YAŞANILAN SÜREÇTE TÜRK YEME-İÇME KÜLTÜRÜNDEKİ DEĞİŞİMLER

Yıl 2024, Sayı: 369, 117 - 124, 23.09.2024

Mustafa Sever

https://doi.org/10.61620/tfra.1050

Öz

Yeme-içme, insanoğlunun yaşamını sürdürebilmesinde en temel gereksinimidir. İnsanımsılardan günümüze tarihî süreçte toplayıcılıktan avcılığa ve sonrasında tarıma yönelen insan, yaşayabilmek için gerekli olanı sağlama yönünde çaba göstermiştir. Bu çaba onun araç kullanmasına neden olarak zihnî ve bedenî gelişmesini sağlamıştır. Süreç içerisinde ateşi denetimine almasıyla yaşadığı çevreye egemen olarak kendi değişirken çevresini de değiştirmiş, ateşi ısınma ve aydınlanma yanında güvenliğini sağlamada da kullanmıştır. Yiyeceklerin pişirilmesi, yeme-içmede hijyeni, sağlıklılığı sağladığı gibi çeşitliği de artırmış, insana hem yeme-içmesinde yeni tatlar hem de zaman kazandırmıştır. İçinde yaşadıkları çevrenin yeryüzü şekilleri, iklim, bitki ve hayvan varlığı, su kaynakları yeme-içmelerini biçimlendirmelerinde etkili olmuştur. Süreç içerisinde her topluluk, sonrasında her ulus, bu koşullar çerçevesinde kendilerine özgü yeme-içme kültürü oluşturmuştur. Elbette, her ulus çevrelerindeki diğer uluslarla çeşitli ilişkileri (savaş, ticaret, göç, vb.) sonucu yeme-içme kültüründe değişmeler yaşamıştır. Yaşanılan süreçte teknolojideki gelişmeler, sınır tanımayan iletişim olanakları, küreselleşen dünya, her şeyin alınır satılır bir metaya dönüştürüldüğü tüketim kültürü egemenliği gibi etkenlerle Türk yeme-içme kültüründe olumlu-olumsuz değişmeler söz konusudur. Bu çerçevede çalışmada, 1980 sonrası Türkiye’de siyasî, ekonomik, toplumsal değişmelere koşut olarak geleneksel Türk yemek kültürünün değiştiğini, bir yandan yemeğin kültürel bağlamından uzaklaştırılarak kültür endüstrisinin/tüketim kültürünün bir metaı hâline getirildiği, diğer yandan ise küreselleşme ve teknolojideki gelişmelerin Türk yemek kültürünü zenginleştirebileceği veya farklı tatların keşfedilmesine olanak tanıyabileceği gerçekliği de irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

küreselleşme, yeme-içme, kültür endüstrisi, tüketim kültürü, değişim

Kaynakça

• Bali, R. N. (2002). Tarz-ı Hayat’tan life style’a. İletişim Yayınları, İstanbul
• Baysal, A. (1982). Günümüz beslenme sorunları. Geleneksel Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, Doğuş Matbaası, Konya. s.s. 22-32.
• Cıvıtello, L. (2019). Mutfak ve Kültür. Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Fox, R. (2003). Food and eating: An Anthropological Perspective. Social Issues Research Centre, s.s.1–21
• Onaran, B. (2019). Mutfaktarih-Yemeğin politik serüvenleri. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Ritzer, G. (2011a). Küresel dünya. Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Ritzer, G. (2011b). Toplumun McDonaldlaştırılması. Ayrıntı Yayınları, İstanbul.