MÜFİDE FERİT TEK’İN AYDEMİR ROMANINDA TÜRK MİTOLOJİSİNE AİT MOTİFLER

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 3, 1003 - 1020, 15.09.2024

Ece Ekşi , Yakup Çelik

https://doi.org/10.7884/teke.1490720

Öz

Müfide Ferit Tek, II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet Devirleri’nin aktif kadın kalemlerindendir. Millî Mücadele, kadın hakları ve siyasi konular ağırlıklı olmak üzere pek çok alan hakkında düşünce yazıları yazmıştır. Öne çıkan romanı Aydemir’dir. Bu eser tezli roman örneklerinden biridir. Romanın tezini Türk birliği düşüncesi oluşturur. Bu düşünce kurmaca vakaya dönüştürülürken Türk mitolojisinden motifler romana aksetmiştir. Bu çalışmada, romanda yer alan Türk mitolojisine ait motifler tek tek ele alınmış ve motiflerin altında yatan anlamlar ortaya çıkarılmıştır. Romanın başkişisi olan Demir ile romanın kurmaca vakası mitolojik motiflerle ilişkilendirilmiş, Türk inanışı ve düşüncesine bağlı olan Müfide Ferit Tek’in romanına yansıyan mitolojik motifleri ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bu bağlamda kahramana yüklenen milletinin koruyucusu ve kurtarıcısı olma özelliği; “ay”, “demir”, “bilgelik” ve “12 sayısı” sembolleri ile açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müfide Ferit Tek, Aydemir, Türk mitolojisi, mitolojik motifler

MOTIFS OF TURKIC MYTHOLOGY IN MÜFİDE FERİT TEK’S NOVEL AYDEMİR

Öz

Müfide Ferit Tek, was one of the active women writers of the Second Constitutional Monarchy and Republic periods. Her prominent novel is Aydemir. The idea of Turkic unity constitutes the thesis of the novel. While this idea was transformed into a fictional case, motifs from Turkic mythology were reflected in the novel. In this study, the motifs of Turkic mythology in the novel were analysed one by one and the underlying meanings of the motifs were revealed. The protagonist of the novel, Demir, and the fictional case of the novel were associated with mythological motifs, and it was aimed to reveal the mythological motifs reflected in the novel of Müfide Ferit Tek, who is connected to Turkish belief and thought. In this context, the characteristic of being the protector and saviour of the nation attributed to the protagonist was explained with the symbols of "moon", "iron", "wisdom" and "number 12".

Anahtar Kelimeler

Müfide Ferit Tek, Aydemir, Turkic mythology, mythological motifs

Kaynakça

• Akdik, H. M. (2020). Servet-i Fünun edebiyatının göğe yükselen düşleri: Ay ve güneş imgelerinde mitolojik tahayyül. Yeni Türk Edebiyatı, (22), 103-127.
• Akyüz, Ç. (2010). Türk-İslam kültüründe ay motifi [Bildiri sunumu]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara.
• Arslan, C. (2000). Türk yaratılış mitolojilerindeki farklılıklar (Farklı unsurlar). Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 573-585.
• Bayat, F. (2005). Mitolojiye giriş. Çorum: Karam Yayınları.
• Boratav, P. N. (2012). Türk mitolojisi. Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2019). Türk edebiyatının mitolojik kaynakları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Esin, E. (2001). Türk kozmolojisine giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eyüboğlu, İ. Z. (1987). Anadolu inançları Anadolu mitolojisi. İstanbul: Geçit Kitabevi.
• Güngör, E. (2021). Bozkır Türk kültüründe mitolojik demir ve kutsal efendileri. Ortaçağ Araştırmaları Dergisi, 4(2), 235-243.
• Kaplan, M. (2002). Aydemir. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kayalı, Y. ve Büyükbahçeci, E. (2018). Türk ve Hint mitolojilerinde doğa fenomenleri: Güneş ve ay. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 1168-1183.
• Köprülü, M. F. (2007). Bugünkü edebiyat. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Necatigil, B. (2022). Mitologya. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2002). Alevî ve Bektaşî inançlarının İslâm öncesi temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ögel, B. (1993). Türk mitolojisi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Roux, J. P. (2011). Eski Türk mitolojisi. (Çev. M. Y. Sağlam). Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Saçıl, T. İslamiyet öncesi Türk kültüründe sayılar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tek, M. F. (2002). Aydemir. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Tökel, D. A. (2001). Sanat ve edebiyatın kaynağı olarak mitler. Bilig, 16, 59-81.
• Uraz, M. (1994). Türk mitolojisi. İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
• Yılmaz, S. (2014). Türk mitolojisinde bilgelik kavramı. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB), 233-25.