KÜTAHYA'DA SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ ESNASINDA KULLANILAN MALZEMELER

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1861 - 1880, 15.09.2017

Münire Baysan

Öz

Hastalıklardan ve hastalığa sebep olan
unsurlardan korunma, sağlıklı yaşama, bu sağlığı daim kılma çabası tarihin her
devrinde insanının temel uğraşılarından olmuştur. Türk kültürünün Orta Asya
coğrafyasından getirdiği önemli unsurlarından birisi olan Sağaltma ocakları da
bu gayret ve arayış neticesinde ortaya çıkmış, varlığını ve işlevini günümüze
kadar sürdürmüştür.

Sağaltma ocaklarında hastalığın teşhis ve
tedavisinde Eski Türk inanç yapısına dair pek çok uygulama dikkati çekmektedir.
Kütahya’da hastalık tedavisinde önemli bir işleve sahip olan ocaklarda
kullanılan malzemelerde de eski Türk inanç sisteminin izlerini görmek
mümkündür.

Bu çalışmada ocakların tedavi için tercih
ettikleri nesneler, bunların eski Türk inanç yapısı ile bağlantıları ve bu
uygulamalara dair örnekler ele alınmıştır. Saha çalışması neticesinde elde
edilen uygulamaları derleme esnasında, karşılıklı görüşme ve gözlem metodu
kullanılmıştır. Ocaklarda tedavi esnasında tercih edilen eşyaların türü ve
kullanım şekline bakıldığında bunları tesadüfü olmadığı ve eski Türk inanç
sisteminin uzantıları olan su, ocak, ateş, demir, ağaç ve taş kültüne ait
unsurlar olduğu görülür.

Anahtar Kelimeler

Kütahya, Ocak, Hastalık, Tedavi, Tedavi Araçları

Kaynakça

• AKMAN, E. (2007). Türk Halk Hekimliğinde Ocaklık Geleneği ve Safranbolu’daki Ocaklar, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:15, No:1. ALTUN, A. (1981). Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi. İstanbul: Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan. BAŞAR, Z. (1982). Şifalarına İnanılan Kutsal Sular.Ankara: Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları. BAYSAN, M. (2016). Kütahya ve Yakın Çevresinde Halk Hekimliği İle Ocak Kültü. Yayınlanmamış Doktora Tezi .Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. BORATAV, P. N. (2013). 100 Soruda Türk Folkloru, Ankara: Bilgesu Yayınevi. BULUÇ, S. (1979). Şaman, İstanbul :İslam Ansiklopedisi. Cilt XI.Milli Eğitim Basımevi, 310-335 DUVARCI, A. (1990). Halk Hekimliğinde Ocaklar. Mili Folklor Dergisi, Eylül 7. ELİADE, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. ERGUN, P. (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. EVREN, A. (1951). Konya’da Ocaklar, Irvasalar, Tekkeler, Türbeler. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 2, 28: 439–440. İNAN, A. (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara :Türk Tarih Kurumu Basımevi. KALAFAT, Y. (2015). Türk Kültürlü Halklarda Mitik-Mistik Kavşakta Su, Ankara : Türk Halk Bilimi Araştırma Strateji Kültür Merkezi Dizisi XXXIII. KILIŞ, S. (2012). Çocuk Sahibi Olmak İçin Dinsel Sihirsel Bir Uygulama: Irk Atma Ocağı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşı Veli Araştırmaları Dergisi,63,297-310. KUMARTAŞLIOĞLU, S. (2015). Fatma Ana Üzerine Anlatılar Efsaneler, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi C.3 ,6, 106-115. KUMARTAŞLIOĞLU, S. (2012). Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. ÖGEL, B. (1993). Türk Mitolojisi. Ankara : Türk Tarih Kurumu Basımevi. C. I ÖGER, Â. (2010). Tarsus ve Çevresinde Sağaltma Ocakları ve Bunlara Bağlı Uygulamalar, Turkish Studies, 5, 1231-1246 ÖZTELLİ, C. (1974). Anadolu’da Şamanlığın İzleri. Ankara: I. Uluslararası Türk Folklor Semineri, Başbakanlık Basımevi. ÖZTÜRK, Ö. (2016). Dünya Mitolojisi. Ankara: Nika Yayınevi. RADLOFF, W. (2012). Türklük ve Şamanlık. İstanbul : Örgün Yayınevi. ROUX, J. P. (2015). Eski Türk Mitolojisi. Ankara: Bilgesu Yayıncılık. SOYER ZEYREK, Ö. (2015). XVIII. Yüzyılda Kütahya Vakıflarının Sosyal ve Ekonomik Hayata Katkıları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü TANYU, H. (1968). Türklerde Taş İle İlgili İnançlar, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, LXXI TANYU, H. (1982). Fatma Anamız ve El İle İlgili Araştırmalar, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları. TAŞ, H. (2002). Bursa Folkloru, Bursa: Gaye Kitabevi. TÜRKAN, K. (2012). Türk Dünyası Masallarında Su Kültü. Milli Folklor Dergisi, S.93 Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü(2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, III E-F TÜRKMEN, F. (2014). Geleneklerde ve İnançlarda Demir. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/1, s.1-8. ÜÇER, M. (1975). Anadolu Folklorunda “Fadime Ana”. Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 147-156. YARDIMCI, M. (2011). Yer Su Kültünün Geleneksel Kültürümüz Üzerine Yeri ve Şiirimiz Üzerine Yansıması, VIII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. YILDIZ, H. D. (1981). Kütahya Tarihçesi. İstanbul: Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan.