The History of Folklore department in The Faculty of Language and History-Geography at Ankara University

Yıl 2023, Sayı: 367, 26 - 51, 21.09.2024

Serpil Aygün Cengiz

https://doi.org/10.61620/tfra.1003

Öz

The history of the Department of Folklore at Ankara University, Faculty of Language and History
Geography, began with the transfer of materials and personnel from the Turkish Anthropology Research
Center (established in Istanbul in 1925) to DTCF when the faculty was opened in 1935. At DTCF, under the
leadership of Şevket Aziz Kansu, the Turkish Anthropology Institute conducted the "Anthropology and
Ethnology Curriculum" until 1961. While ethnology courses were being taught at the faculty, Pertev Naili
Boratav also began teaching courses on folk literature in 1938, contributing significantly to the field of
folklore. In 1947, Boratav established Turkey’s first folklore department, named “Türk halk Edebiyatı ve Folkloru
Kürsüsü” (Turkish Folk Literature and Folklore Department). However, the department was closed in
1948 when Boratav was expelled from the faculty. In 1944, with the appointment of Nermin Erdentuğ as
an associate professor of ethnology and the establishment of the Ethnology Department in 1961, the
foundation of anthropological folklore studies was laid at the faculty. From 1961 to 1980, Nermin
Erdentuğ, Orhan Acıpayamlı, and Sedat Veyis Örnek, at the Ethnology Department, provided vaulable
examples of ethnographic studies conducted in the field of folklore. Sedat Veyis Örnek’s seminal book
Türk Halkbilimi (1977) and his other publications such as Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla
İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki (1966), Anadolu Folklorunda Ölüm (1971) and
Geleneksel Kültürümüzde Çocuk (1979) have been fundamental references in Turkish folklore studies
during their time and beyond. With the establisment of the Folklore Department by Sedat Veyis Örnek in
1980, which was continued uninterrupted until today, the field of anthropological folklore studies has
become institutionalized in academia in Turkey. In addition to the academics such as Metin And, Hasan
Özdemir who worked in other departments at the Faculty of Language and History-Geography of Ankara
University and contributed to folklore studies, both the students of the department and from various
departments who have written theses and produced various folklore texts have enriched the folklore
studies at the Faculty. The history of the department, which can be examined in four periods, is shaped by
interpersonal conflicts that encompass the background of academic disputes. Analyzing the department’s
history through at-home ethnographic perspective based on these conflicts will make the produced.

Anahtar Kelimeler

Faculty of Language and History-Geography Folklore department, ethnology

ANKARA ÜNİVERSİTESİ DİL VE TARİH-COĞRAFYA FAKÜLTESİ HALKBİLİMİ BÖLÜMÜNÜN TARİHİ

Öz

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Halkbilimi Bölümünün tarihi 1935'te Fakülte
açıldığında (1925 yılında İstanbul'da kurulan) Türkiye Antropoloji Tetkikat Merkezi Müessesesi malzeme
ve kadrosuyla DTCF'ye nakledilmesiyle başlar. DTCF'de Türk Antropoloji Enstitüsüne dönüşen ve başında
Şevket Aziz Kansu'nun bulunduğu bu birimde etnoloji dersleri verilmiş ve yıllar içinde bu birim Antropoloji
ve Etnoloji Kürsüsüne dönüşmüştür. Pertev Naili Boratav da 1938'de halk edebiyatı dersleri vermeye
başlayarak folklorun önemli bir çalışma alanına Fakültede ayrıca yer açar. 1947’de Boratav tarafından
Türkiye’nin ilk folklor kürsüsü “Türk Halk Edebiyatı ve Folkloru” adıyla kurulur, ancak 1948 yılında
Boratav’ın Fakülteden uzaklaştırılmasıyla kürsü kapanır. 1944 yılında Nermin Erdentuğ’un etnoloji doçenti
olması ve 1961’de Etnoloji Kürsüsünü kurmasıyla Fakültede antropolojik folklor çalışmalarının temeli atılır.
1961-1980 yılları arasında Etnoloji Kürsüsünde Nermin Erdentuğ, Orhan Acıpayamlı ve Sedat Veyis Örnek
akademide etnografik yöntemle yapılan antropolojik folklor çalışmalarının çok değerli örneklerini verirler.
Sedat Veyis Örnek’in kült kitabı Türk Halkbilimi (1977) başta olmak üzere Sivas ve Çevresinde Hayatın
Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki (1966), Anadolu Folklorunda
Ölüm (1971) ve Geleneksel Kültürümüzde Çocuk (1979) adlı yayınları Türkiye’deki folklor çalışmalarında
kendi döneminde ve sonrasında da uzun bir süre baş ucu kitapları olmuştur. Sedat Veyis Örnek tarafından
1980’de kurulan ve günümüze kadar kesintisiz bir şekilde eğitime devam eden Halkbilimi Bölümüyle
birlikte Türkiye’de akademide antropolojik folklor alanı kurumsallaşmıştır. AÜ DTCF’deki başka
bölümlerde çalışan Metin And, Hasan Özdemir gibi akademisyenler ve halkbilimi alanında lisans ve
lisansüstünde tez yazan, çeşitli folklor metinleri üreten Bölüm öğrencileri dışında farklı bölümlerin
öğrencilerinin üretimleri ile dışarıdan Bölüme gelerek ders veren araştırmacıların katkıları DTCF’deki
halkbilimi çalışmalarını zenginleştirmiştir. Bölümün dört dönem olarak incelenebilecek tarihçesinin
omurgasını belirleyen akademik çatışmaların ardalanında kişilerarası çatışmaların dokusu bulunmaktadır.
Bu çatışmalar üzerinden Bölüm tarihçesinin ev etnografisi bakışıyla ele alınması üretilen bilimsel çalışmaları
daha anlamlı ve işe yarar yapacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Halkbilimi Bölümü, halkbilimi, folklor, etnoloji

Etik Beyan

Etik kurallara uyulmuştur. Etik Kurul kararı gerekmemektedir.

Kaynakça

• Atay, Ahmet (2018). Journey of Errors: Finding Home in Academia. Cultural Studies Critical Methodologies, Vol. 18(1) 16 –22.
• Aygün Cengiz, Serpil (2014). Gönül Pultar, İlhan Başgöz ve “Rosie the Riveter”. Kültürötesi Bir Gezgin: Gönül Pultar'a Armağan Kitabı - A Transcultural Wanderer: A Festschrift for Gönül Pultar içinde, Mustafa Pultar (Der.). İstanbul: Tetragon Yayınları. Aygün Cengiz, Serpil (2016). folklor/edebiyat Dergisi Buluşmalarının Kısa Tarihçesi. folklor/edebiyat, Cilt 22, Sayı 87, 233-260.
• Aygün Cengiz, Serpil (2017). Hikâyemiz (II)… Siyah Sıcak Güneş –Sedat Veyis Örnek içinde, Serpil Aygün Cengiz ve ark. (Haz.). Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları (Yayın no 620) ve Ürün Yayınları.
• Aygün Cengiz, Serpil (2019) Kırık Karanfiller: Bir Folklor Müzesinde Annem Hakkındaki Her Şey. Turnalar Uluslararası Hakemli Türk Dili, Edebiyat ve Çeviri Dergisi, Yıl 21, Sayı 76, Ekim-Kasım-Aralık, 76-81.
• Aygün Cengiz, Serpil – Karagöz, Meryem – Karacagil, Zeynel (2018). Nail Tan ile Folklor Üzerine Bir Görüşme. folklor/edebiyat, Cilt 24, Sayı 93, 233-258.
• Başgöz, İlhan (2017). Gemerek Nire Bloomington Nire –Hayat Hikâyem. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Boratav, Pertev Naili (1982). Folklor ve Edebiyat (1982) I. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Burke, Elizabeth (2014). Challenging the Silences: A Phenomenographic Study of How Autoethnography is Experienced. Doktora tezi. Danışman: Rodney J. Beaulieu. Fielding Graduate University The School of Educational Leadership for Change (Amerika Birleşik Devletleri).
• Çetik, Mete (1998). Üniversitede Cadı Kazanı -1948 DTCF Tasfiyesi ve Pertev Naili Boratav’ın Müdafası. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çetik, Mete (2019). Pertev Naili Boratav –Bir Akademisyen ve Düşünce Adamı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çetin, Gülen (1986). Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Yapılan Folklorla İlgili Lisans Tezleri Bibliyografyası. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
• Ellis, Carolyn (2003). The Ethnographic I: A Methodological Novel About Autoethnography. USA: AltaMira Press.
• Erdentuğ, S. Aygen (2000a). Prof. Dr. Nermin Erdentuğ (25.12.1917-26.6.2000) Özgeçmişi ve Çalışmaları. folklor/edebiyat Sosyal Antropoloji Özel Sayısı –Nermin Erdentuğ Anısına, Cilt 6, Sayı 22, 7 11.
• Erdentuğ, Aygen (2000b). Prof. Dr. Nermin Erdentuğ’un Ardından. folklor/edebiyat Sosyal Antropoloji Özel Sayısı –Nermin Erdentuğ Anısına, Cilt 6, Sayı 22, 12-14.
• Erdentuğ, Aygen (1980). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Bibliyografyası (1935-1983). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, Sayı 12, 451-504.
• Erdentuğ, Nermin (1956). Hal Köyü’nün Etnolojik Tetkiki. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Erdentuğ, Nermin (1959). Sün Köyü’nün Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Erdentuğ, Nermin (1969). Türk Etnografya Çalışmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Sayı:1, Cilt: 2, 65-71.
• Kansu, Şevket Aziz (1940). Türk Antropoloji Enstitüsü Tarihçesi (Historique de L’institute Turc d’Anthropologie). İstanbul: Maarif Matbaası.
• Krylov, Ivan (1869). The Russian Fabulist Krillof and His Fables. Trans. By W. R. S. Ralston. London: Strahan and co.
• Kutlu, M. Muhtar (2011). Ayakta Ölen Ağaçlar Neslinden: Prof. Dr. Gürbüz Erginer (1945-2009) Hayatı ve Yayınları. Millî Folklor, Yıl 23, Sayı 89, 6-11.
• Münüsoğlu, Hasan (2015). "Irk"tan "Kültür"e: Antropoloji-Folklor Etkileşimi -Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Örneği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55, 2, 127-142.
• Münüsoğlu, Hasan (2017). Irk Lekesi –Türkiye’de Antropolojinin Kurulma ve Kurumsallaşma Sorunlarına Tarihsel Bir Yaklaşım: DTCF Örneği. Ankara: Heretik Yayınları.
• Ngunjiri, Faith Wambura - Hernandez, Kathy-Ann C. – Chang, Heewon (2010).
• Living Autoethnography: Connecting Life and Research. Journal of Research Practice, Volume 6, Issue 1. Örnek, Sedat Veyis (1979). Geleneksel Kültürümüzde Çocuk. Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Örnek, Sedat Veyis (1977). Türk Halkbilimi, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Örnek, Sedat Veyis (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları. Örnek, Sedat Veyis (1966). Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Pehlivan, Gürol (2022). Mehmet Tuğrul’un Kitaplaşan Doktora Tezinde “Uygunsuz” Halk Anlatılarının Yazgısı. Kebikeç –İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, Yıl 27, Sayı 53, 7-30.
• Pehlivan, Gürol (2021). İlhan Başgöz’ün Biografik Türk Halk Hikâyeleri Unvanlı Doktora Tezi Üzerine. folklor/edebiyat, 27(1):47-68.
• Pultar, Gönül – Aygün Cengiz, Serpil (2003). Kardeşliğe Bin Selâm –İlhan Başgöz ile Söyleşi. İstanbul: Tetragon İletişim Hizmetleri A.Ş.
• Richardson, Laurel (2017). Qualitative Writing. The SAGE Handbook of Qualitative Research içinde. Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln (Eds). Sage Publications.
• Richardson, Laurel (2000). Evaluating Ethnography. Qualitative Inquiry, Volume 6 Number 2, 253-255. Roudinesco, Elisabeth (2012). Her Şeye ve Herkese Karşı Lacan. Çev. Nami Başer. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tompkins, Jane (1987). Me and My Shadow. Feminist Directions, Autumn, Vol. 19, No. 1, 169-178. Yolcu, Mehmet Ali (2021). 1948 Yılında Ankara Üniversitesi Folklor Kürsüsü ile İlgili TBMM Görüşmeleri. Sosyal Bilimler Işığında Doğa, İnsan, Toplum ve Kültür içinde, Mustafa Aça, Mehmet Ali Yolcu (Haz.). Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Zerubavel, Eviatar (2006) The Elephant in the Room –Silence and Denial in Everyday Life. USA: Oxford University Press.