DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜNDE TİCARET HASSASİYETİ: TÜRKİYE ÜZERİNDEN ULUSLARARASI BİR KARŞILAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 303 - 326, 15.06.2024

Ümit Remzi Ergün

https://doi.org/10.58702/teyd.1402785

Öz

Demir çelik endüstrisine sahip ülkelerin, demir çelik sektörünün temel ticaret ve ekonomik göstergeleriyle performans sıralamalarını ortaya çıkarmak ve Türkiye üzerinden sektörün ticaret hassasiyetini belirlemek çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Çalışma, başlıca çelik ihracatçısı on beş ülke üzerinde çok kriterli karar verme yöntemlerinden faydalanarak ülkelerin performans sıralamasını gerçekleştirmiştir. Bu bağlamda analizlerde kriter olarak ham çelik üretimi, kişi başı çelik tüketimi ve demir çelik sektörü dış ticaret verileri seçilmiştir. Çalışma kriterlerin ağırlıklandırılmasında CRITIC, alternatiflerin sıralanmasında ise ROV yönteminden faydalanmıştır. Ele alınan ülkeler daha sonrasında Türkiye üzerinden demir çelik sektöründe ticaret hassasiyeti hesaplamaları kapsamına alınarak Türkiye’ye karşı ticaret hassasiyetine sahip olan ve Türkiye’nin ticaret hassasiyetine sahip olduğu ülkeler belirlenmiştir. Ticaret hassasiyetinin ülkeler arası karşılıklı ilişkilerin maliyetinin göstergesi olması nedeniyle çalışma politika önerileriyle sonlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demir Çelik, Ticaret Hassasiyeti, CRITIC, ROV, İhracat

Etik Beyan

Çalışma araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır.

TRADE SENSITIVITY IN THE IRON AND STEEL INDUSTRY: AN INTERNATIONAL COMPARISON THROUGH TURKIYE

Öz

The aim of the study is to reveal the performance ranking of the countries with the iron and steel industry with the leading trade and economic indicators of the iron and steel sector and to determine the trade sensitivity of the industry over Turkiye. The study utilizes multi-criteria decision-making methods to rank the performance of fifteen major steel exporting countries. In this context, crude steel production, steel consumption per capita, and trade data of the iron and steel sector were selected as criteria for the analysis. In this study, CRITIC and ROV methods were used to weigh the criteria and rank the alternatives, respectively. The countries considered were then taken into the scope of trade sensitivity calculations in the iron and steel sector through Turkiye, and the countries that have trade sensitivity to Turkiye and Turkiye have trade sensitivity was determined. The countries considered were then taken into the scope of trade sensitivity calculations in the iron and steel sector through Turkiye, and the countries that have trade sensitivity to Turkiye and Turkiye have trade sensitivity was determined. Since trade sensitivity is an indicator of the cost of mutual relations between countries, the study is concluded with policy recommendations.

Anahtar Kelimeler

Iron and Steel, Sensitivity of Trade, CRITIC, ROV, Export

Kaynakça

• Abacıoğlu, S. (2023). İmalat sektöründe yer alan firmaların performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Abdel-Basset, M. ve Mohamed, R. (2020). A novel plithogenic TOPSIS-CRITIC model for sustainable supply chain risk management. Journal of Cleaner Production, 247, 119586. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.119586
• Akandere, G. ve Zerenler, M. (2022). Doğu avrupa ülkelerinin çevresel ve ekonomik performansının bütünleşik CRITIC-TOPSIS yöntemiyle değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(Özel Sayı), 524-535. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1156615
• Akın, N. G. (2018). CRITIC ve ROV yöntemleri ile bir tekstil fabrikasında makine seçimi. İçinde H. Akça (Ed.) II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi: İktisadî ve İdarî Bilimler Cilt 2 (s. 188-204). Akademisyen Kitabevi.
• Akın, N. G. (2019). Makine seçimi probleminde Entropi-ROV ve CRITIC-ROV yöntemlerinin karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 62, 20-39.
• Arbolino, R., Boffardi, R. ve Di’Caro, P. (2023). Measuring and exploring regional trade resilience in ıtaly during different crises. Italian Economic Journal, 9, 1027-1042. https://doi.org/10.1007/s40797-023-00250-6
• Ateş, E. (2021). Türkiye’nin jeoekonomik gücünün belirlenmesi: Ampirik bir analiz. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 133-154. https://doi.org/10.30561/sinopusd.906193
• Ayan, B. ve Abacıoğlu, S. (2022). Bibliometric analysis of the MCDM methods in the last decade: WASPAS, MABAC, EDAS, CODAS, COCOSO ve MARCOS. International Journal of Business and Economic Studies, 4(2), 65-85. https://doi.org/10.54821/uiecd.1183443
• Aytekin, G. (2020). Performance measurement with CRITIC-ROV method: An application on Borsa Istanbul insurance index. A. Usupbeyli (Ed.), Quantitative approaches to current ıssues in economics (1. Baskı, s. 163-180) içinde. Ekin Yayınevi.
• Bıyık, Y. ve Özkale, N. L. (2017). Demir çelik endüstrisi üretim yöntemleri ile ihracat katma değer ve karbon emisyonu azaltma politikaları arasındaki ilişki. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 718-735. Coate, R. A., Griffin, J. A. ve Elliot-Gower, S. (2015). Interdependence in ınternational organization and global governance. R. A. Denemark ve R. Marlin-Bennett (Ed.), Oxford research encyclopedia of ınternational studies (s. 1-31) içinde. Wiley-Blackwell Publishing.
• Çetin, M. ve Ecevit, E. (2008). İhracatın sürükleyici gücü olarak tekstil sektörü: Kahramanmaraş ili örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(2), 115-132.
• Çınaroğlu, E. (2021). CRITIC temelli CODAS ve ROV yöntemleri ile AB ülkeleri yaşam kalitesi analizi. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 337-364. https://doi.org/10.33399/biibfad.868418
• David, N. (2012). Metals in Mandara Mountains Society and Culture. Africa World Press.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G. ve Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple creteria problems: The CRITIC method. Computers and Operations Research, 22(7), 763-770. https://doi.org/10.1016/0305-0548(94)00059-H
• Dirimtekin, H. (1988). OECD ülkelerinde ve Türkiye’de demir çelik tüketimi, üretim ve ticaretinde son yıllarda görülen gerilemeler. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 369-387.
• Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı. (2014). Demir çelik sektör raporu. Doğaka Yayını.
• Doğan, H. (2022). Türkiye’nin makroekonomik performansının 2010-2020 yılları için CRITIC temelli ARAS yöntemi ile değerlendirilmesi. Asya Studies, 6(19), 189-202. https://doi.org/10.31455/asya.1027906
• Du, D., Duan, D., Wenlong, Y. ve Ma, Y. (2016). Spatial evolution pattern of chinese economic power based on the sensitivity and vulnerability of states ınterdependence. Acta Geographica Sinica, 10, 1741-1751. https://doi.org/10.11821/dlxb201610007
• Dung, H. T., Do, D. C. ve Nguyen, V. T. (2022). Comparison of multi criteria decision making methods using the same data standardization method. Journal of Mechanical Engineering, 72(2), 57-72. https://doi.org/10.2478/scjme-2022-0016
• Dülger, F., Gencer, S. ve Almıla, B. Ç. (2015). Metal (çelik) kullanım yoğunluğu hipotezinin Türkiye ekonomisi için sınanması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 365-380.
• Eğilmez, G. ve Eş, A. (2022). Güneydoğu Asya ülkelerinin gelişmişlik düzeylerinin CRITIC tabanlı ROV yöntemi ile değerlendirilmesi. Y. Adıgüzel (Ed.), Research in social sciences volume III (s. 62-85) içinde. Duvar Yayınları.
• Ergün, Ü. R. ve Ener, M. (2022). Demir çelik sektöründe uluslararası iş bölümü: Türkiye örneği. Uluslararası Uygulamalı Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 61-71.
• Gübe, Y. (1997). İktisadi büyüme ve ihracat performansı. Hazine Dergisi, 6, 17-26.
• Huaipu, Z. ve Yang, L. (1993). Power politics and interdependence. World Economics and Politics, 7, 36-41.
• Huh, K. S. (2011). Steel consumption and economic growth in Korea: Long-term and short-term evidence. Resources Policy, 36(2), 107-113. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2011.01.005
• Hultman, M., Robson, M. J. ve Katsikeas, C. S. (2009). Export product strategy fit and performance: An empirical investigation. Journal of International Marketing, 17(4), 1-23. https://doi.org/10.1509/jimk.17.4.1
• International Trade Center. (2023). Trade map – trade statistics for ınternational business development. https://intracen.org/resources/tools/trade-map adresinden 10 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Jones, K. (1986). Politics vs economics in world steel trade. Routledge.
• Kara, K. ve Yalçın, G. C. (2023). Assessing railway transportation performance of european countries with CRITIC and ROV techniques. Demiryolu Mühendisliği, 17, 93-106. https://doi.org/10.47072/demiryolu.1175529
• Keleş, N. (2023). Türkiye’nin 81 ilinin sağlık performansının güncel karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 75, 120-141. https://doi.org/10.51290/dpusbe.1134082
• Keohane, R. O. ve Nye, J. S. (2011). Power and interdependence. Longman Publishing.
• Kösekahyaoğlu, L. ve Özdamar, G. (2005). Türkiye, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Estonya'nın sektörel rekabet gücü ve dış ticaret yapısı üzerine karşılaştırmalı bir analiz. Sosyoekonomi, 2(2), 73-102.
• Lacovone, L. ve Javorcik, B. S. (2010). Multi‐product exporters: Product churning, uncertainty and export discoveries. The Economic Journal, 120(544), 481-499. https://doi.org/10.1111/j.1468-0297.2010.02356.x
• Madić, M. ve Radovanović, M. (2015). Ranking of some most commonly used non-traditional machining processes using ROV and CRITIC methods. UPB Sci. Bull., Series D. 77(2), 193-204.
• Madić, M., Radovanović, M. ve Manić, M. (2016). Application of the ROV method for the selection of cutting fluids. Decision Science Letters, 5(2), 245-254. https://doi.org/10.5267/j.dsl.2015.12.001
• Mao, Y. ve Qiao, H. (2011). The analysis on the sensitivity of steel enterprise to iron ore price, 2011 Fourth International Conference on Business Intelligence and Financial Engineering, Wuhan, China, 138-142, https://doi.org/10.1109/BIFE.2011.118
• Maoz, Z. (2008). The effects of strategic and economic ınterdependence on international conflict across levels of analysis. American Journal of Political Science, 53(1), 223-240. https://doi.org/10.1111/j.1540-5907.2008.00367.x
• McGuinness, N. W. ve Little, B. (1981). The ınfluence of product characteristics on the export performance of new ındustrial products. Journal of Marketing, 45(2), 110-122. https://doi.org/10.2307/1251670
• Mitra, A. (2021). Grading of raw jute fibres using Criteria Importance Through Intercriteria Correlation (CRITIC) and Range of Value (ROV) approach of multi-criteria decision making. Journal of Natural Fibers, 19(14), 7517-7533. https://doi.org/10.1080/15440478.2021.1951422
• Mukhametzyanov, I. (2021). Specific character of objective methods for determining weights of criteria in MCDM problems: Entropy, CRITIC and SD. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 4(2), 76-105. https://doi.org/10.31181/dmame210402076i
• Öztürk, R. ve Fındık, M. (2012). Türkiye’de demir çelik sektörünün yapısal analizi. İçinde İ. Kadı, E. Arcaklıoğlu, A. Güngör, H. Ahlatçı, H. Çimenoğlu, M. Yaşar, ve M. Acarer (Eds.) International Iron and Steel Symposium, (s. 1261-1267). Karabük Üniversitesi.
• Parker, G. (1992). Geopolitics: Past, present and future. Pinter Pub. Ltd.
• Paulik, S., Wang, T. ve Müller, D. B. (2013). Steel all over the world: Estimating in use stocks of iron for 200 countries. Resources, Conservation and Recycling, 71, 22-30. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2012.11.008
• Rajput, P., Khan, A. A. ve Fazal, H. (2020). Application of CRITIC and ROV method for robot selection problem. IJSRD - International Journal for Scientific Research and Development, 8(4), 36-39.
• Ricardio, D. (1817). Principles of Political Economy, R. M. Hartwell, Pelican Classics, (Orijinal eserin basım tarihi 1971).
• Smith, A. (1776). The Wealth of Nations, E. Cannan (Ed.), University Paperbacks, (Orijinal eserin basım tarihi 1961).
• Ulutaş, A. ve Karaköy, Ç. (2019). CRITIC ve ROV yöntemleri ile bir kargo firmasının 2011-2017 yılları sırasındaki performansının analiz edilmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 223-230. https://doi.org/10.33206/mjss.458643
• Ulutaş, A. (2020). MAUT yönteminin MOOSRA ve ROV yöntemleri ile karşılaştırılması. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 258-266. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.745959
• World Steel Association. (2023). World steel figures. https://worldsteel.org/media-centre/press-releases/2022/world-steel-in-figures-2022-now-available/ adresinden 1 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Yahua, M. ve Chunping, F. (2014). On the economic power distribution in East Asia: A comparative static analysis based on gravity model. World Economics and Politics, 11, 121-134.
• Yakowitz, D. S., Lane, L. J. ve Szidarovszky, F. (1993). Multi attribute decision making: Dominance with respect to an importance order of the attributes. Applied Mathematics and Computation, 54(2-3), 167-181. https://doi.org/10.1016/0096-3003(93)90057-L
• Yang, H., Ma, L. ve Li, Z. (2023). Tracing China's steel use from steel flows in the production system to steel footprints in the consumption system. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 172, 113040. https://doi.org/10.1016/j.rser.2022.113040
• Yellishetty, M., Ranjith, P. G. ve Tharumarajah, A. (2010). Iron ore and steel production trends and material flows in the world: Is this really sustainable. Resources, Conservation and Recycling, 54(12), 1084-1094. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2010.03.003