An Anti-theatrical Dream: Theatre Without Human

Yıl 2023, Sayı: 37, 36 - 43, 21.12.2023

Melike Saba Akım

https://doi.org/10.26650/jtcd.1342205

Öz

This study explores the roots of contemporary experimental theatrical productions in which the human-actor is removed from the stage as a reflection of post-human thought. The idea of withdrawing the human-actor from the theatre stage is seen in the article as an anti-theatrical position because it leads to a deformation of the ontic components of theatre, the actor, and the audience pair. The first part of the article, entitled “Roots,” presents the perspectives of influential figures including Heinrich Wilhelm von Kleist, Charles Lamb, Maurice Maeterlinck, Gordon Craig, and Vsevolod Meyerhold, who each approached the concept of human-free theatre in different ways. In the second part of the article, titled “Today,” we explore the current state of this vision and the performances involving animate and inanimate entities replacing the human-actor on the stage, respectively: Heiner Goebbels’ Stifters Dinge, Romeo Castellucci’s The Rite of Spring, Rimini Protokoll’s Uncanny Valley, and Rimini Protokoll’s Temple du Présent.

Anahtar Kelimeler

Anti-theatricality, Human-actor, Über-marionette, Robot, Digital theatre

Karşı-Teatral Bir Düş: İnsansız Tiyatro

Öz

Bu çalışma, insan-sonrası [post-human] düşüncenin bir yansıması olarak, insan-oyuncunun tiyatro sahnesinden kaldırıldığı çağdaş deneysel teatral girişimlerin köklerini soruşturmayı amaçlar. İnsan-oyuncunun tiyatro sahnesinden geri çekilmesi fikri, tiyatronun ontik bileşenlerinden oyuncu ve seyirci çiftinin deformasyonuna sebep olduğundan, makalede karşı-teatral bir tutum olarak ele alınmıştır. Makalenin “Kökler” başlıklı birinci bölümünde, insansız tiyatro tahayyülünü farklı biçimlerde mesele edinen Heinrich Wilhelm von Kleist, Charles Lamb, Maurice Maeterlinck, Gordon Craig ve Vsevolod Meyerhold gibi öncü isimlerin görüşlerine yer verilmiştir. Makalenin “Bugün” başlıklı ikinci bölümündeyse, bu tahayyülün vardığı noktada, sahnede insan-oyuncunun yerini alan canlı ve cansız varlıkların yer aldığı gösterimlere —sırasıyla: Heiner Goebbels, Stifters Dinge [Stifter’in Şeyleri]; Romeo Castellucci, The Rite of Spring [Bahar Ayini]; Rimini Protokoll, Uncanny Valley [Tekinsiz Vadi]; Rimini Protokoll, Temple du Présent’a [Şimdinin Tapınağı]— değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karşı-teatrallik, İnsan-oyuncu, Üst-kukla, Robot, Dijital tiyatro

Kaynakça

• Akım, Melike Saba. “Teatrallik / Karşı-teatrallik”, Logostan Kurtulmak: 20. Yüzyıl Dramında Karşı-Anlatı içinde, 52-60. İstanbul: Habitus, 2022. google scholar
• Barish, Jonas. Antitheatrical Prejudice. Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1985. google scholar
• Bilgin, Mesrure Melis. “Dijitalleşen Sahne Sanatları Deneyimi”, Dijital Dönuşumun Kultur ve Sanat Üzerindeki Yansımaları içinde, editör Canan Arslan, 71-86. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021. google scholar
• Caballar, Rina Diane. “What is the Uncanny Valley”, IEEE Spectrum. Erişim 6 Haziran 2023, https://spectrum.ieee.org/what-is-the-uncanny-valley. google scholar
• Craig, Edward Gordon. “The Actor and the Über-Marionette”, Edward Gordon Craig - A Vision of Theatre içinde, yazan Christopher Innes, İngiltere: Routledge, 2004. google scholar
• Çetin, Ferdi. “A Real-time Encounter: Temple du present”, (Non)Human Bodies in Various Contexts içinde, editör İ. B. Tekin & Ö. Sözalan, 129-136. Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Warszawa, Wien: Peter Lang, 2022. google scholar
• Çetin, Ferdi. “Tiyatroda Namevcudiyet Estetiği: Heiner Goebbels Oyunları”. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2019. festival-automne.com. Erişim 08.07.2023, https://www.festival-automne.com/en/edition-2014/romeo-castellucci-sacre-printemps. google scholar
• Gürün, Dikmen. “Oscar Wilde ve E. Gordon Craig: Tiyatro Sanatı Üstüne”, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 0/1, (Aralık 2011): 39-53. google scholar
• Kaegi, Stefan. “Solo for an Octopus”, Rimini-Protokoll, Erişim 13 Temmuz 2023, https://www.rimini-protokoll.de/website/en/project/temple-du-present#project-slides. google scholar
• Lamb, Charles. “On the Tragedies of Shakespeare, Considered with Reference to Their Fitness for Stage Representation”, Lamb’s Criticism: A Selection From the Literary Criticism of Charles Lamb içinde, editör E.M.W. Tillyard, 34-57. İngiltere: Norwood Editions, 1977. google scholar
• Manuel, Pedro. “Theatre Without Actors: Rehearsing New Modes of Co-Presence”, Doktora tezi, Utrecht University, Hollanda, 2017. https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/358079. google scholar
• Marranca, Bonnie. Ecologies of Theater. New York: PAJ Publications, 2012. google scholar
• Meyerhold, V. Tiyatro-Devrim ve Meyerhold, der. Ali Berktay. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 1997. google scholar
• Mori, Masahiro. “The Uncanny Valley”, Energy 7, (1970): 33-35. rimini-protokoll.de. Rimini Protokoll. Erişim 17.07.2023, https://www.rimini-protokoll.de/website/en/project/temple-du-present. google scholar
• Şener, Sevda. Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Ankara: Dost Kitabevi, 2008. google scholar
• Stein, Gertrude. “Plays”, Look at Me Now and Here IAm: Writings and Lectures 1909-45 içinde, 59-83. Londra: Penguin Books, 1990. google scholar
• Von Kleist, Heinrich. “On the Marionette Theatre”, çeviren Thomas G. Neumiller. The Drama Review 16/3, (1972): 22-26. doi:10.2307/1144768. google scholar