Âşık Şiirinin Bozlağa Dönüşmesinde Kırşehirli Abdalların Rolü

Yıl 2025, Sayı: 371, 75 - 88, 08.07.2025

Salahaddin Bekki

https://doi.org/10.61620/tfa.71

Öz

Anadolu’da ezgiyle söylenen her parçaya türkü denir. Türkünün ezgi ve söz
olmak üzere iki boyutu vardır. Türkülerin sözleri edebiyat bilimcilerin; ezgi tarafı
ise müzik bilimcilerin incelme alanına girer. Bu çalışmada türkülerin kulakla
işitilen ve yazıya aktarıldığında da gözle görülebilen teknik özellikleri üzerinden
âşık tarzı şiir geleneği ürünlerinin bir uzun hava çeşidi olan “bozlak”a
dönüşmesi ele alınıp irdelenmiştir. Bir aşiret âşığı olarak tanımlanan Dadaloğlu
ile şöhreti Kırşehir ve çevresine yayılmış olan Toklumenli Âşık Said’in şiirlerinin
abdal-bestekârlar (Muharrem Ertaş, Neşet Ertaş gibi) tarafından havalandırılıp/
beste-lenip bozlak olarak icra edilenleri çalışmanın evreni olarak belirlenmiştir.
“Ağ Gelin (Oturmuş Ağ Gelin Taşın Üstüne)” ve “Yağmur Yağdı Yine Bulandı
Hava” bozlakları ile uzun hava ve kırık hava karışımı karma hava özelliği taşıyan
“Çıktım Yücesine Seyran Eyledim (Biter Kırşehir’in gülleri)” örneklem olarak
seçilmiştir. Çalışmada gözle tespit edilebilen unsurlar üzerinde durulduğu için
âşıklara ait şiirler ile onların havalandırılmış (bestelenmiş/türküleştirilmiş) şekil
lerinin metinleri karşılaştırma yöntemiyle incelenmiştir. Dadaloğlu’nun şiir
metinleri kaynakçada adı geçen çeşitli kaynaklardan, Âşık Said'in şiirleri ise
Baki Yaşar Altınok’un çalışmasından alınmıştır. Söz konusu âşıkların türkü/bozlak
olarak icra edilen şiirlerinin metinleri ise onları icra eden Abdal-sanatkârların
elektronik ortamda (ağırlıklı olarak YouTube) bulunan ses ve görüntü kayıtların
dan dinlenerek oluşturulmuştur. Ses kayıtlarının metinleştirilmesinde işitilebilen
tüm sesler fonetik alfabe kullanılmadan yazıya aktarılmıştır. Böylelikle bestekâ
rın -türküler söz konusu olduğu için- “türkü yakıcısının”, bestelediği/havalandır
dığı şiire olan katkısı somut olarak gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

abdallık geleneği , Âşık Said , bozlak , Dadaloğlu , Muharrem Ertaş , Neşet Ertaş , Şemsi Yastıman , uzun hava

The Role of the Kırşehir Abdals in the Transformation of Âşık Poetry into Bozlak

Öz

In Anatolia, every piece performed with a melody is referred to as a türkü (folk song). A türkü consists of two components: the melody and the lyrics. While the lyrics fall within the domain of literary studies, the melodic aspect is examined by musicology. This study explores the transformation of products of the minstrel (âşık) poetic tradition into bozlak, a type of uzun hava (free-rhythm folk song), through their technical features that can be audibly perceived and visually observed when transcribed. The scope of this study comprises poems by Dadaloğlu, known as a tribal minstrel, and Âşık Said of Toklumen, renowned in the region of Kırşehir and its surroundings, which have been adapted and performed as bozlak by abdal-composer-performers such as Muharrem Ertaş and Neşet Ertaş. The study selects as examples the compositions “Ağ Gelin (Oturmuş Ağ Gelin Taşın Üstüne)” and “Yağmur Yağdı Yine Bulandı Hava”, along with “Çıktım Yücesine Seyran Eyledim (Biter Kırşehir’in Gülleri)”, which exhibits characteristics of both long-form and broken-style folk music, resulting in a hybridized form. Given the focus on visually and aurally identifiable elements, the research adopts a comparative methodology, analyzing the original poetic texts alongside their musical adaptations. Primary sources for Dadaloğlu’s poetry were drawn from various works listed in the bibliography, whereas Âşık Said’s compositions were obtained from Baki Yaşa Altınok’s scholarly study. The textual representations of poems performed as songs or bozlaks were transcribed by analyzing audio and video recordings of performances by Abdal musicians, primarily sourced from digital platforms such as YouTube. The transcription process recorded all audible elements without the use of a phonetic alphabet, thus concretely demonstrating the artistic contribution of the composer -or, in the case of folk songs, the “folk song creator”- to the musical adaptation of the original poetic work

Anahtar Kelimeler

abdallık tradition , Âşık Said , bozlak , Dadaloğlu , Muharrem Ertaş , Neşet Ertaş , Şemsi Yastıman , long-form folk mus

Kaynakça

• Altınok, B. Y. (2024). Toklumenli Âşık Said hayatı ve şiirleri. Kırşehir Belediyesi.
• Aral Altıok, A. (2010). Türk halk müziğindeki bozlakların ses tekniği açısından incelenmesi. Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Atılgan, M. (2001). Çukurova’dan Kaman’a Dadaloğlu. Aktürk Ofset Matbaacılık.
• Atilla, O. (1976). Saz şiirlerinin türkü’ye dönüşmesi. Uluslararası folklor ve halk edebiyatı semineri (27-29 Ekim 1975, Konya) bildirileri. Konya Turizm Derneği.