiyatro arasında kurulan ilişki, ulus devlet ideolojisinin gerekliliği haline gelen köken ve medeniyet mitinin dönemin oyun yazarlarını nasıl etkilediği ve bu yazarların eserlerini oluştururken siyasal mitlere hangi eksende ihtiyaç duydukları oyunlardan örneklerle analiz edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi, Siyasal Mitler, Ulus Devlet İdeolojisi, Faruk Nafiz Çamlıbel, Behçet Kemal Çağlar

The Myth of Origin and Civilization in the Early Republican Era Theatre Plays

Öz

In this article, traces of the myth of origin and civilization, which became the sacred narratives of the new regime at the time of the proclamation of the Republic, will be revealed through Early Republican Era theatre plays. The article will emphasize the contribution that the myth of origin and civilization made to the process of construction of Turkish identity, as well as the effective part that it played throughout the nation-state building process by its creation of collective identity and historiography as well as its effect on the field of art. Furthermore, this paper will use examples from theatre plays of the period to analyze the reflections of the process of nation-building upon the theatre plays of the era, and to examine the relationship between the state and the theatre as well as the effects of the myth of origin and civilization (a necessity for the nation-state ideology) on the playwrights of that time. In addition, the way in which political myths become a necessity for playwrights will also be analyzed. 

Anahtar Kelimeler

Early Republican Era, Political Myths, Nation State Ideology, Behçet Kemal Çağlar, Faruk Nafiz Çamlıbel

Kaynakça

• Aktar, Cengiz. “Osmanlı Kozmopolitizminden Avrupa Kozmopolitizmine Giden Yolda Ulus Parantezi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Aşkun, Vehbi Cem. Oğuz Destanı. İstanbul: Milli Mecmua Matbaası, 1935.
• Aydın, Suavi. Modernleşme ve Milliyetçilik. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1993.
• Cassirer, Ernst. Devlet Efsanesi-İnsan Üstüne Bir Deneme, çev. Necla Arat. İstanbul: Say Yayınları, 2005.
• CHP. Halkevleri 1932-1935: 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı. Ankara: 1935
• Çeçen, Anıl. Halkevleri. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1990.
• Erbay, Fethi ve Erbay, Mutlu. Cumhuriyet Dönemi (1923-1938) Atatürk’ün Sanat Politikası. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2006.
• Firidinoğlu, Nilgün “Tanzimat’tan Erken Cumhuriyet’e Tiyatro ve Eğitim İlişkisi: Mektep Temsilleri (18961936)”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2015.
• Hayri, Münür. “Bugünkü Manasiyle Tiyatro Nedir?”, Ülkü Halkevleri Mecmuası 18 (1934). İsmet, A.. Sümer Ülkerleri. İstanbul: Ülkü Kitaphanesi, 1934.
• Kadıoğlu, Ayşe. “Milliyetçilik-Liberalizm Ekseninde Vatandaşlık ve Bireysellik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Kalkan, Saim Kerim. “Cumhuriyet Devrinde Tiyatro Hareketleri ve Halkevleri” Yeni Türk 71 (1938).
• Kemal, Behçet. Çoban. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası, 1933.
• Kemal, Behçet. “Gönüllü Sanat”, Ülkü Halkevleri Mecmuası 23 (1935).
• Kemal, Behçet. “Güzel san’at kıtası”, Anayurt: Haftalık İlim ve Sanat Gazetesi 6 (1933).
• Koçak, Cemil. “Kemalist Milliyetçiliğin Bulanık Suları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Mardin, Şerif. Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991. Nafiz, Faruk. Özyurt. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası, 1932.
• Nafiz, Faruk. Akın. İstanbul: Devlet Matbaası, 1932. Orkun, Hüseyin Namık. “Bir Oğuz Efsanesi”, Ülkü Halkevleri Mecmuası 34 (1935).
• Öztürkmen, Arzu. Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 1998.
• Siyavuşgil, Sabri Esat. “İstanbul’da Karagöz, Karagöz’de İstanbul”, Karagöz Kitabı, Derleyen Sevengül Sönmez, 104-118. İstanbul: Kitabevi, 2005.
• Smith, Anthony D.. Millî Kimlik, çev. Bahadır Sina Şener. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Smith, Anthoy D.. Ulusların Etnik Kökeni, çev. Hülya Kendir, Sonay Bayramoğlu. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2002.
• Şener, Sevda. Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1999.
• Şimşek, Sefa. Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi Halkevleri 1932-1951. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2002.
• Ünlü, Barış. Türklük Sözleşmesi. Ankara: Dipnot Yayınları, 2018.