19. YÜZYIL DUVAR RESİMLERİYLE TARİHE BAKIŞ

Yıl 2024, Sayı: 369, 1 - 28, 23.09.2024

Ayşe Pelin Tekinalp

https://doi.org/10.61620/tfra.1041

Öz

Duvar resimleri Osmanlı modernleşme döneminin getirdiği yeniliklerin başında
gelmektedir. İmge dünyasındaki çoğalmanın yanı sıra dönemin arşiv
kayıtlarında, şiirlerinde, yazılı basınında verilen ve haber değeri taşıyan pek çok
bilginin resimlerde ama en çok da duvar resimlerinde yer aldığı aşikârdır. Bu
çalışmada bu bilgilerin resimsel karşılığı aranacaktır. Osmanlı ya da Avrupa’da
özellikle 19. yüzyıl tarihi dikkate alınarak günceli, arşiv belgelerinden ya da
gazetelerden izlemenin yanı sıra duvar resimlerinden de görsel olarak nasıl
görüldüğü ortaya konulmaya çalışıldı. Resimlerden okunan tarih geçmişten
itibaren her dönem karşımıza çıkmaktadır. Bazen Neolitik Çatalhöyük’te vol-
kanik patlama, antik dönemin önemli yerleşimlerinden biri olan Pompei’ de bir
mekândan amfi tiyatroda gerçekleşen savaşın resmi bazen 11. yüzyılda Romanesk
dönemin önemli olaylarından Hastings Savaşını anbean ele alan Bayeux
duvar halısı ya da Osmanlı resminin belgeleme anlayışına uygun olarak
Matrakçı Nasuh’un seferlere katılıp bütün güzergâhı resmetmesi gibi on binlerce
yıldır tanık olunan olayların hemen peşi sıra görselleştirildiği anlaşılmaktadır.
Peter Burke “Tarihçi Olarak Ressam” başlığı altında tarihsel olayların imgelerle
ölümsüzleştirilmesinin eski çağlardan beri değişmeden süregelen bir gelenek
olduğundan söz eder. Çalışmamızda geleneğin 19. yüzyıldaki devamı
imparatorluğun farklı coğrafyalarında yer alan saltanata ait mekânlarda ya da
halkın konak/evlerinde bulunan bazı imgelerden yola çıkarak anlamaya ve
aktarılmaya çalışılmıştır. Osmanlı duvar resimleri çok geniş bir alanda
görüldüğü için İstanbul, Edirne, Antep, Safranbolu gibi farklı bölgelerden bir
seçki yapılmıştır. Bu durum bazen tüm dünyayı ilgilendiren bir olay bazen
saltanatın evi olan bir yapı aracılığıyla gösterilmiştir. Tarih boyunca çok iyi
bilinen yukarıdaki örnekler dışında, Osmanlı İmparatorluğu modernleşme
döneminde yeni bir tür olarak görülen duvar resimlerinde tarihin nasıl
görselleştiği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

duvar resmi, imge, modernleşme dönemi, Osmanlı resmi, tarihi belge

Etik Beyan

Etik Kurul kararı gerekmemektedir.

Kaynakça

• Alpaslan, İ. H. ve E. Aysu Gülenç, (2019), İzmir Sarıkışla’nın inşa evreleri. üba-Ked 19.
• Arslan, A. (t.y.) Ermeniler ve Eçmiyazin Katogigosluğu. Türkler ve Ermeniler/ Tarih boyunca Türk Ermeni ilişkileri, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Arık, R. (1988). Batılılaşma dönemi Anadolu tasvir sanatı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Arslan, N. (1992). Gravür ve Seyahatnamelerde İstanbul. İstanbul: İBB Yayınları.
• Bağcı, S. , F. Çağman ve diğerleri. (2006). Osmanlı resim sanatı. İstanbul: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Batur, A. ve S. Batur. (1985), Dolmabahçe Sarayı, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi, 4. 1068-1077.
• Beşkonaklı, J. (2017). Osmanlı dönemi arşiv belgelerinde Dolmabahçe Sarayı cephe onarımlarında kullanılan yöntemler. Restorasyon ve Konservasyon dergisi 18, s.38 46. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi yayınları.
• Burke, Peter, (2009). Tarihin görgü tanıkları. İstanbul: Kitap yayınevi.
• Çeçen, K. (1999). İstanbul'un Osmanlı dönemi suyolları. İstanbul: İSKİ Yayınları.
• Çelik, Z, (1992). Şark’ın sergilenişi / 19. yüzyıl dünya fuarlarında İslam mimarisi. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Çelik, Z. (2015). 19. yüzyılda Osmanlı başkenti değişen İstanbul. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Eldem, S. H. 1974, Köşkler ve kasırlar II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. s. 375-388.
• İskefiyeli, Z. (2007). Ermeni kimliğinin oluşumunda din faktörü: Hıristiyanlık, kilise ve misyonerler. Akademik İncelemeler dergisi, Cilt:2 Sayı:1 s. 231-255.
• Karaaslan, M. (2023). Kosova'daki Osmanlı dönemi duvar resimlerinde bir ekolün takibi. 16th International Congress of Turkish Art. October 3-5, 2019, Ankara: Proceedings, vol. 2 16. Uluslararası Türk Sanatları Kongresi. 3-5 Ekim 2019, Ankara: Bildiriler, C. 2 İstanbul: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, s. 803-815.
• Kuyulu, İ. (2001). Çakırağa konağı. Birgi tarihi, tarihi coğrafyası ve Türk dönemi anıtları. Yayına hazırlayan Rahmi Hüseyin Ünal. Ankara: TC. Kültür Bakanlığı yayınları. s. 304-305.
• Özendes, E. (1998). Abdullah Freres, Osmanlı sarayının fotoğrafçıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öztekin, Ö. (2006). XVIII. yüzyıl divan şiirinde toplumsal hayatın izleri/Divanlardan yansıyan görüntüler. Ankara: Ürün Yayınları. s. 689-690. Renda, G. (1977). Batılılaşma döneminde Türk resim sanatı 1700-1850. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Spina, L. (2023). Inside Pompeii. ABD: Thames and Hudson Ltd.
• Şahin Tekinalp, P.(2001). Osmanlı’nın son sarayı Yıldız’ın duvar resimleri. EJOS, IV.
• Şahin Tekinalp, P. (2002). Batılılaşma dönemi duvar resmi. Türkler 15, s. 440- 444.
• Şahin Tekinalp, P. (2010). Links between painting and photography in nineteenth century Turkey. History of photography, 34, 3. Routledge, Taylor&Francis. s. 291-299.
• Şahin Tekinalp, P. (2013). Palais du Trocadéro in Ayntab / Antep. 15th Icta, International congress of Turkish art/ Türk sanatları kongresi bildirileri. Ankara: Bildiriler, C. 2 İstanbul: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı. s. 679-686.
• Uzun, İ. 2013, Kamu idari yapıları mimarisi. İzmir kent ansiklopedisi, Mimarlık. İzmir: İzmir Büyük Şehir Belediyesi Yayınları, s.347-348.
• Ülkekul, C. (2017). Çatalhöyük haritası üzerine yeni bir yorum. İstanbul: Dönence Basım ve Yayın.
• Weber, S. (2002). Images of imagined worlds/Self-image and worldview in Late Ottoman wall paintings of Damascus. The Empire in the City:Arab Provincial Capitals in the Late Ottoman (eds. J.Hanssen,Th.Philipp, St.Weber), Beirut,BTS 88. s. 145-171.
• Yücel, İ. Ve S. Öner (1995). Dolmabahçe sarayı. İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/kagithane
• https://turksandarmenians.marmara.edu.tr/tr/ermeniler-ve-ecmiyazin-katogigoslugu/ World's Fair 1878– Trocadéro Sarayı.
• (http://en.structurae.de/structures/data/photos.cfm)
• https://en.m.wikipedia.org/wiki/Etchmiadzin_athedral