ANAYASA MAHKEMESİ TARAFINDAN SİYASİ PARTİLERİN MALİ DENETİMİ SONUCUNDA İÇTİHADİ OLARAK OLUŞTURULAN YENİ BİR KARAR TÜRÜ: KABUL EDİLMESİNİN MÜMKÜN OLMAMASI

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 34 - 51, 30.05.2021

Fatih Güler

Öz

Siyasi partiler demokrasinin vazgeçilmez unsurlarındandır. Siyasi partiler açısından mali saydamlık ve hesap verilebilirlik, hem anayasal hem de toplumsal konumları gereği hayati önem taşımaktadır. Anayasa Mahkemesinin anayasal görevlerinden bir tanesi de siyasi partilerin mali denetimidir. Anayasa Mahkemesi siyasi partilerin mali denetimi sonucunda ilgili siyasi parti hakkında anayasal ve yasal hükümler doğrultusunda ya gelir-giderlerin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna karar vermekte ya da mevzuat hükümlerine aykırı gelir ve giderler hakkında hazineye gelir kaydedilmesine karar vermektedir. 2013 yılından itibaren Anayasa Mahkemesi siyasi partilerin mali denetimi esnasında şeklen kanuna uygun gözüken fakat günlük hayatın doğal akışında aykırılığı apaçık ortada olan bazı siyasi parti hesaplarının ‘kabul edilmesinin mümkün olmadığı’ yönünde kararlar vermeye başlayarak “içtihadi” nitelikte üçüncü bir karar türü oluşturmuştur. Çalışmada Anayasa Mahkemesinin hangi durumlarda bu yönde karar verdiği ortaya konmuş, bu kararların etkinliği değerlendirilmiş ve çözüm önerileri getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Parti, Hesap Verilebilirlik, Mali Denetim, Anayasa Mahkemesi, Kabul Edilmesinin Mümkün Olmaması

A NEW KIND OF DECISION MADE BY THE CONSTITUTIONAL COURT AS A RESULT OF FINANCIAL AUDIT OF POLITICAL PARTIES: IMPOSSIBILITY OF ADMISSION

Öz

Political parties are indispensable elements of democracy. For political parties, fiscal transparency and accountability are vital both due to their constitutional and social positions. One of constitutional duties of the Constitutional Court is the financial audit of political parties. As a result of financial audit of political parties, the Constitutional Court either decides on the correctness and compliance of the income and expenses with the constitutional and legal provisions, or decides to record revenue to the treasury for income and expenses contrary to the provisions of the legislation. Since 2013, the Constitutional Court has started to make decisions stating that it is not possible to accept some political party accounts, which appear to be in conformity with the law during the financial audit of political parties, but whose contradiction is obvious in the natural flow of daily life, and it has created a third type of judgment with a "case law" nature. In the study, the situations in which the Constitutional Court made a decision in this direction, the effectiveness of these decisions were evaluated and solution proposals were made.

Anahtar Kelimeler

Political Party, Accountability, Financial Audit, Constitutional Court, Impossibility of Admission

Kaynakça

• Adalet Demokrasi ve Özgürlük Partisinin 2010 yılı Mali Denetimi, Esas:2011/1 Karar:2015/4 (Anayasa Mahkemesi 5.3.2015), (1.10.2020).
• Adalet Partisinin 1997 Yılı Mali Denetimi, Esas No:1998/34, Karar No: 1998/43, (Anayasa Mahkemesi 20.7.1998), (11.10.2020).
• Adalet Partisinin 1998 Yılı Mali Denetimi, Esas No: 1999/29, Karar No: 1999/42 (Anayasa Mahkemesi 16.11.1999), (15.10.2020).
• Adalet Partisinin 1999 yılı Mali Denetimi, Esas No: 2000/34, Karar No: 2001/4 (Anayasa Mahkemesi 17.5.2001) , (10.10.2020).
• Akyel, R. (2018). “Türkiye'de Siyasi Partilerin Hukuksal Konumları ve Denetimleri”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (12), 115-154.
• Ayyıldız Partisinin 2015 yılı Mali Denetimi, Esas: 2016/55, Karar: 2019/29 (Anayasa Mahkemesi 16.10.2019), (10.10.2020).
• Büyük Türkiye Partisinin 1997 yılı Mali Denetimi, Esas No:1998/31, Karar No: 1998/42 (Anayasa Mahkemesi 20.7.1998), (10.10.2020).
• Çelik, Ö. (2010). “Türk Anayasa Hukukunda Siyasi Partilerin Gelir ve Giderlerinin Mali Denetimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (Özel Sayı), 1303-1362.
• Çelik, Ö. (2013). “Türk Hukukunda Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Hesaplarının Denetimi”. Yasama Dergisi, (25), 17-37.
• Evran Topuzkanamış, Ş. (2012). “Siyasi Partilere Devlet Yardımı”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(2), 167-203.
• Fazilet Partisinin 1997 yılı Mali Denetimi, Esas No: 1998/8, Karar No: 1998/47 (Anayasa Mahkemesi 9.9.1998), (19.10.2020).
• Genç Anadolu Partisinin 2018 Yılı Mali Denetimi, Esas: 2019/23 Karar:2019/42 (Anayasa Mahkemesi 4.12.2019), (10.10.2020).
• Gözler, K. (2012). Türk Anayasa Hukuku Dersleri. Bursa: Ekin.
• Güçlü Türkiye Partisinin 2008 Yılı Mali Denetimi, Esas: 2009/10, Karar: 2015/21 (Anayasa Mahkemesi 1.7.2015), (10.10.2020).
• Güler, F. (2012). Türkiye’de Siyasi Partilerin Mali Denetiminin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa.Uludağ Üniversitesi.
• Güler, F. (2021). Seçimlerin Yönetim ve Denetiminde Görev Alan Kurumların Yapisal ve Işlevsel Sorunlarini Giderici Çözümler. Bursa: Ekin.
• İşçi Demokrasisi Partisinin 2015 yılı Mali Denetimi, Esas: 2017/36, Karar: 2018/29 (Anayasa Mahkemesi 4.1.2018), (13.10.2020).
• Mehter, H. (1991). “Anayasa Mahkemesi'nin Mali Denetim İşlevi”. Anayasa Yargısı Dergisi, 8, 441-468.
• Milliyet Gazetesi, (2017). Küçük Partilerin Büyük Sıkıntısı. www.milliyet.com.tr, (1.10.2020).
• Milliyetçi Türkiye Partisinin 2017 yılı Mali Denetimi, Esas : 2018/74, Karar: 2019/10 (Anayasa Mahkemesi 13.2.2019) , (14.10.2020).
• Özcan, H. ve M. Yanık (2011). Siyasi Partiler Hukuku. İstanbul: Der Yayınları.
• Sarı, C. (2020). “Siyasi Partiler ve Seçim Kampanyalarının Finansmanının Kadın Adayların Seçilmeleri Üzerindeki Etkisi”. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (19),23-32.
• Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştirmalar Vakfı. (2020). Cumhuriyet Döneminde Kurulan Ve Kapanan Siyasi Partiler.
• Türk Birliği Partisinin 2013 yılı Mali Denetimi, Esas: 2014/2, Karar: 2016/14 (Anayasa Mahkemesi 26.5.2016), (12.10.2020).
• Türkiye Müdafaa-i Hukuk Partisinin 2014 yılı Mali Denetimi, Esas: 2015/20, Karar : 2018/10 (Anayasa Mahkemesi 4.1.2018), (11.10.2020).
• Uslu, F. ve M.Yavuz Dalgıç (2020). “Siyasi Partilerin Mali Denetimi: Anayasa Mahkemesi'nin 2019 Yılı Karaları Ekseninde Kısa Bir Analiz”. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6 (2), 281-312.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı. (2020). Faaliyette Olan Siyasi Partiler. www.yargitaycb.gov.tr, (11.10.2020).
• Yılmaz, L. ve E. Ezici (2017). “Sosyal Medya Küçük Siyasi Partiler Açısından Yeni İmkanlar Sunuyor mu?” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (Kayfor 15. Özel Sayı), 1979-1989.