Esad'ın Suriyesi'nde İran'ın Savunmacı Politikası: Vekalet Savaşı

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 43 - 65, 21.02.2025

Damla Taşdemir Kaderli , Ömer Göksel İşyar

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1474611

Öz

Ortadoğu’da 2011’de başlayan Arap Baharı’nın ardından Suriye’de bir iç savaş ortaya çıkmış, küresel ve bölgesel pek çok aktörün krize müdahil olmasıyla ülke bir vekalet savaşı sahası haline gelmiştir. Suriye’de muhaliflere karşı Esad rejimini destekleyen en önemli bölgesel aktör İran olmuştur. Beşar Esad yönetimindeki Suriye İran’ın bölgedeki tek müttefiki idi. Bu nedenle Suriye’deki vekalet savaşının en önemli yönlendiricisi İran olmuştur. Bu makalenin amacı, 2011’de başlayan Arap Baharı hareketlerinin bölgede diğer ülkelerdeki yansımalarını ve iktidar değişikliklerini destekleyen İran’ın, protestoların Suriye’ye sıçraması üzerine tutum değiştirerek Suriye’deki Beşar Esad rejimini korumak amacıyla vekalet savaşı politikası uygulamasının nedenlerini açıklamaktır. Bu doğrultuda çalışmada öncelikle İran’ın güvenlik politikasında Suriye’nin önemi açıklanmıştır. Ardından, Arap Baharı’ndan önce Suriye-İran stratejik ilişkisinin temellerine değinilmiştir. Arap Baharı’ndan sonra İran’ın Suriye politikasını etkileyen temel endişeleri ve motivasyonları açıklanmıştır. 1979’dan Esad rejiminin sona erdiği Aralık 2024 tarihine kadar, İran-Suriye ilişkilerinin pürüzsüz denilebilecek düzeyde devam etmesini sağlayan dinamiklere yer verilmiştir. Bu doğrultuda İran’ın Esad yönetimindeki Suriye’de yürüttüğü vekalet savaşı açıklanmıştır. İran’ın Suriye’de uyguladığı vekalet savaşı politikası defansif realizmin argümanları esas alınarak analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İran, Suriye, Direniş Ekseni, Vekalet Savaşı, Savunmacı Realizm

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm. Dr. Damla TAŞDEMİR KADERLİ

Iran’s Defensive Policy in Assad’s Syria: Proxy War

Öz

After the Arab Spring that started in the Middle East in 2011, a civil war broke out in Syria. Syria has become a proxy war zone due to many global and regional actors intervened in the crisis. The most important regional actor supporting the Bashar al-Assad regime against the opposition in Syria is Iran. Syria, ruled by Bashar al-Assad was Iran's only ally in the region. For this reason, the most important router of the proxy war in Syria has been Iran. The purpose of this article is to explain the reasons why Iran, which supports the reflections of the Arab Spring and changes of authority in other countries, changed its stance after the protests spread to Syria and implemented a proxy war policy in order to protect the Bashar al-Assad regime. The dynamics that enabled Iran-Syria relations to continue at an almost smooth level from 1979 until the end of the Assad regime in December 2024 are included in the article. In this regard, the proxy war implemented by Iran in Syria has been explained. Iran's proxy war policy in Syria has been analyzed based on the arguments of defensive realism.

Anahtar Kelimeler

Iran, Syria, Axis of Resistance, Proxy War, Defensive Realism

Kaynakça

• Akgül, N.S.P. (2016). İran-Suriye bölgesel ittifakı ve Arap Baharı sürecine yansıması. TESAM Akademi, 3(2), 133-137.
• Alaca, M. (2020). Sistani ile Hamaney arasında artan Haşdi Şaabi gerilimi. ORSAM, Access date: 06.12.2022, https://orsam.org.tr/tr/sistani-ile-hamaney-arasinda-artan-hasdi-saabi-gerilimi/
• Alaca, M. (2019). Suriye’de Şii milislere ne olacak?. ORSAM, Access date: 12.11.2022, https://orsam.org.tr/tr/suriyede-sii-milislere-ne-olacak/
• Avcı, S. (2021). İran’ın stratejik kültüründe vekalet ve hibrit savaşlar. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 5(2), 634-667.
• Badewi, T. (2017). Tahran’ın Suriye’de nüfusun kompozisyonunu değiştirme ve ideolojik etki oluşturma çabalarının jeo-iktisadı. (ed.) Mohammad Abdolmajid, İran’ın Suriye’deki Varlığı: Bugünü ve Sonrası, Ankara: İRAM yayınları, 30-35.
• Bakeer, A.H. (2017). İran’ın Suriye’deki demografik yapı değişikliği politikası mahiyeti, araçları ve hedefleri. (ed.) Mohammad Abdolmajid, İran’ın Suriye’deki Varlığı: Bugünü ve Sonrası, Ankara: İRAM yayınları, 36-41.
• Bilgetürk, İ. (2018). İran’ın Suriye politikası bağlamında Şiilik ve Şii milisler. Ankasam Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 2(2), 398-438.
• Chulov, M., Dehghan, S.K. and Wintour, P. (2016). Iran hails victory in Aleppo as Shia militias boost Syria’s Bashar al-Assad. The Guardian, Access date: 04.11.2022, https://www.theguardian.com/world/2016/dec/14/iran-aleppo-syria-shia-militia
• Efegil, E. (2012). İran dış politika yapım sürecini etkileyen unsurlar. Ortadoğu Analiz, 4(48), 53-68.
• Ehteshami, A. and Hinnebusch, R.A. (1997). Syria and Iran: Middle powers in a penetrated regional system, Londra: Routledge.
• Entous, A. and Rosenberg, M. (2011). U.S. says Iran helps crackdown in Syria. Wall Street Journal, Access date: 09.05.2023, https://www.wsj.com/articles/SB10001424052748704547804576261222747330438
• Gilpin, R. (2001). Global Political Economy: Understanding The İnternational Economic Order, Princeton: Princeton University Press.
• Glaser, C.L. (1994-1995). Realists as Optimists: Cooperation as self-help. International Security, 19(3), 50-90.
• Goodarzi, J.M. (2015). Iran and Syria: The end of the road?, Wilson Center, No.79.
• Goodarzi, J.M. (2013). Syria and Iran: Alliance cooperation in a changing regional environment”, Ortadoğu Etütleri, 4(2), 31-54.
• Jervis, R. (1999). Realism, Neoliberalism and cooperation: Understanding the debate. International Security, 24(1), 42-63.
• Jervis, R. (1978). Cooperation under the security dilemma. World Politics, 30(2), 167-214.
• Holliday, J. (2013). The Assad regime: From counterinsurgency to civil war. Middle East Security Report, No.8.
• Karaoğlu, O. (2021). Teopower olarak Şiilik ve İran Dış Politikası, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2021.
• Kazdal, M. (2018). İran’ın Arap Baharı sonrası Suriye politikasını anlamak. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 1(1), 1-15.
• Köroğlu, U. (2012). İran’ın Suriye politikası. B. Akgün (Ed.), Suriye Krizinde Bölgesel ve Küresel Aktörler, SDE Analiz, 44-52.
• Neriah, J. (2017). Iran’s foreign legion in Syria. Jerusalem Center for Public Affairs, Access date: 27.11.2022, https://jcpa.org/article/irans-foreign-legion-syria/
• Özdemir, Ö.B. (2018a). Suriye iç savaşında Şii milisler. Ortadoğu’da Devlet Dışı Silahlı Aktörler: Terör Örgütleri, Milisler, Vekil Güçler, Ankara: SETA, 439-458.
• Özdemir, Ö.B. (2018b). Suriye’de İran nüfuzu ve demografik dönüşüm. Access date: 09.02.2024, https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/suriye-de-iran-nufuzu-ve-demografik-donusum/1134257
• Paul, T.V. (2004). The enduring axioms of balance of power theory and their contemporary relevance. (ed.) T.V. Paul, James J. Witrz, Michel Fortmann, Balance of Power: Theory and Practice in the 21st Century, California: Stanford University Press, 1-25.
• Polat, D.Ş. (2016). İran’ın Suriye politikası. H. Çomak, C. Sancaktar, Z. Yıldırım (Ed.), Uluslararası Politikada Suriye Krizi, İstanbul: Beta Yay., 477-489.
• Roshandel, J. (2008). (ed.) Glenn E. Curtis, Eric Hooglund, Iran a Country Study, Washington: Federal Research Division-Library of Congress.
• Sandıklı, A. and Emekliler, B. (2012). Kaos senaryolarının merkezinde İran. Bilgesam, Rapor No.40, İstanbul.
• Sinkaya, B. (2017). İran’ın Suriye stratejisi. Akademik Ortadoğu, 11(2), 49-64.
• Sinkaya, B. (2015). Suriye krizi karşısında İran’ın tutumu ve Şam-Tahran ittifakının temelleri. Akademik Orta Doğu, 10(1), 131-160.
• Sinkaya, B. (2012). Arap Baharı sürecinde İran’ın Suriye politikası. SETA Analiz, S.53, 1-40.
• Sinkaya, B. (2007). Şii ekseni tartışmaları ve İran. Avrasya Dosyası, 13(3), 37-63.
• Suriye’de İran’a bağlı güçler. (2020). Access date: 01.11.2022, https://www.savunmasanayiidergilik.com/tr/HaberDergilik/Suriye-de-iran-a-Bagli-Gucler
• Suriye’deki ithal Şii savaşçılar. (2015). Al Jazeera Türk, Access date: 19.09.2022, http://www.aljazeera.com.tr/haber/suriyedeki-ithal-sii-savascilar
• Taliaferro, J.W. (2000-2001). Security seeking under anarchy: Defensive realism revisited. International Security, 25(3), 128-161.
• Tamer, C. (2018). İran’ın Suriye’deki güvenlik stratejileri. ANKASAM Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 178-202.
• Uygur, H. (2012). İran ve Arap Baharı. SETA Analiz, S.52.
• Walt, S.M. (1990). The Origins of Alliances, New York: Cornell University Press.
• Walt, S.M. (1985). Alliance formation and the balance of World power. International Security, 9(4), 3-43.