1930 - 1960 YILLARI ARASINDA TARİHİ YARIMADA’DA GERÇEKLEŞTİRİLEN İMAR POLİTİKA VE UYGULAMALARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, , 411 - 456, 28.07.2023

Ayşe Kapucu Yavuz , Burak Hamza Eryiğit

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1211644

Öz

İmar uygulamalarının sahip olduğu estetik biçim ve algılar şehirlerin karakteristik yapısını betimlemede etkili olduğu gibi, içinde barındırdığı toplumun yaşam biçimine dair ipuçları da vermektedir. Bu hususta geçmiş ve gelecek arasındaki ilişkinin kuruluş biçimi açısından İstanbul önemli bir araştırma mekânıdır. Çeşitli imar uygulamaları aracılığı ile İstanbul’un kent formunda değişimlerin gerçekleştiği dönemlerden biri Cumhuriyet sonrası modernleşme politikalarının gelişmesiyle başlamıştır. Başkentin Ankara’ya taşınması ve Belediye Kanunu’nun çıkması gibi uygulamalar, İstanbul’un imarında yeni politikalar geliştirilmesini beraberinde getirmiştir. Bu çalışma, Tarihi Yarımada bölgesinde 1930–1960 yılları arasında, imar politika ve uygulamalarını konu almaktadır. Bölgenin geçirdiği değişiklikleri değerlendirerek bugün ve geçmiş arasında ilişki kurmak, bugünün koşulları ile süreci yeniden ele alarak fiziki ve sosyal anlamda oluşan değişimi ve sonuçlarını ortaya koyarak geleceğe yönelik adımlara katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmanın kapsamı ve sınırlılıkları Tarihi Yarımada bölgesi ve 1930-1960 yılları zaman aralığı olarak belirlenmiştir. Nitel araştırma yöntemleriyle tarihsel analiz yapılarak, belgeler ve görsel kayıtlar incelenmiştir. Bulgular analiz edilip öneriler geliştirilerek çalışma sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arkeolojik bölge, imar uygulaması, İstanbul, Tarihi Yarımada, yerel yönetimler.

Kaynakça

• Agache, A. (1934). Büyük İstanbul Tanzim ve İmar Programı. İstanbul Belediye Matbaası - Özler, Ş. (Der. 2007). Cumhuriyet dönemi İstanbul planlama raporları 1934-1995 içinde. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• Akın, O. (2012). İstanbul kentinin değişim öyküsü. Mimarist Dergisi, 12(45).
• Aköz, S. (2018). Politika kavramının siyaset kavramı yerine kullanılması ve bilimsellik tartışmaları bağ-lamında devlet olgusuyla ilişkisi. Van YY Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(5).
• Arif, B. (1931). İstanbul’un imarı hakkında notlar. Arkitekt Dergisi, 5.
• Aydemir, I. (2008). İki Fransız mimar Henri Prost ve August Perret’in İstanbul ile ilgili çalışmaları. Me-garon İTÜ Mimarlık Dergisi, 3(1).
• Batal, S. (2016). Türkiye’de yerel yönetimlerin görev tanımıda yeni bir misyon: kent kültürü kazandır-ma ve kentlileştirme. Kent Kültürü ve Kentlilik Bilinci Sempozyumu.
• Bilsel, C. (2010). Türkiye’de şehircilik yarışmalarının ilk 30 yılı. Planlama Dergisi (TMMOB Yayını) 50.
• Bozlağan, R. (2012). İstanbul, derinlik, değişim ve güç. Hayat Yayınları.
• Cansever, T. (2013). İstanbul’u anlamak, Timaş Yayınları.
• Coşkun, H. ve Doğrusöz, U. (2018). 20. yüzyılın başlarında İstanbul Tarihi Yarımada’da Henri Prost dönemi planlamaları; Prost sonrası 1950’lerden itibaren kentin morfolojik dönüşümü. II. Kentsel morfoloji sempozyumu bildiri kitabı; değişkent, değişen kent, mekan ve biçim.
• Daver, A. (1944). Dünkü, bugünkü, yarınki İstanbul. İstanbul Radyosundan Konuşmalar, (Lütfü Kırdar basın açıklaması basımı). İstanbul Belediyesi Matbaası.
• Demiren, Ş. (1949). Le Corbusier ile Mülakat. Arkitekt Dergisi, 11-12.
• Duranay, N., Gürsel, E. ve Ural, S. (1972). Cumhuriyet’ten bu yana İstanbul planlaması, Mimarlık Dergisi, 7 - Özler, Ş. (Der. 2007). Cumhuriyet dönemi İstanbul planlama raporları 1934-1995 içinde. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• Duverger, M. (1984). Politikaya giriş. Varlık Yayınları.
• Elgötz, H. (1934). İstanbul Şehrinin Umumi Planı, İstanbul Ahmet Sait Matbaası. - Özler, Ş. (Der. 2007). Cumhuriyet Dönemi İstanbul Planlama Raporları 1934-1995 içinde. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• Embarq Türkiye, (2014). Tarihi Yarımada yayalaştırma projesi mevcut durum değerlendirme raporu.
• Ersoy, M. (2016). Kentsel planlama kuramları, İmge Kitabevi.
• Galip, F. (1931). Şehrin imarı ve belediye. Arkitekt Dergisi, 9.
• Gül, M. (2015). Menderes dönemi İstanbul’unda imar hareketleri ve arka planı. Büyük İstanbul Ansik-lopedisi - Osmanlı’dan Cumhuriyet’e planlama, 8.
• Gül, M. (2018). Modern İstanbul’un Doğuşu, Bir Kentin Dönüşümü ve Modernizasyonu. Sel Yayıncı-lık.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2011). İstanbul Tarihi Yarımada Yönetim Planı.
• Jüri Komisyonu Raporu. (1935). İstanbul Şehir Planı. Arkitekt Dergisi, 1935-02.
• Kapani, M. (2014). Politika bilimine giriş. Bilgi Yayınevi.
• Keleş, R. (1997). Kentleşme politikası. İmge Kitabevi.
• Kuban, D. (1970). İstanbul’un tarihi yapısı. Mimarlık Dergisi/5. - Özler, Ş. (Der. 2007). Cumhuriyet dönemi İstanbul planlama raporları 1934-1995 içinde. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• Kuban, D. (1998). Kent ve mimarlık üzerine İstanbul yazıları. Yapı Endüstrisi Merkezi Yayınları.
• Kubat, A. S. (2018). İstanbul Tarihi Yarımada, morfogenetik yapısı ve dönüşüm süreci. II. Kentsel Mor-foloji Sempozyumu Bildiri Kitabı; Değişkent, Değişen Kent, Mekan ve Biçim.
• Ökten, S. ve Can, A. A. (2002). Türkler, fetihten günümüze İstanbul kent mekânının oluşumu. Yeni Türkiye Yayınları.
• Prost, H. (1937a). İstanbul’un nazım planını izah eden rapor. İstanbul Belediyesi. - Özler, Ş. (Der. 2007). Cumhuriyet Dönemi İstanbul Planlama Raporları 1934-1995 içinde. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• Prost, H. (1937b). İstanbul hakkında notlar. İstanbul Belediye Matbaası. - Özler, Ş. (Der. 2007). Cum-huriyet dönemi İstanbul planlama raporları 1934-1995 içinde. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Bü-yükkent Şubesi.
• Tekeli, İ. (2009). Modernizm, modernite ve Türkiye’nin kent planlama tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ. (2013). İstanbul'un planlamasının ve gelişmesinin öyküsü. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Wagner, M. (1937). İstanbul havalisinin planı. Arkitekt Dergisi. - Özler, Ş. (Der. 2007). Cumhuriyet dönemi İstanbul planlama raporları 1934-1995 içinde. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• 3194 Sayılı İmar Kanunu. (1985), md. 5, Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3194.pdf