DEMİRYOLU SEKTÖRÜ DOĞAL TEKEL Mİ: TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLET DEMİRYOLLARI (TCDD) ÜZERİNE AMPİRİK ÇALIŞMA

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 677 - 697, 31.07.2025

Nermin Yaşar Başkaraağaç , Halim Can Avcı

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1641224

Öz

Bu makale, Türk demiryolu endüstrisinin doğal tekel özelliklerini taşıyıp taşımadığını incelemektedir. Bu amaçla, iki farklı senaryo çerçevesinde eklenemezlik (subadditivity) analizi kullanılarak 1990- 2016 yıllarında Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'nın (TCDD) tekel koşullarında gösterdiği verimlilik düzeyi analiz edilmiştir. Bulgularımız, maliyet fonksiyonunun izin verilen aralık içinde eklenemez (subadditivite) olduğunu ortaya koyarak, rekabet öncesi dönemde TCDD'nin doğal tekel özelliklerini sergilediğini göstermektedir. Başka bir ifade ile, Türk demiryolu sektöründe iki firmanın faaliyet gösterdiği durumda üretim maliyetlerinde bir azalmanın olası olmadığı ortaya çıkmaktadır. Tek bir şirket olarak faaliyet gösteren doğal tekelin, uygulayacağı fiyatlar sosyal olarak istenilen seviyelerin üzerine çıkmasına yol açabileceği göz önüne alındığında, politika yapıcıların eş zamanlı olarak hem tüketicileri koruyan hem de demiryolu sektörü içindeki doğal tekelin bütünlüğünü koruyan düzenlemeleri yürürlüğe koyması önerilmektedir. Burada; potansiyel tekelci suiistimalleri önlerken karşılanabilirlik, erişilebilirlik ve verimlilik arasında dikkatli bir denge kurabilmek ön plana çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğal tekel , eklenemezlik , tutarlılık bölgesi , demiryolları sistemi , rekabet

IS RAILWAY TRANSPORTATION SECTOR A NATURAL MONOPOLY: EMPIRICAL EVIDENCE FROM TURKISH STATE RAILWAYS (TCDD)

Öz

This paper analyses whether the Turkish railway industry possesses features indicative of a natural monopoly. For this purpose, we utilize subadditivity analysis to assess and compare the efficiency levels of TCDD under monopoly conditions with hypothetical duopoly scenarios, considering the time span from 1990 to 2016. Our findings reveal that the cost function displays subadditivity for all configurations within the permissible range, confirming TCDD's classification as a natural monopoly before the separation in 2016. This suggests that a decrease in production costs is improbable when two firms engage in activities within the Turkish railway sector. Given that a natural monopoly with a single company may result in prices surpassing socially desirable levels, it becomes imperative for policymakers to enact regulations that simultaneously safeguard consumers and maintain the integrity of the natural monopoly within the railway sector. Striking a careful balance between ensuring affordability, accessibility, and efficiency is essential while preventing potential monopolistic abuses.

Anahtar Kelimeler

Natural monopoly , subadditivity , consistency region , railways system , competition

Kaynakça

• Cebeci, A., Tüydeş-Yaman, H. and Islam, D. Z. (2022). Spatial distribution of the rail freight demand in Turkey prior to railway reform. Research in Transportation Business and Management(44). https://doi.org/10.1016/j.rtbm.2021.100658
• Chang, H. and Mashruwala, R. (2006). Was the bell system a natural monopoly? An application of data envelopment analysis. Annals of Operations Research, 145(1), 251-263.
• Cooley, C. H. (1894). The Theory of Transportation. Publications of the American Economic Association, 9(3), 13-148. http://www.jstor.org/stable/2485676
• Cubukcu, K. and Guldmann, J. M. (2008). Geography and the costs of local telephone networks. Annals of Regional Science, 42(4), 821-842.
• de Rus, G. (2006). The prospects for competition. In Competition in the railway industry (pp. 177-191).
• Eurostat. (2019). Reference manual on rail transport statistics (Vol. 10.1). Eurostat.
• Evans, D. S. and Heckman, J. J. (1983a). Natural monopoly. Breaking up Bell. Amsterdam: North Holland.
• Evans, D. S. and Heckman, J. J. (1983b). Multiproduct cost function estimates and natural monopoly tests for the Bell system. Breaking up Bell. Amsterdam: North Holland.
• Evans, D. S. and Heckman, J. J. (1984). A test for subadditivity of the cost function with an application to the Bell system. The American Economic Review, 74(4), 615-623.
• Evans, D. S. and Heckman, J. J. (1986). A test for subadditivity of the cost function with an application to the Bell system: erratum. American Economic Review, 76(4), 856–858.
• Gordon, D., Gunsch, K. and Pawluk, C. (2003). A natural monopoly in natural gas transmission. Energy Economics, 25(5), 473-485.
• Ivaldi, M. and Mccullough, G. (2008). Subadditivity tests for network separation with an application to U.S. railroads. Review of Network Economics, 7(1), 159 – 171.
• Jara-Diaz, S. and Munizaga, M. (1992). The effect of network density on European railway costs. 6th World Conference on Transport Research. Lyon.
• Kabasakal, A. and Solak, A. O. (2009). Demiryolu sektörünün rekabete açılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (25), 27-34.
• Karamanoğlu, C. (2012). Demiryolu sektöründe yapısal reformlar ve rekabet: serbestleşme öncesi Türkiye için öneriler. Ankara: Rekabet Kurumu.
• Özcan, İ. (2006). Demiryolu ulaştırmasında kamu-özel işbirliği modeli ve Türk tecrübesi. Uluslararası Demiryolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı.
• Perçin, S. and Çakır, S. (2012). Demiryollarında süper etkinlik ölçümü: Türkiye örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 29-45.
• Salvanes, K. G. and Tjøtta, S. (1998). A test for natural monopoly with application to Norwegian electricity distribution. Review of Industrial Organization(13), 669–685.
• Sanchez, P. C. (2000). A subadditivity test for the cost function of the principal European railways. Transport Reviews, 20(3), 275-290.
• Tangül, Ö. (2014). Avrupa Birliği demiryolu reformu deneyimleri ve Türk demiryolu sektöründe serbestleşme çalışmaları. Ankara: Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı.
• TCDD (2018–2022). TCDD Annual Statistics Report, 2018–2022. https://static.tcdd.gov.tr/webfiles/userfiles/files/istrapor/20182022.pdf
• Tirole, J. (2001). The theory of industrial organization (20th ed.). London: The MIT Press.
• Wills-Johnson, N. (2007). Separability and subadditivity in Australian railways. Planning and Transport Research Centre.
• Won, G. H. (2007). Electric power industry restructuring and ROE: The case of Korea Electric Power Corporation. Energy Policy, 35(10), 5080-5090.
• Yılmaz, V., Kasap, A. and Budak, S. (2018). The deregulation in Republic of Turkey Railway. IV. International Caucasus-Central Asia Foreign Trade and Logistics Congress, (pp. 692-697). Aydın.