Tevhîd Sisteminde Güzellik Olgusu ve Güzelliğin Nitelikleri

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 137 - 158, 30.06.2024

Ramazan Altıntaş

https://doi.org/10.53352/tevilat.1483528

Öz

Kelam ilminin ana konularından birisi, Yüce Allah’ın varlığı ve birliği meselesidir. O; zatı ile aşkın, sıfatları ile içkin bir varlıktır. Allah, zatını bildirmek için varlığı, sıfatlarını bildirmek için de sanatını yaratmıştır. İnsan, yaratılış üzerinden hareketle O’nun varlık bilgisine ulaşabilir. Kelam ilminin en önemli bahisleri arasında “ulûhiyet” bölümü yer alır. Ulûhiyetle âlem arasında ilişki kurulur. Bu ilişki, Allah’ın varlığının delilleri üzerinden yürütülür. Klasik delillerin arasında ise varlıkta amaçlılık ve düzenlilik delili yer alır. Amaçlılık ve düzenlilik delilinin içeriğini estetik ilminin en önemli konusu olan güzellik meselesi oluşturur. Allah’ın varlığını bilmede estetik delil önemli bir yer tutar. Bizler Allah’ın varlığını bilmede hem varlıktaki maddi güzellikten ve hem de insanın davranışları arasında yer alan ahlaki güzellikten hareket ederiz. Dolayısıyla bu konunun ana mihverinde “güzellik” olgusu vardır. “Güzellik” evrensel bir gerçekliktir. Güzelliğin en yüksek ifadesi, sanatta kendisini gösterir. İslam sanatının en büyük amacı da din ile sanat arasındaki tevhid bağını kurmaktır. Bu da varlıktaki güzellik olgusu üzerinden gerçekleştirilir. Bu bağlamda evrende gördüğümüz bütün güzellikler, ilahi sanatın bir yansımasıdır. Varlıktaki güzellik olgusu madde ile sınırlandırılamayacak kadar geniş bir konudur. Bu bağlamda güzelliğin hem maddi ve hem de manevi boyutları vardır. İslam inancında esas olan salt güzel olanın bilinmesi değil, güzel üzerinden mutlak hakikatin aranmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Tevhid, Amaçlı düzen, Teleoloji, Estetik, Güzellik.

The Concept of Beauty and the Attributes of Beauty in the Tawhid System

Öz

One of the main subjects of the science of Kalam (Islamic theology) is the issue of the existence and oneness of Almighty Allah. He is a being that is both transcendent with His essence and immanent with His attributes. Allah has created beings to manifest His essence and has created His art to manifest His attributes. Humans can attain knowledge of His existence by reflecting upon creation. Among the most important topics in the science of Kalam is the section on "divinity" (ulūhiyya). A relationship is established between divinity and the universe. This relationship is pursued through the evidence of Allah’s existence. Among the classical proofs, there is the argument from purposiveness and order in existence. The content of the argument from purposiveness and order encompasses the issue of beauty, which is the most important topic of the science of aesthetics. The aesthetic proof holds a significant place in recognizing the existence of Allah. In attaining the existence of Allah, we draw upon both the material beauty in existence and the moral beauty found among human behaviors. Therefore, at the core of this subject lies the concept of "beauty." "Beauty" is a universal reality. The highest expression of beauty is manifested in art. The greatest aim of Islamic art is to establish the connection of tawhid (oneness) between religion and art. This is achieved through the concept of beauty in existence. In this context, all the beauties we observe in the universe are reflections of Divine art. The concept of beauty in existence is too vast to be confined to matter alone. In this context, beauty has both material and spiritual dimensions. In Islamic belief, the essential aim is not just to know what is purely beautiful, but to seek the absolute truth through beauty.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Tawhid, Purposive order, Teleology, Aesthetics, Beauty.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah. Müsned. Kahire, 1313/1934.
• Altıntaş, Ramazan. İslam Düşüncesinde Tevhid ve Estetik İlişkisi. İstanbul: Pınar Yayınları, 2002.
• Aristo. Poetika. çev. İsmail Tunalı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1995.
• Askerî, Ebû Hilâl. el-Furûku fi’l-Lüğa. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
• Aydın, Hüseyin. İlim, Felsefe ve Din Açısından Yaratılış ve Gayelilik. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1991.
• Aydın, S. Mehmet. Din Felsefesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 1987.
• Beyhakî, Hüseyin b. Ali. el-Esmâ ve's-Sıfât. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi, ts.
• Carrel, Alexıs. İnsan Denen Meçhul. çev. R. Özdek. İstanbul: Yağmur, 1973.
• Cemil, Sena. Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1972.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur'an Dili, İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-Dîn. Kahire, 1994.
• Hegel, Georg Wilhelm. Estetik. çev. T. Altuğ-H. Hünler. İstanbul: Payel Yayınevi, 1994.
• Hodgson, M.G.S. İslam'ın Serüveni. çev. Heyet. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn. Mücmelü’l-Luġa. thk. Zühayr Abdülmuhsin Sultan. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1986.
• İbn Kayyım, el-Cevziyye. Şifâu'l-Alîl fî Mesâili'l Kaza ve'l-Kader ve'l-Hıkme ve't-Ta'lîl. Beyrut, 1990.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer. Muhtasar-ı Tefsiru İbn Kesir, thk. M. Ali es-Sabunî. Beyrut: Daru’l-Kur’ani’l-kerim. 1981.
• Îcî, Adududdîn. el-Mevâkıf fî İlmi’l-Kelâm. Beyrut, ts.
• İsfehânî, Râgıb. Müfredât fî Garîbi’l - Kur'an. İstanbul: Dâru Gahramân, 1986.
• Kutub, Seyyid. Fîzılâli’l-Kur'an. Beyrut, 1995.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtu’l-Kur’an. thk. Ahmet Vanlıoğlu. İstanbul: Dâru’l-Mîzân, 2005.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. İslam Kozmoloji Öğretilerine Giriş. çev. N. Şişman. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
• Schuon, Frıthjof. Varlık, Bilgi ve Din. çev. Şehabeddin Yalçın. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Şâmî, Salih Ahmed. ez-Zâhiratü'l-Cemâliyyeti fi'l-İslâm. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1987.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Câmiu'l-Beyân fî Tefsîri'l-Kur'an. Beyrut, 1988.
• Tehânevî, Muhammed A’lâ b. Ali İbnu'l-Kâdî. Keşşaf Istılâhâti'l-Fünûn. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Yetkin, Suut Kemal. “İslam Minyatürünün Estetiği”. AÜİF Dergisi 1 (1953), 32-65.
• Zemahşerî, Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl. Beyrut, 1983.