Evaluation of the Efficiency of Regional Development Agencies within the Framework of New Regionalism Approach by Data Envelopment Analysis

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 157 - 181, 21.02.2025

Hamza Ateş , Şura Zavalsız , Zehra Namlı Bilmez

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1467203

Öz

Regional development agencies are one of the institutions established in Turkey with the process of harmonization with the European Union. This study aims to analyze the relative efficiency of development agencies, whose effectiveness and efficiency are the subject of debate, within the framework of the new regionalism approach. Utilizing the Annual Report for 2022 published by the General Directorate of Development Agencies of the Ministry of Industry and Trade, the efficiencies of 26 development agencies are analyzed with the Data Envelopment Analysis technique. Local share budget amount, total revenue budget amount, number of personnel and general management service expenses of development agencies are the inputs of the analysis. The amount of local share budget revenue realization and the amount of all expenditure realization other than general administration services are the outputs of the analysis. This study aims to fill the gap in the literature on the efficiency comparisons of development agencies for the year 2022. As a result of the analysis, the most efficient development agencies are Eastern Anatolia Development Agency, South Aegean Development Agency, Silk Road Development Agency, Istanbul Development Agency, Izmir Development Agency, Karacadağ Development Agency, Mevlana Development Agency, Middle Black Sea Development Agency and Serhat Development Agency.

Anahtar Kelimeler

Development Agencies, Efficiency, Productivity, Data Envelopment Analysis

Yeni Bölgeselcilik Yaklaşımı Çerçevesinde Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Etkinliklerinin Veri Zarflama Analiziyle Değerlendirilmesi

Öz

Bölgesel kalkınma ajansları Türkiye’de Avrupa Birliği’ne uyum süreciyle birlikte kurulmuş kurumlardan birisidir. Bu çalışmada etkinlik ve verimlilikleri tartışma konusu olan kalkınma ajanslarının yeni bölgeselcilik yaklaşımı çerçevesinde göreli etkinliklerinin analiz edilmesi amaçlanmaktadır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 2022 yılı Faaliyet Raporu’ndan yararlanılarak Veri Zarflama Analizi tekniği ile 26 adet kalkınma ajansının verimlilikleri incelenmiştir. Kalkınma ajanslarının; yerel pay bütçe miktarı, toplam gelir bütçesi miktarı, personel sayısı ve genel yönetim hizmet giderleri analizin girdileridir. Yerel pay bütçe geliri gerçekleşme miktarı ve genel yönetim hizmetleri dışındaki tüm gider gerçekleşmesinin miktarı ise analizin çıktılarıdır. Literatürde kalkınma ajanslarının etkinlik kıyaslarında 2022 yılına ait boşluğun bu çalışma ile doldurulması amaçlanmıştır. Yapılan analiz sonucunda en verimli olan kalkınma ajanslarının Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, Güney Ege Kalkınma Ajansı, İpekyolu Kalkınma Ajansı, İstanbul Kalkınma Ajansı, İzmir Kalkınma Ajansı, Karacadağ Kalkınma Ajansı, Mevlana Kalkınma Ajansı, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı ve Serhat Kalkınma Ajansı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma Ajansı, Etkinlik, Verimlilik, Veri Zarflama Analizi

Kaynakça

• Akpınar, R. ve Keskin, R. (2018). Zafer Kalkınma Ajansı’nın Manisa ekonomisine katkısı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 207-226.
• Berber, M., & Çelepçi, E. (2005). Türk bölgesel kalkınma politikalarında yeni arayışlar: Kalkınma ajansları ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu.
• Bowlin, W. F. (1998). Measuring performance: An introduction to data envelopment analysis (DEA). The Journal of Cost Analysis, 15(2), 3–27.
• Bulmuş, G., & Polat, E. (2020). Yeni bölgeselcilik yaklaşımı ve bölgesel kalkınma ajanslarının Türkiye bölgesel planlama uygulamasına etkileri. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 5(2), 293-308.
• Cankorkmaz, Z. (2011). Türkiye’de bölgesel kalkınma ajansları ve bu ajanslara yönelik eleştiriler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 113-138.
• Charnes, A., Cooper, W. W. and Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operations Research, 2(6), 429-444.
• Cooper, W. W., Seiford, L. M. and Zhu, J. (2011). Handbook on data envelopment analysis: History, models, and interpretations. International Series in Operations Research & Management Science, 164, 1-39.
• Cook, W. D. and Seiford, L. M. (2009). Data envelopment analysis (DEA) – Thirty years on. European Journal of Operational Research, 192, 1–17.
• Çetin, İ. ve Sevüktekin, M. (2016). Türkiye’de gelişmişlik düzeyi farklılıklarının analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 39-61.
• Demir, E. (2016). Bölgesel kalkınmanın finansmanında kalkınma ajanslarının rolü: Daka örneği (Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Erzurum).
• Depren, Ö. (2008). Veri zarflama analizi ve bir uygulama (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
• Dikmetaş, E. (2008). Sağlık kurumlarında verimlilik ve veri zarflama analizi. Verimlilik Dergisi, (1), 55-77.
• Eryılmaz, B. (2019). Yönetimin ilkeleri. S. Sözen (Ed.), Kamu yönetimi kitabı içinde. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Eryılmaz, B. ve Tuncer, A. (2013). Avrupa Birliği uyum sürecinde bölgesel kalkınma politikaları: Bölgesel kalkınma ajansları ve Türkiye uygulaması. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 165-189.
• Farrell, M. J. (1957). The measurement of productive efficiency. Journal of the Royal Statistical Society, Series A (General), 120(3), 253-290. https://doi.org/10.2307/2343100
• Kırankabeş, M. C. (2013). Yeni bölgesel kalkınma politikasının yerel aktörleri olarak kalkınma ajanslarının etkinliğinin değerlendirilmesi: Türkiye örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 253-268.
• Kocakoç, İ. D. (2003). Veri zarflama analizindeki ağırlık kısıtlamalarının belirlenmesinde analitik hiyerarşi sürecinin kullanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 1-12.
• Lemos, C. A. A., Lins, M. P. E., and Ebecken, N. F. F. (2005). DEA implementation and clustering analysis using the K-means algorithm. In Data Mining VI (WIT Press). Brazil.
• Okursoy, A. ve Tezsürücü, D. (2014). Veri zarflama analizi ile göreli etkinliklerin karşılaştırılması: Türkiye’deki illerin kültürel göstergelerine ilişkin bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(2), 1-18. https://doi.org/10.18657/yecbu.92031
• Özen, Ş. (2019). Yönetim biliminin gelişimi. D. Bingöl (Ed.), Yönetim ve organizasyon kitabı içinde. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Özmen, F. (2004). Yeni bölgecilik anlayışı ve kalkınma ajansları (Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Isparta).
• Özmen, F. (2008). AB sürecinde Türkiye›de bölgesel kalkınma ajanslarının karşılaşabilecekleri temel sorun alanları. SDÜ İİBF Dergisi, 327-340.
• Prokopenko, J. (2011). Verimlilik yönetimi: Uygulamalı el kitabı (O. Baykal, N. Atalay ve E. Fidan, Çev.). Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• Parlak, B. (2011). Kamu yönetimi sözlüğü. MKM Yayıncılık.
• Sarı, Z. (2015). Veri zarflama analizi ve bir uygulama (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Şahin, Y. ve Koçak, İ. (2022). Düzey 2 bölgelerinde faaliyet gösteren kalkınma ajanslarının performans etkinliği: Veri zarflama analizi. Anlambilim MTÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 28-41.
• Şimşek, A. (2013). Kalkınma ajanslarının performans ölçümü (Yayınlanmış uzmanlık tezi Kalkınma Bakanlığı, Ankara).
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2021). Kalkınma ajansları 2020 yılı genel faaliyet raporu. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü, Ankara.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2023). Kalkınma ajansları 2022 yılı genel faaliyet raporu. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Tarı, R., Pehlivanoğlu, F., and Özbilgin, M. (2017). Efficiency measurement of regional development agencies in Turkey by using data envelopment analysis (DEA). Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 47-78. https://doi.org/10.24988/deuiibf.2017322553
• Ünsal, A. ve Sülkü, S. N. (2020). Bölgeler arası gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması: Türkiye örneği. Bilig, 95, 177-209. https://doi.org/10.12995/bilig.9508
• Yükçü, S. ve Atağan, G. (2010). Etkinlik, etkililik ve verimlilik kavramlarının yarattığı karışıklık. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 1-13.
• Zavalsız, Ş. ve Ateş, H. (2020). Düzce ili sosyal kalkınma projelerinin etkinlik ve verimliliğinin değerlendirilmesi projesi, bir kamu hizmeti olarak sosyal kalkınma projesinin etkinlik ve verimliliği Düzce örneği. Z. Dağlı (Ed.), Sosyal kalkınma projeleri kitabı içinde (s. 171-179). Nobel Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2006, 8 Şubat). 5449 sayılı kalkınma ajanslarının hizmetlerine ilişkin kanun. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5449.pdf