SELİMNAME VE ESERİN DİL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 200 - 220, 28.11.2022

Saliha Boşnak

Öz

Osmanlı tarihinde padişahların hayatları ve yaşadıkları dönemleri anlatan eserlerin başında Selimnameler gelir. Bu makalede incelenen eser 1. Selim dönemini anlatmaktadır. Manzum-mensur olarak değerlendirilen eserde eksik kısımlar olmakla birlikte eser, 78 el yazması nüshadan oluşmaktadır. Kayıtlarda Muhyî adıyla yer alan Selimname'nin yazarının kaynaklarda bahsedilen yaklaşık altı Muhyî mahlaslı şairden hangisi olduğu tam olarak tespit edilememiştir. Eserin konusundan ve dilinden anlaşılabildiği kadarıyla eserin telif tarihinin 15. yüzyılın sonları 16. yüzyılın başlarına ait olduğu söylenebilir. Bu makalede Konya İzzet Koyunoğlu Kütüphanesinde bulunan 13335 numaralı Selimname’nin yazma nüshasını tanıtarak eserdeki Eski Anadolu Türkçesine ait unsurları tespit etmek amaçlanmış ve eser Latin alfabesine aktarılarak bu alana ait çalışmaların da katkısıyla eserdeki fonetik ve morfolojik özellikler tespit edilip incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Selimname, I.Selim, Eski Anadolu Türkçesi Dönemi, Osmanlı Türkçesine Geçiş Dönemi

SELIMNAME AND LANGUAGE FEATURES OF THE WORK

Öz

Selimname’s are the first of the works describing the lives and periods of sultans in Ottoman history. The work studied in this article also describes the period of Selim I. The work consists of 78 manuscript copies, although there are missing parts in the work, which are considered to be poetic-prose. It has not been determined exactly which of the six Muhyî pseudonymous poets mentioned in the sources is the author of the Selimname, whose name is Muhyî in the records. As far as it can be understood from the subject and language of the work, the copyright date of the work belongs to end of the 15th century or the turn of the 16th century. In this article, it is aimed to identify the elements belonging to the Old Anatolian Turkish in the work by introducing the writing copy of Selimname no. 13335 located in Konya Izzet Koyunoglu Library and the work was transliterated to the Latin alphabet and phonetic and morphological features in the work were identified and examined with the contribution of studies in this field.

Anahtar Kelimeler

Selimname, I. Selim, Old Anatolian Turkish Period, Transition Period to Ottoman Turkish

Kaynakça

• Aköz, A. ve A. K. Demireğen (2020). Muhyî’nin Selim-nâmesi. Konya: Palet Yayınları.
• Aköz, A. ve O. Yavuz (2019). Tarih-i Feth-i Mısır (Şîrî’nin Şahâne-nâmesi). Konya: Palet Yayınları.
• Argunşah, M. (1988). “Şükrî-i Bitlisî Selim-nâmesi ve Eserin Dili”. Türk Dünyası Araştırmaları, (55), 51-72.
• Argunşah, M. (2009). “Türk Edebiyatında Selimnâmeler”. Turkish Studies, 4(8), 31-47.
• Barutçu Özönder, F. S. (2002/3). “Türk Dilinin Tarihi Dönemleri Üzerine Birkaç Söz”. Türk Bilig, (3), 203-210.
• Cezar, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi. C. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çuhadar, İ. H. (1988). Sücûdî’nin Selim-nâmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Demirel, M. (2005). “Fenerizâde Muhyiddin Çelebi ve Divanı”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (13), 167-194.
• Duman, M. (1999). “Klasik Osmanlı Türkçesi Döneminde i/e Meselesine Dair”. İlmi Araştırmalar, (7), 65-104.
• Erdem, M. D. (2006). “Ağızlardan Etkilenme Derecelerine Göre Osmanlı ve Eski Anadolu Türkçesi Metinleri ve Bu Metinlerin Diline Kaynaklık Eden Ağızlar.” İlmi Araştırmalar, (22), 83-110.
• Ergin, M. (2013). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gökçe, A. (2009). “Eski Anadolu Türkçesinden Osmanlı Türkçesine Dudak Uyumu ve Ünsüz Uyumu”. Turkısh Studies, (4), 991-1012.
• Göyünç, N. (2021). Diyarbakır/1.Bölüm. http://islamansiklopedisi.org.tr/diyarbakir#1 (15.12.2021).
• Gülsevin, G. (2017). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: TDK Yayınları.
• Gülsevin, G. ve E. Boz (2004). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• İsen, M. (1998). Sehî Bey Tezkiresi/Heşt Behişt. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özkan, M. (2013). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Parmaksızoğlu, İ. (1953). “Üsküplü İshak Çelebi ve Selimnâmesi”. Tarih Dergisi, 3(5-6), 123-134.
• Savaş, H. (1986). İshak Çelebi ve Selimnâmesi. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Solmaz, S. (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuèarâsı (İnceleme-Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Tekindağ, M.C. Ş. (1970). “Selimnâmeler”. Tarih Enstitüsü Dergisi, (1), 213-230.
• Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer - Metin – Sözlük. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Türk, V., Ş. Doğan ve Y. Şerifoğlu (2011). Eski Anadolu Türkçesi Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Uğur, A. (1981). “Şükrî-i Bitlisî ve Selim-nâmesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (25), 325-347.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1998). Osmanlı Tarih., C. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yavuz, O. (2006). Anadolu Türkçesiyle Yapılan En Eski Tezkiretü'l-Evliyâ Tercümesi ve Dil Özellikleri [İnceleme-Gramer-Metin]. Konya: Tablet Kitabevi.