12 Eylül 1980 Askeri Darbesinin Karikatür Üzerinden Analizi: Gırgır Dergisi Örneği

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 2, 35 - 66, 30.07.2017

Ezgi Tural

Öz

Bu çalışmada, Türk mizah basınının demokrasi kavramına yaklaşımı ve bu kavramı işleyiş biçimi 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi özelinde ele alınmıştır.  Çalışma, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ile yaşanan siyasal ve toplumsal süreçleri dönem itibariyle yayın hayatı devam eden Gırgır adlı mizah dergisinin karikatürleri üzerinden değerlendirmektedir. Çalışmanın kapsamını, derginin siyasi gelişmeleri, siyasi aktörleri darbe öncesi ve sonrası hangi temalarla işlediği oluşturmaktadır. Çalışmada, Gırgır’ın antidemokratik bir süreç olan askeri darbeye karşı yaklaşımı değerlendirilerek bu yaklaşımda mizahın eleştiri işlevinin nasıl yer aldığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Mizah Kavramı, Demokrasi Kültürü, Askeri Darbeler, Mizahın Eleştiri İşlevi, Mizah Basını

Analysis on Cartoon of the Military Coup of 12 September 1980: Gırgır Humor Magazine

Öz

In this study, the approach of the Turkish humour press to the concept of democracy and the way of 12th September 1980 Military Coup is discussed. The study evaluates the political and social processes experienced with the 12th September 1980 Military Coup on cartoons of Gırgır. The scope of this study is the political developments and political actors of the magazine, how they worked before and after the coup. In this study, has been attempted to demonstrate how the humorous criticism takes place Gırgır’s approach towards an anti-democratic process, the military coup.

Anahtar Kelimeler

Humour, Democracy Culture, Military Coups, The Function of Humorous, Humor Press

Kaynakça

• Alman Der Spiegel Dergisi MHP ve teröre on sayfa ayırdı. (10 Eylül 1980). Milliyet, 7.
• Arık, B. (1998). Değişen toplum değişen karikatür. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Arık, B. (2003). Apolitik mizah tartışmalarına tarihsel bir bakış. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 17(1), 89 - 104.
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan romana. (Cem Soydemir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Birand, M. (1984). 12 Eylül saat: 04. 00. Karacan Yayınları.
• Cantek, L. (1998). Alt kültür, popüler direniş yöntemleri. Birikim Dergisi, 105-133.
• Centel, N. (1994). Dürüst yargılama ve medya bakımından demokrasi kültürü. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 49(3), 57 - 72.
• Çaha, Ö. (1994). Osmanlı’da Sivil Toplum. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 49(3), 79 - 99.
• Demirkol, G. (2015). Gündelik hayat ve basın: Gırgır mizah dergisinde gündelik hayatın dönüşümü (1972 - 1989). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara (Doktora Tezi).
• Durna T. ve İnal, A. (2010). 12 Eylül, medya ve demokratikleşme sorunu. Mülkiye Dergisi, 34(268), 123 - 144.
• Dursun, D. (2000). Ertesi gün - Demokrasi krizinde basın ve aydınlar. İşaret Yayınları.
• Eker, G. Ö. (2014). İnsan kültür mizah. (İkinci Baskı). Grafiker Yayınları.
• Emiroğlu, A. (2016). Cumhuriyet Dönemi darbelerin Türk demokrasisi ve çağdaşlaşmasına etkileri üzerine bir inceleme. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15, 1‐22.
• Ercins, G. (2012). Türkiye’nin demokratikleşmesinde toplumsal sorun alanları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 79 - 102.
• Fenoglıo, I. ve Georgeon F. (2000). Doğu’da mizah. (A. Berktay, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Geray, H. (2011). Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş – İletişim Alanından Örneklerle. Genesis Kitap.
• Gürbilek, N. (2011). Vitrinde Yaşamak. Metis Yayınları.
• Kejanlıoğlu, D. B. (1995). Türk basınında demokrasi: Milliyet Gazetesi örneği. (1971). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50(3), 235 - 238.
• Kongar, E. (1993). 12 Eylül kültürü. Remzi Kitabevi.
• Oral, T. (2001). Karikatür ve siyaset. Ankara 2. Uluslararası Karikatür Festivali, Karikatür Vakfı, Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları, s. 17 - 18.
• Uslu, H. (1996). Karikatürle iletişim. Ankara 2. Uluslararası Karikatür Festivali, Karikatür Vakfı, Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları, s. 59 - 61.
• Öngören, F. (1998). Cumhuriyet’in 75. yılında Türk mizahı ve hicvi. (Birinci Baskı). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ölçekçi, H. (2016). Türkiye’de milliyetçi mizah örneği: Çaylak Dergisi. International Peer - Reviewed E- Journal, 11(13), 172 - 188.
• Sanders, B. (2001). Kahkahanın zaferi - Yıkıcı tarih olarak gülme. (K. Atakay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Sipahioğlu, A. (1999). Türk grafik mizahı. Dokuz Eylül Yayınları.
• Şenyapılı, Ö. (2003). Neyi, neden, nasıl anlatıyor karikatür kim, niye çiziyor!?. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş. Yayınları.
• Tek, H. (2007). Darbeler ve Türk basını. Elips Kitap.
• Tunç, H. (1998). Türkiye’de Askeri Darbeler, Muhtıralar ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Tepkileri. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(1 - 2), 125 - 164.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.