TRANSFORMATION OF DEVELOPMENT POLICIES AND REGIONAL DEVELOPMENT PLANS IN TURKIYE

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: Özel, 254 - 272, 29.10.2023

Aslı Arslan , Aybala Türkmen

https://doi.org/10.58702/teyd.1354976

Öz

The state policies adopted in the late period of the Ottoman Empire under the concept of national economy underwent certain transformations, and after the new state achieved independence, development policies were particularly emphasized until the 1960s. These policies transformed after 1960 and have continued to exist until today within the framework of 10-year development plans. While development moves continue at the national level, regional imbalance, which has been identified as one of the socio-economic problems for countries with globalization, and the resulting difference in regional development level, has emerged as the biggest problem faced by developing countries in particular. The way the state policies followed in the face of this big problem manage the process has been determined as incentive and incentive activities. Within the same framework, organizations have been established and solution mechanisms have been put into effect. In this context, the main purpose of this study is to examine the development policies in Turkıye in general, the regional development policies implemented to eliminate the imbalances between regions and the differences between development levels, and the political transformations that these policies have undergone over the years.

Anahtar Kelimeler

development, region, policy, development agencies

TÜRKİYE’DE KALKINMA POLİTİKALARI ve BÖLGESEL KALKINMA PLANLARININ DÖNÜŞÜMÜ

Öz

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde benimsenen milli iktisat anlayışıyla ekonomide uygulanan devlet politikaları belirli dönüşümler yaşamış, yeni devletin istiklalini kazanmasının ardından özellikle 1960’lı yıllara kadar kalkınma politikalarına yer verilmiştir. Bu politikalar 1960 sonrası da dönüşüm yaşayarak kalkınma planları dâhilinde günümüze kadar varlığını devam ettirmiştir. Kalkınma hamleleri ulusal düzeyde devam ederken, küreselleşme ile birlikte ülkeler için sosyo-ekonomik sorunlardan biri olarak tespit edilen bölgesel dengesizlik ve buna bağlı olarak gelişen bölgesel kalkınma düzeyi farklılığı, özellikle gelişmekte olan ülkelerin karşılaştığı en büyük sorun olarak belirmiştir. Bu büyük sorun karşısında izlenen devlet politikalarının süreci yönetme şekli, teşvik ve özendirme çalışmaları olarak belirlenmiştir. Aynı çerçevede kuruluşlar oluşturulmuş, çözüm mekanizmaları devreye sokulmuştur. Bu bağlamda bu çalışmanın temel amacı, Türkiye genelinde kalkınma politikalarını, bölgeler arası dengesizlikleri ve gelişmişlik düzeyleri arasındaki farklılıkları gidermek için uygulanan bölgesel kalkınma politikalarını ve bu politikaların yıllar içinde geçirdiği dönüşümleri incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Bölge, Politika, Kalkıma Ajansları

Kaynakça

• Akiş, E. (2011). “Küreselleşme Sürecinde Bölgesel Kalkınma Yaklaşımındaki Gelişmeler ve Bölgesel Kalkınma Ajansları”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 44, 237 – 256.
• Apan, A. (2004). “Bölge Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Ajansları” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 13 (4), 39–58.
• Ay, İ. C. (2012).” 2.Dünya Savaşı Ulusa Planlama Faaliyetleri: 1946 İvedikli Sanayi Planı ve 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planının Karşılaştırmalı Analizi”. İstanbul İktisat Dergisi, 62 (1), 147.
• Bakırcı, F., D. E. Ekinci ve T. Şahinoğlu (2014). “Bölgesel Kalkınma Politikalarının Etkinliği: Türkiye Alt Bölgeler Bazında Bir Uygulama”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (2), 281-298.
• Bayar, C. (2006). Şark Raporu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Bulut, M. (2003). “1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye’de Devletçiliğe Geçiş”. Bilig, 26, 77-101.
• Cankorkmaz, Z. (2011). “Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Bu Ajanslara Yönelik Eleştiriler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26 (1), 113-138.
• Çağlar, E. (2006). Türkiye’de Yerelleşme ve Rekabet Gücü: Kümelenmeye Dayalı Politikalar ve Organize Sanayi Bölgeleri. Ankara: TEPAV Yayını.
• DPT (2003). İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması. Ankara.
• DPT (2008). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) Bölgesel Gelişmede Temel Araçlar ve Koordinasyon Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• Dış İşleri Bakanlığı (2022). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı https://www.mfa.gov.tr/birlesmis-milletler-kalkinma-programi-_undp_-.tr.mfa (16.11.2022).
• Dinler, Z. (2012). Bölgesel İktisat. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Elmas, G. (2000). "GAP ve Devlet". İktisat Dergisi, 403, 25- 34.
• Eraydın, A. (2004). “Bölgesel Kalkınma Kavram, Kuram ve Politikalarında Yaşanan Değişimler”. Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, 1, 126-146.
• Eren, H. ve A. Cidecigiller (2011). “Bölgesel Kalkınma Ajansları”. İÜHFM, 69 (1), 391-410.
• Ergun, T. (1993). “Bölgelerarası Dengesizliklerin Giderilmesinde Bölgesel Örgütlenmelerin Önemi: Tennessee Valley Authority”. Amme İdaresi Dergisi, 26, 71-82.
• Göymen, K. (2005). Türkiye’de Bölgesel Politikaların Evrimi ve Bölgesel Kalkınma Ajansları, Yerel Kalkınma İçin Ortaklıklar. İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi Yayını.
• Haughton, G. and D. Counsell (2004). Regions, Spatial Strategies and Sustainable Development. London: Psychology Press.
• https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss677m.htm (10.04.2023).
• Ildırar, M. (2004). Bölgesel Kalkınma ve Gelişme Stratejileri. Ankara: Nobel Yayınevi.
• İç İşleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü (2022). Kamu –STK İş Birliği Projesi, https://www.siviltoplum.gov.tr/bilgimerkezi/kalkinma-ajanslari (11.11.2022).
• İnan, A. (1989). İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat-4 Mart 1923. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kara, M. (2008). Bölgesel Rekabet Edilebilirlik Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Politikalarına Yansımaları, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Kaynak, M. (2009). Kalkınma İktisadı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kazgan, G. (2004). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kepenek, Y. (2012). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Konat, E. M. (2022). Sürdürülebilir Bölgesel Kalkınmanın Tesisinde Kalkınma Ajanslarının Yeri ve Önemi: Mevlana Kalkınma Ajansı ve Karaman İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Kutlu, S. Z. ve M. Görün (2018). “Kalkınma Ajanslarının Yerelde Merkezileşme Bağlamında İncelenmesi: Batı Akdeniz, Doğu Anadolu, Fırat ve Güney Marmara Kalkınma Ajansları Örneği”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16 (32), 67-90.
• Maç, N. (2006). “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye”. Konya Ticaret Odası, Etüd-Araştırma Servisi Araştırma Raporu, 117 (76), 1-8.
• Öney, E. (1987). İktisadi Planlama. Ankara: Savaş Yayınları.
• Özer, Y. E. (2008). “Küresel Rekabet-Bölgesel Kalkınma ve Türkiye”. Review of Social, Economic & Business Studies, 9 (10), 389-408.
• Pike, A., P. Rodrıguez, J. Tomaney (2007). “What Kind Of Local And Regional Development and For Whom”, Regional Studies, 41, 1253–1269.
• RG (2006). Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun. 5, 45(26074), 5449. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5449.pdf (15.04.2023).
• Reynolds, L. G. (1996). Üçüncü Dünya Ekonomilerinde Uzun Vadeli Büyüme- Tarihsel Perspektiften Ekonomik Kalkınma. Kalkınma İktisadı: Yükselişi ve Gerilemesi. (Ed. F. Şenses). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarıca, İ. (2001). “Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikaları ve Projeleri”. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 1 (1), 154-204.
• Savrul, B. K. (2012). Bölgesel Kalkınma Teorileri ve Politikaları: Avrupa Birliği ve Türkiye. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sevinç, H. (2011). ”Bölgesel Kalkınma Sorunsalı: Türkiye'de Uygulanan Bölgesel Kalkınma Politikaları”. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6 (2), 35-54.
• Şahin, M. S. (2021). Türkiye’de Kırsal Kalkınma Politikaları ve Yönetim Projelerinin Yönetim Sorunsalı. Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Tolunay, A. ve A. Akyol (2006). “Kalkınma ve Kırsal Kalkınma: Temel Kavramlar ve Tanımlar” Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2, 116-117.
• Topdemir, R. (2009). Atatürk’ün Doğu-Güneydoğu Politikaları ve GAP. İstanbul.
• TİP (1978). Demokratikleşme için Plan 1978-1982. İstanbul: Kent Basımevi.
• TÜSİAD (2008). Türkiye'de Bölgesel Farklar ve Politikalar. İstanbul: Graphis Matbaa.
• Uzunkaya, S. Ş. (2020). “Türkiye Ekonomisinde 1923- 1977 Yılları Arasındaki Sanayi ve Kalkınma Planlarının Değerlendirilmesi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, (Temmuz Özel Ek), 34-50.
• Vatansever, N. D. ve O. Yıldız (2014). “Bölgesel Kalkınma Teorileri ve Yeni Bölgeselcilik Yaklaşımının Türkiye’deki Bölgesel Kalkınma Politikalarına Etkileri”. Akademik Bakış Dergisi, 44, 1 – 35.